Μπορίς Γκοντουνόφ (θεατρικό έργο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μπορίς Γκοντουνόφ
Εικονογράφηση του 1925
ΣυγγραφέαςΑλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν
ΤίτλοςБорис Годунов
ΓλώσσαΡωσικά
Ημερομηνία δημιουργίας1825
Ημερομηνία δημοσίευσης1831
Μορφήθεατρικό έργο
ΧαρακτήρεςGrigory Otrepyev και Μπαρίς Γκοντουνόφ
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Μπορίς Γκοντουνόφ (ρωσικός τίτλος: Бори́с Годуно́в) είναι θεατρικό έργο του Αλεξάντερ Πούσκιν. Γράφτηκε το 1825, δημοσιεύτηκε το 1831, αλλά παρουσιάστηκε στη σκηνή το 1866, λόγω της λογοκρισίας. Ο πλήρης τίτλος είναι Δραματική ιστορία, Κωμωδία για ένα πραγματικό πρόβλημα για το Μοσχοβίτικο κράτος, για τον Τσάρο Μπορίς και τον Γκρίσκα Οτρέπιεφ.[1]

Η τραγωδία απεικονίζει την περίοδο της βασιλείας του τσάρου Μπορίς Γκοντουνόφ σε μια ακολουθία γεγονότων από το 1598 έως το 1605, στην αρχή της Εποχής των Αναστατώσεων. Το έργο, που ο Πούσκιν χαρακτήρισε ρομαντικό δράμα, [2]είναι γραμμένο στο πνεύμα και το ύφος των ιστορικών δραμάτων του Σαίξπηρ.

Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά έργα των αρχών του 19ου αιώνα. Η αριστοτεχνική ανάπτυξη της δραματικής δράσης σε δύο επίπεδα —ένα πολιτικό και ιστορικό, το άλλο ψυχολογικό— τοποθετείται σε ένα πλαίσιο ταραχώδους γεγονότων και ανελέητων φιλοδοξιών.[3]

Στο έργο βασίζεται η ομώνυμη όπερα (1870) του Μοντέστ Μουσόργκσκι.[4]

Ιστορικό της δημιουργίας του έργου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Φεβρουάριο 1823 ο Πούσκιν έγραψε στον φίλο του Πιότρ Βιάζεμσκι «Δεν έχουμε θέατρο». Πρόθεση του συγγραφέα ήταν να δώσει στη ρωσική λογοτεχνία ένα εθνικό δράμα και να την απαλλάξει από την κυριαρχία του κλασικισμού. Η πραγματοποίηση αυτής της πρόθεσης απαιτούσε δύο θεμελιώδη στοιχεία: μια νέα μορφή και ένα ιστορικά εθνικό περιεχόμενο. Ο Πούσκιν έλυσε το πρόβλημα της μορφής με έμπνευση από τα ιστορικά έργα του Σαίξπηρ και από τα αρχαία Χρονικά. Το πρόβλημα του περιεχομένου επιλύθηκε διαβάζοντας την Ιστορία του Ρωσικού Κράτους του Νικολάι Καραμζίν, οι πρώτοι οκτώ τόμοι του οποίου είχαν εκδοθεί το 1818. Ο ίδιος ο Πούσκιν έγραψε:

«Η μελέτη του Σαίξπηρ, του Καραμζίν και των αρχαίων μας Χρονικών μου έδωσε την ιδέα να παρουσιάσω μια από τις πιο δραματικές εποχές της σύγχρονης ιστορίας. Μιμήθηκα τον Σαίξπηρ στην απεικόνιση των χαρακτήρων και στην απλότητα και ακολούθησα τον Καραμζίν στην εξέλιξη των γεγονότων. Τέλος, στα Χρονικά προσπάθησα να βρω τις σκέψεις και τη γλώσσα της εποχής»

Έγραψε το έργο στην εξορία του στο Μιχαϊλόφσκογιε. Σε μια συνάντηση με τον αυτοκράτορα Νικόλαο Α' (που έληξε την εξορία του), ο Πούσκιν του διάβασε αποσπάσματα του έργου.

Ο Πούσκιν χρησιμοποίησε για την πλοκή μια εκδοχή για τη δολοφονία του τσάρεβιτς Ντμίτρι του Ούγκλιτς κατόπιν εντολής του Μπορίς Γκοντουνόφ, την οποία οι σύγχρονοι ιστορικοί αμφισβητούν.[5]

Το έργο αποτελείται από τρία μέρη και 25 σκηνές σε ελεύθερο στίχο. Υπάρχουν 63 χαρακτήρες στην πλοκή και η πολυπλοκότητα ολόκληρης της ιστορίας αυξάνεται με τον αριθμό των δευτερευουσών πλοκών και των παρακάμψεων που εισάγονται στην κύρια ιστορία.

Υπόθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπορίς Γκοντουνόφ και ο γιος του Φιοντόρ Β' σε σκηνή από το έργο.

