Νίκος Κάσδαγλης

Νίκος Κάσδαγλης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Νίκος Κάσδαγλης (Ελληνικά)
Γέννηση	1928 Κως
Θάνατος	14  Φεβρουαρίου 2009 Ρόδος
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας

Ο Νίκος Κάσδαγλης (1928 - 14 Φεβρουαρίου 2009) ήταν Έλληνας συγγραφέας και λογοτέχνης, αδερφός του επιμελητή βιβλίων Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη. Το πιο γνωστό από τα έργα του είναι οι «Κεκαρμένοι», το οποίο έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο. Τιμήθηκε με το δεύτερο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 1956 για το μυθιστόρημά του Τα δόντια της μυλόπετρας. Το 1969 βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Φορντ για το λογοτεχνικό έργο του. Υπήρξε συνιδρυτής (1981) της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Κω και εγκαταστάθηκε στη Ρόδο έπειτα από τον καταστροφικό σεισμό του 1933. Μετά το κλείσιμο των σχολείων από τους Ιταλούς, πήγε στην Αθήνα (1935) όπου γράφτηκε στην Ιόνιο Ακαδημία. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οργανώθηκε σε αντιστασιακές ομάδες της δεξιάς και με αφορμή τη δράση του αποβλήθηκε το 1943 από την Ιόνιο Ακαδημία. Ένα χρόνο αργότερα, στα Δεκεμβριανά, συνελήφθη από τον ΕΛΑΣ και φυλακίστηκε για είκοσι μέρες. Μετά από τρία χρόνια, κατά τα οποία έπαιρνε μαθήματα στο σπίτι και πήγαινε μόνο στις εξετάσεις, τέλειωσε το γυμνάσιο.

Μετά την απελευθέρωση και την ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα, το 1947 επέστρεψε στην Κω, όπου έμεινε μερικούς μήνες και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Ρόδο. Μετά τη στρατιωτική του θητεία στο πυροβολικό (1950-53), στην Καρδίτσα, προσελήφθη στην Αγροτική Τράπεζα της Ρόδου.

Το 1955 επέλεξε ως σύντροφο της ζωής του τη Ρένα Αθανασιάδου, την οποία παντρεύτηκε το 1957, και απέκτησαν δύο παιδιά την Άννα-Μαρία (1960) και τον Χριστόφορο (1964).

Μετά τον Εμφύλιο, ο Κάσδαγλης οδηγήθηκε σε σταδιακή αλλαγή του ιδεολογικού και πολιτικού του προσανατολισμού, αλλαγή που ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, οπότε και προσχώρησε στην αριστερά - χωρίς όμως να οργανωθεί ή να στρατευθεί ποτέ σε κάποιο κόμμα ή οργάνωση.

Κατά την περίοδο της χούντας υπέγραψε, τον Απρίλη του 1969, τη διακήρυξη των 18 γνωστών Ελλήνων λογοτεχνών για την απουσία πνευματικής ελευθερίας στην Ελλάδα, κάτω από τη δικτατορία - μετά τη δήλωση Σεφέρη στις 29 Μάρτη του ίδιου χρόνου. Το Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς υπέγραψε τη διακήρυξη των 55 πολιτικών, καλλιτεχνών και συγγραφέων για την απουσία πολιτικής ελευθερίας στην Ελλάδα. Η διακήρυξη χρησιμοποιήθηκε για την αποβολή της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Τον Ιανουάριο του 1970, έπειτα από εντολή του Υπουργού Γεωργίας η Αγροτική Τράπεζα τον έθεσε σε διαθεσιμότητα. Τον Απρίλη δικάστηκε με την κατηγορία πως το μυθιστόρημά του Εγώ ειμί Κύριος ο Θεός σου (που είχε εκδοθεί το 1961), αποτελεί «άσεμνο ανάγνωσμα». Ωστόσο αθωώθηκε. Τον Νοέμβρη του 1970 απολύθηκε από την Αγροτική Τράπεζα για «πολιτικές ενέργειες» - πράγμα που κόστισε πολλά χρόνια οικονομικής ταλαιπωρίας για την οικογένειά του. Μετά την πτώση της δικτατορίας το 1974 επανήλθε στην τράπεζα με το βαθμό του υποδιευθυντού και παρέμεινε εως το 1982 όταν παραιτήθηκε.

Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1952 με το διήγημα Ο μηχανικός, το οποίο έγραψε όταν υπηρετούσε στο στρατό και την ίδια χρονιά δημοσιεύθηκε η συλλογή θαλασσινών κειμένων Σπιλιάδες(σπιλιάδα = δυνατή πνοή ανέμου, ανεμοσυρμή) που αποτελείται από τέσσερα ηθογραφικά διηγήματα (Κουντρασταδόροι, Ο μηχανικός, Ο φονιάς, Χώμα και νερό) με επίκεντρο τη θάλασσα, που θα παραμείνει κεντρικό θέμα σε πολλά από τα γραπτά του.

