Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το έμβλημα της Π.Ε.Α.Ν.

Η Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ) ήταν αντιστασιακή οργάνωση την περίοδο της Κατοχής της Ελλάδας (1941-44). Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1941 από τον αξιωματικό της αεροπορίας Κώστα Περρίκο με δημοκρατικό πολιτικό προσανατολισμό. Στην ιδρυτική ομάδα συμμετείχαν επίσης οι Ιωάννης Κατεβάτης, Γιώργος Αλεξιάδης, Διονύσης Παπαβασιλόπουλος, Θάνος Σκούρας. Από τον Απρίλιο του 1942 η ΠΕΑΝ τύπωνε παράνομα την αντιστασιακή εφημερίδα Δόξα.

Παρότι ολιγάριθμη, η ΠΕΑΝ είχε σημαντική δράση και έμεινε κυρίως γνωστή για το εντυπωσιακό πολύνεκρο σαμποτάζ που πραγματοποίησε το ένοπλο τμήμα της («Ουλαμός Καταστροφών») στα κεντρικά γραφεία της δωσιλογικής και ανοιχτά χιτλερικής ΕΣΠΟ.

Στα Δεκεμβριανά όλα τα μέλη της ΠΕΑΝ συντάχθηκαν με την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου και τους Βρετανούς και πολέμησαν εναντίον του ΕΛΑΣ.

Ίδρυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρόδρομος της ΠΕΑΝ υπήρξε η «Στρατιά Σκλαβωμένων Νέων» (ΣΣΝ) η οποία διαλύθηκε όταν τμήμα της οργάνωσης αρνήθηκε να ταχθεί υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Από το δημοκρατικό τμήμα της ΣΣΝ προέκυψε η ΠΕΑΝ, με αρχηγό τον αποταχθέντα αξιωματικό της Πολεμικής Αεροπορίας Κώστα Περρίκο. Η ΠΕΑΝ είχε ως βασικότερη πολιτική επιρροή τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα το οποίο ο Κανελλόπουλος είχε ιδρύσει το 1935, πριν από την δικτατορία του Μεταξά, με προοδευτικό δημοκρατικό πολιτικό πρόγραμμα[1] καθώς και σοσιαλιστικές προοπτικές. Η ΠΕΑΝ στελεχώθηκε βασικά από νέους φοιτητές και επιστήμονες, οι περισσότεροι παιδιά αστικών οικογενειών, με αντιμοναρχική τοποθέτηση και διάθεση για ανάληψη δράσης ενάντια στους Γερμανούς.

Το μεγάλο σαμποτάζ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο σαμποτάζ της ΠΕΑΝ πραγματοποιήθηκε εναντίον της δωσιλογικής «Οργάνωσης Εθνικοσοσιαλιστικών Δυνάμεων Ελλάδος (ΟΕΔΕ)»: στα τέλη Αυγούστου του 1942, έκρηξη βόμβας που είχε τοποθετηθεί από την ΠΕΑΝ προκάλεσε σοβαρές ζημιές στα άδεια γραφεία της ΟΕΔΕ σε βραδυνή ώρα, δίχως να προκύψουν θύματα.

Όμως η ΠΕΑΝ συνέχισε τη δράση της με μια από τις σπουδαιότερες αντιστασιακές ενέργειες που έγιναν στην Ευρώπη, την ανατίναξη της εθνικοσοσιαλιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, η οποία μεταξύ άλλων στρατολογούσε και Έλληνες για λογαριασμό του πολυεθνικού τμήματος των Waffen SS. Στην επιχείρηση ανατίναξης συμμετείχαν, εκτός από τον Κώστα Περρίκο, και οι Αντώνης Μυτιληναίος, Τάκης Μιχαηλίδης, Νίκος Μούρτος, Νίκος Λάζαρης, Σπύρος Στανωτάς, Σπύρος Γαλάτης, Ιουλία Μπίμπα και Αικατερίνη Μπέση.[2] Στην ανατίναξη σκοτώθηκαν 29 μέλη της ΕΣΠΟ, μεταξύ των οποίων ήταν και ο αρχηγός της. Επίσης τραυματίστηκαν έξι Γερμανοί στρατιωτικοί[3] καθώς η λέσχη αξιωματικών των Γερμανών βρισκόταν πάνω από τα γραφεία.