Το πρώτο του μυθιστόρημα ήταν Τα δόντια της μυλόπετρας (1955), που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, εξιστόρηση του έρωτα και του θανάτου ενός εφήβου στην Κατοχή, στο πλαίσιο της εμφυλιοπολεμικής δράσης και ενός ανελέητου αγώνα αλληλοεξόντωσης που παγιδεύει τα μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων στα σκληρά δόντια της μυλόπετρας. Στην ελληνική πεζογραφία καθιερώνεται κυρίως με το τρίτο βιβλίο του Κεκαρμένοι, 1959 (του ρήματος κείρομαι, από την επιβολή ατιμωτικής ποινής στους στρατιώτες, κεκαρμένοι ἐν χρῷ = κουρεμένοι σύρριζα). Ο ρεαλιστικός τρόπος γραφής του βιβλίου τονίζει όλη την τραχύτητα και τη βαναυσότητα της ομαδικής ζωής του φαντάρου, μέσα στην οποία συνθλίβονται η προσωπικότητα και η ανθρωπιά του ατόμου, ενώ η γλώσσα και η φρασεολογία του στρατώνα και του πορνείου αποτυπώνουν ανάγλυφα τη χυδαιότητα του περιβάλλοντος. Έχει γράψει συνολικά 17 έργα.
:επτά μυθιστορήματα, έξι βιβλία με διηγήματα και νουβέλες, καθώς και πολυάριθμα άλλα μικρά κείμενα, δημοσιευμένα σε εφημερίδες, περιοδικά και ανθολογίες.
Είναι από τους ελάχιστους Έλληνες συγγραφείς που αποτύπωσε την ωμή βία που ασκεί η εξουσία στον άνθρωπο και στο σώμα του με μια σειρά μυθιστορημάτων που αναφέρονται στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας, από την Κατοχή, τον Εμφύλιο Πόλεμο, τη Δικτατορία των Συνταγματαρχών ως τους σύγχρονους τρομοκράτες, ενώ τα τελευταία χρόνια έγραψε για το κουρδικό ζήτημα και τον αγώνα του Κουρδικού λαού. Ένα από τα εμβληματικά στοιχεία του έργου του, που επικεντρώνεται σε ιστορικά και κοινωνικά θέματα της εποχής του είναι η βία, η επικράτηση του κακού και η απάνθρωπη συμπεριφορά.
«Ο Κάσδαγλης», όπως αναφέρει ο Γ. Παγανός στο αφιέρωμα της Νέας Εστίας «αρύεται τους χαρακτήρες του από τα περιβάλλοντα όπου τοποθετεί τις «ιστορίες» του, από τους χώρους δηλαδή όπου γεννιέται η παθογένεια της δύναμης και της βίας: τους στρατώνες, το κολαστήρι της Μακρονήσου, τα Σώματα Ασφαλείας, τις τρομοκρατικές και αναρχικές οργανώσεις των πόλεων, τους προσφυγικούς καταυλισμούς, τις φυλακές και τα χωριά των Κούρδων».

Εκτός από τους Κεκαρμένους σε βιβλία του Κάσδαγλη βασίζονται τα σενάρια των ταινιών Οι σφουγγαράδες του Μάνου Ζαχαρία και Χώμα και νερό του Φρέντυ Βιανέλλη. Αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του, με συνέντευξη του ίδιου και αποσπάσματα κινηματογραφημένων έργων του έγινε στη σειρά ντοκιμαντέρ «ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ»

Ενώ ο κόσμος της λογοτεχνίας και οι αναγνώστες έχουν σίγουρα δώσει στον Κάσδαγλη τη θέση που του αξίζει στα νεοελληνικά γράμματα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με το επίσημο ελληνικό κράτος. Γράφει ο Αναστάσιος Αγγ. Στέφος «Από το έργο του Ν.Κ. δύο μόνο κείμενα ανθολογούνται στα διδακτικά βιβλία των Νέων Ελληνικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση· Στην Γ΄ τάξη του Ενιαίου (νυν Γενικού) Λυκείου το αφήγημα Σοροκάδα (από το δυνατό νοτιοανατολικό άνεμο), δημοσιευμένο στο περιοδικό Ηριδανός με έντονη θαλασσινή ορολογία, που αναφέρεται στην κατάσταση που δημιουργείται στο νησί με την επίσκεψη ενός αμερικανικού πλοίου. Παλαιότερα, (1979), στα ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου, είχε ανθολογηθεί και το διήγημα Χώμα και νερό (από τη συλλογή Σπιλιάδες), που εξιστορεί το πάθος για τη θάλασσα του νεαρού Ανέστη, γνήσιου θαλασσινού και ήρωα του διηγήματος. Το διήγημα αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται πλέον στα νέα δ.β. Νέων Ελληνικών, που κυκλοφόρησαν το 2006. Έτσι, στα ΚΝΛ Β΄ Γυμνασίου ανθολογείται μόνο ένα κείμενο Το Τόκιο (από τους Δρόμους της στεριάς και της θάλασσας: Ενότητα: Πηγαίνοντας κατά τον ήλιο, Ιαπωνία)· το κείμενο – όχι τόσο αντιπροσωπευτικό του συγγραφέα – οι ενότητες Λυκία και Άθως πιο σημαντικές για μαθητές – πραγματεύεται μια ταξιδιωτική περιγραφή στην Ιαπωνία· αναφέρεται ιδιαίτερα στην ιεροτελεστία και την απόλαυση του φαγητού, στην ιαπωνική πρωτεύουσα, θέμα ενδιαφέρον για τον αναγνώστη του 1988, καθώς αναφέρει το εισαγωγικό σημείωμα. Έκπληξη, πάντως, προκαλεί η παράλειψη αναφοράς του ονόματος του Ν.Κ. στην Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α΄ Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου.»

Το Νοέμβριο του 2008 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για την προσφορά του στα ελληνικά γράμματα. Ο Κάσδαγλης απεβίωσε στη Ρόδο το Σάββατο 14 Φεβρουαρίου 2009, σε ηλικία 81 ετών.

Εργογραφία

Μυθιστορήματα

• Τα δόντια της μυλόπετρας (1955)
• Οι Κεκαρμένοι (1959, επανέκδοση 1997)
• Εγώ ειμί Κύριος ο Θεός σου (1961)
• Η δίψα (1970)
• Η Μαρία περιηγείται τη Μητρόπολη των Μερών (Αθήνα, Κέδρος,1982, επανεκτύπωση 1994, αγγλική μετάφραση 2010)
• Η νευρή(Αθήνα, Κέδρος, 1985)
• Ακοίμητο το αίμα των νεκρών, Κουρδική τριλογία (1999)

Διηγήματα - νουβέλες

• Ο μηχανικός (1952, διήγημα)- στο περιοδικό του Ρένου Αποστολίδη Νέα Ελληνικά.
• Σπιλιάδες (1952)
• Μυθολογία (1977)
• Το θολάμι (νουβέλες - Αθήνα, Στιγμή, 1987)
• Τόκιο (1988)
• Οι ελεήμονες (1990)
• Στον Πανορμίτη (παιδικά διηγήματα, 1997)
• Αλλάχ Ακμπάρ (1998)

Χρονικά/Δοκίμια

• Το έλος - Χρονικά (Θεσσαλονίκη, Διαγώνιος, 1988)
• Το Αραράτ αστράφτει - Αφήγηση Κούρδου αγωνιστή (Αθήνα, Κέδρος, 1994)
• Ο Σεφέρης στη δωρική κρήνη (2000)

Άλλα

• Δρόμοι της στεριάς και της θάλασσας οδοιπορικό (1988)
• Ακοίμητο το Αίμα των Νεκρών
• Το Χρονικό του Κέδρου, 1954-2004 (συλλογικό έργο)
• Δεκαοχτώ κείμενα
• Επιβολή: Τα κείμενα της βίας (1952-1998) (Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 2005) Κείμενα επιλεγμένα από τον ίδιο τον συγγραφέα και από τους Στ. Διαλησμά και Γ. Παγανό.
• Dovas (2023) ρεεεεεε

Μεταφράσεις

• Michihico Hachiya, Το ημερολόγιο της Χιροσίμα.
• Σταράκης Γιάννης, Στις φυλακές των Συνταγματαρχαίων
• Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Ο γέρος και η θάλασσα

Πηγές

• Άννα-Μαρία Κάσδαγλη, «Βιογραφικά Νίκου Κάσδαγλη» Νέα Εστία, 1797 (2007), σ.σ. 267-270
• «Μικρή εισαγωγή στην πεζογραφία του Νίκου Κάσδαγλη» Νέα Εστία, ό.π. σ.σ. 195-202
• «Αρνητικοί ήρωες: η περίπτωση του Νίκου Κάσδαγλη» Νέα Εστία, ό.π. σ.σ. 215-224
• Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1978, σελ. 350-351
• «FGAS» ΒΙΠΕ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΡΕΕΕΕΕ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Νίκος Κάσδαγλης στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
• Βιογραφία στο ΑΠΕ/ΜΠΕ
• Κουντρασταδόροι, όλο το διήγημα
• Ανάλυση της "Σοροκάδας"
• Νίκος Κάσδαγλης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)