Η επιτυχία του σαμποτάζ είχε ως αποτέλεσμα να αναφέρεται ότι η Ελλάδα ήταν το μόνο κατεχόμενο κράτος που δεν έστειλε στρατιωτικές μονάδες στο πλευρό των Γερμανών στο Ανατολικό Μέτωπο.[2]

Το σαμποτάζ θεωρήθηκε από τους Βρετανούς αλλά και όλους τους ευρωπαίους ως τοπρώτο σε όλη τη γηραιά ήπειρο,[4] ενώ και οι οργανώσεις γύρω από το ΚΚΕ το καταδίκασαν ως προβοκάτσια. Η στάση του ΚΚΕ μπορεί να ερμηνευτεί ως μη ανοχή σε ένοπλο αγώνα που δεν ήλεγχε το ίδιο αλλά και στην θεώρηση της ενέργειας ως ατομική τρομοκρατία.[5]

Αρχικά οι ιταλικές και γερμανικές αρχές θεώρησαν υπεύθυνους για το σαμποτάζ το ΕΑΜ και εβραϊκούς κύκλους, αλλά σταδιακά βρέθηκαν στα ίχνη των μελών της ΠΕΑΝ, οι οποίοι συνέχιζαν να σχεδιάζουν εκτελέσεις δωσιλόγων (όπως του αρχηγού της ΕΣΠΟ Καλλιθέας ή και την ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ της ίδιας συνοικίας). Μετά από προδοσία λόγω δωροδοκίας συνδέσμου της ΠΕΑΝ, τα περισσότερα μέλη της ηγεσίας της οργάνωσης συλλαμβάνονται. Ο επιχειρησιακός αρχηγός Κώστας Περρίκος εκτελέστηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1943, ενώ οι Σκούρας, Κατεβάτης, Λόης και Παπαδόπουλος εκτελέστηκαν στις 7 Ιανουαρίου 1943. Ακόμη δραπέτευσε ο Μυτιληναίος, ενώ ο Γαλάτης φυλακίστηκε ισόβια και επέστρεψε στην Ελλάδα με κλονισμένη υγεία.[6] Ο προδότης της οργάνωσης, Πολύκαρπος Νταλιάνης, αφού καταδικάστηκε από «δικαστήριο» της αντιστασιακής οργάνωσης Όμηρος, φονεύθηκε από μέλη του «Ομήρου» με σφυριές στο κεφάλι. Ως αποτέλεσμα των συλλήψεων και εκτελέσεων η οργάνωση έπαψε να έχει ενεργό ένοπλη αντιστασιακή δράση από τον Νοέμβριο του 1942.

Η ΠΕΑΝ μετά τον Περρίκο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με νέα ηγεσία η ΠΕΑΝ ήλθε σε ρήξη με τον μέντορά της Παναγιώτη Κανελλόπουλο όταν εκείνος προέτρεψε από το Κάιρο τα μέλη της να προσχωρήσουν στο ΕΑΜ. Η νέα ηγεσία απέρριψε την προοπτική ένταξης στο ΕΑΜ και τελικά οδηγήθηκε προς μια περισσότερο συντηρητική τοποθέτηση.

Συνεργάστηκε με την αντιστασιακές οργανώσεις Ιερά Ταξιαρχία[7] και Ρ.Α.Ν., μέλη της κατέφυγαν στον ΕΔΕΣ στα βουνά της Ηπείρου, ενώ μετείχε στον Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Συνασπισμό (Π.Α.Σ.) τουλάχιστον από τον Φεβρουάριο του 1944 καθώς τα φοιτητικά στελέχη της είχαν ενταχθεί στον Εθνικό Σύνδεσμο Ανωτάτων Σχολών (Ε.Σ.Α.Σ).[8]

Παράλληλα, αξιόλογος αριθμός μελών της οργάνωσης (51 άτομα)[9] εντοπιζόταν στην Καλλιθέα όπου υπήρχε ένα είδος εκεχειρίας με τις εκεί ισχυρές τοπικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ.[10] Ανάλογη εκεχειρία υπήρχε και στην περιοχή του Ζωγράφου[11] όπου μέλη της ΠΕΑΝ συνεργάστηκαν για ένα μικρό χρονικό διάστημα με την τοπική ΕΠΟΝ, συγκροτώντας κοινά συνεργεία αναγραφής συνθημάτων.[12]

Ο στρατηγός Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος κατά το τέλος της Κατοχής συγκρότησε τρία συντάγματα από τα μέλη των μη ΕΑΜικών οργανώσεων. Το 1ο Σύνταγμα από μέλη της «Οργάνωσης Χ» και της «Εθνικής Δράσης», το 35ο από μέλη του ΕΔΕΣ Αθηνών και την ΠΕΑΝ και το 20ό από μέλη των οργανώσεων Ρ.Α.Ν., Εθνικό Κομιτάτο, Αγωνιζόμενη Ελλάδα, ΕΣΑΣ και ΙΤ.[13]

Στα Δεκεμβριανά τα μέλη της ΠΕΑΝ πολέμησαν στο πλευρό της κυβέρνησης Παπανδρέου και των Βρετανών ενάντια στον ΕΛΑΣ, κυρίως στα κυβερνητικά τάγματα Εθνοφυλακής, όπου σκοτώθηκαν σχεδόν τα μισά θύματα της οργάνωσης μεταξύ των οποίων ο Νίκος Λαζαρής ως ανθυπολοχαγός του ΕΔΕΣ.[14]

Υστεροφημία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οργάνωση είχε 36 πεσόντες, εκ των οποίων οι 20 επί της Κατοχής και οι υπόλοιποι 16 κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών.[15]. Στην Αθήνα, στην γωνία Γλάδστωνος και Πατησίων, υπάρχει μνημείο καθώς και ανδριάντας του Περρίκου, που δημιουργήθηκαν επί δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ.[16]

Επιχειρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Στις 15 Αυγούστου 1942 η οργάνωση έβαλε βόμβα στο κτίριο του Γερμανικού Αναμορφωτηρίου, επί των οδών Πατησίων και Βασιλέως Ηρακλείου,
  • Στις 21 Αυγούστου 1942 η οργάνωση έβαλε βόμβα στα γραφεία της δωσιλογικής Οργάνωσης Εθνικοσοσιαλιστικών Δυνάμεων Ελλάδος (ΟΕΔΕ), στην οδό Κατακουζηνού 7, κοντά στην Ομόνοια,
  • Στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 η οργάνωση έβαλε βόμβα στα γραφεία της δωσιλογικής ΕΣΠΟ στην διασταύρωση των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος.
  • Από τον Μάρτιο του 1944 μέχρι και την Απελευθέρωση, η οργάνωση δραστηριοποιείται εκ νέου με δολιοφθορές σε γερμανικούς στόχους.[17]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Μιχάλης Λυμπεράτος, "Οι οργανώσεις της Αντίστασης" Τόμος Γ', Μέρος Β' Κατοχή - Αντίσταση, 2007, εκδόσεις Βιβλιόραμα σελ 50
  2. ↑ 2,0 2,1 "Η εθνική αντίσταση των Ελλήνων", Πανελλήνια Συνομοσπονδία Εθνικών Αντιστασιακών Οργανώσεων, 2001, σελ. 186
  3. ↑ Χατζηβασιλείου, Ευάνθης (2004). ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων. Αθήνα: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων. σελ. 114. ISBN 9789608351059. 
  4. ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 122-3
  5. ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 147-8
  6. ↑ ΈΞΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ ΚΑΤΟΧΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-1944 ΤΑ ΝΕΑ ιστορία, Οι οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης καταγραφή και ανάλυση σελ 91
  7. ↑ Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ενηλικίωση μιας γενιάς. Νέοι και νέες στην Κατοχή και στην Αντίσταση, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2008, σελ. 141-142.
  8. ↑ Αναστάσης Ι. Πεπονής ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ Έκδοση 2001 προσκήνιο ΕΚΔΟΣΕΙΣ :ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΔΕΡΑΤΟΣ σελ 73
  9. ↑ Συλλογικό, Καλλιθέα. Όψεις της ιστορίας του δήμου και της πόλης, Εκδόσεις Αλέξανδρος - Δήμος Καλλιθέας, Αθήνα, χ.χ., σελ. 177.
  10. ↑ Ιάσων Χανδρινός, Το τιμωρό χέρι του λαού - Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη Αθήνα ( 1942 - 1944 ), ΕΚΠΑ, Αθήνα 2009, σελ. 50.
  11. ↑ Χαραλαμπίδης,Μενέλαος (2011, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)), Η εμπειρία της κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα: το εαμικό αντιστασιακό κίνημα στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας: Καισαριανή, Βύρωνας σελίδα 344
  12. ↑ Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, δ΄ έκδοση, Αθήνα, σελ. 233.
  13. ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 231 και 242
  14. ↑ ΠΕΑΝ ΟΙ ΒΟΜΒΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΣΤΑΘΗΣ ΤΟΥΡΝΑΚΗΣ (ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ") ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ 2010 σελ 61-63
  15. ↑ Καλύβας, Στάθης Ν.· Μαραντζίδης, Νίκος (2016) [2015]. Εμφύλια Πάθη. 23+2 νέες ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο. Αθήνα: Μεταίχμιο. σελ. 52. 
  16. ↑ Η ανατίναξη της ΕΣΠΟ από την ΠΕΑΝ Επιμέλεια: Στέφανος Χελιδόνης, εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ανακτήθηκε στις 23/10/2014
  17. ↑ Χάγκεν Φλάισερ Στέμμα και σβάστικα, η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944, Αθήνα 2009, Το Βήμα βιβλιοθήκη, τ. Β, σ. 16
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πανελλήνιος_Ένωσις_Αγωνιζομένων_Νέων&oldid=9893242"