Το έργο ξεκινά στη Μόσχα στις 20 Φεβρουαρίου 1598. Μετά τον θάνατο του τσάρου Φιοντόρ, γιου και διαδόχου του Ιβάν του Τρομερού, ο κηδεμόνας του Φιοντόρ Μπορίς Γκοντουνόφ αρνείται αρχικά τον θρόνο μετά από υπολογισμένο δισταγμό, αλλά καταλήγει να τον αποδεχτεί, κατόπιν αιτήματος των ευγενών, του κλήρου και του λαού. Αλλά η συνείδησή του βαρύνεται από ένα παλιό έγκλημα - δολοφόνησε τον άλλο γιο και διάδοχο του θρόνου του Ιβάν, τον νεαρό πρίγκιπα Ντμίτρι του Ούγκλιτς, προκειμένου να προετοιμάσει το δρόμο του προς την εξουσία.[6]

Το δεύτερο μέρος του έργου διαδραματίζεται το 1603. Ο μοναχός Πίμεν, ο οποίος είδε τη δολοφονία του τσάρεβιτς, ζει στο μοναστήρι του Τσούντοβο. Κατέγραψε αυτό το τρομερό μυστικό για μεταγενέστερους αιώνες και το εμπιστεύτηκε στον φιλόδοξο μαθητή του Γκριγκόρι. Ο Γκριγκόρι, του οποίου το πραγματικό όνομα είναι Γκρίσκα Οτρέπιεφ, φεύγει από το μοναστήρι και κατευθύνεται στην Πολωνία, με σκοπό να υποδυθεί τον Ντμίτρι, τον δολοφονημένο νεαρό πρίγκιπα. Διαφεύγει τη σύλληψη σε ένα πανδοχείο και καταφέρνει να περάσει τα σύνορα. Φτάνοντας στην Πολωνία, πείθει τον Πολωνό βασιλιά και την αριστοκρατία ότι είναι ο τσάρεβιτς Ντμίτρι. Συγκεντρώνει στρατό και βαδίζει στη Μόσχα για να ανατρέψει τον τσάρο Γκοντουνόφ και να ανακτήσει τον θρόνο του. Κερδίζει την καρδιά της Μαρίνας Μνίσεκ, μιας όμορφης αριστοκράτισσας Πολωνίδας και της αποκαλύπτει το μυστικό του. Η Μαρίνα υπόσχεται να μείνει στο πλευρό του, με την προϋπόθεση ότι θα την κάνει τσαρίνα.

Το τελευταίο μέρος του έργου διαδραματίζεται το 1604 και το 1605. Ο Ψεύτικος Ντμίτρι, οι Πολωνοί σύμμαχοί του και οι Γερμανοί μισθοφόροι του νίκησαν αρχικά τα ρωσικά στρατεύματα κοντά στο Νόβγκοροντ το 1604. Ο τσάρος Μπόρις Γκοντουνόφ αντεπιτίθεται και τους απωθεί, αλλά η νίκη του είναι άχρηστη. Ο διεκδικητής έχει πάρει τον ρωσικό λαό με το μέρος του, ενώ ο Γκοντουνόφ αντιμέτωπος με γενικευμένη δυσαρέσκεια και βλέποντας ότι ακόμη και οι ευγενείς τον εγκαταλείπουν, παθαίνει εγκεφαλικό και πεθαίνει. Ο ψευτο-Ντμίτρι γίνεται τσάρος, ενώ η οικογένεια του Γκοντουνόφ δολοφονείται. Στις τελευταίες γραμμές της τραγωδίας, ένας βογιάρος προσπαθεί να κάνει τον κόσμο να επευφημήσει τον νέο τσάρο, αλλά ο κόσμος, τρομοκρατημένος από τη δολοφονία της συζύγου και του γιου του νεκρού τσάρου, παραμένει σιωπηλός.[7]

Ιστορική βάση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ιστορικά γεγονότα κατά την Εποχή των Αναστατώσεων – την 15ετή περίοδο χάους και αναρχίας μετά το τέλος της δυναστείας των Ρούρικ (1598) και πριν την εγκαθίδρυση της δυναστείας των Ρομανώφ (1613) – μπορεί να διευκολύνουν την κατανόηση του έργου. Τα βασικά γεγονότα είναι τα εξής:

Ο θάνατος του πρίγκιπα Ντμίτρι του Ούγκλιτς
  • 1591 - Ο άλλος γιος του Ιβάν, Ντμίτρι, πεθαίνει κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στο Ούγκλιτς. Μια έρευνα, που διέταξε ο Γκοντουνόφ και διεξήχθη από τον Πρίγκιπα Βασίλι Σούισκι, διαπιστώνει ότι ο Τσαρέβιτς, ενώ έπαιζε με ένα μαχαίρι, έπαθε κρίση επιληψίας, έπεσε και πέθανε από αυτοτραυματισμό στο λαιμό. Η μητέρα του Ντμίτρι, Μαρία Ναγκάγια, που εξορίστηκε μαζί του στο Ούγκλιτς από τον Μπορίς, ισχυρίζεται ότι δολοφονήθηκε. Φήμες που συνδέουν τον Μπορίς με το έγκλημα κυκλοφορούν από τους εχθρούς του.[8]
Οι τελευταίες στιγμές του Ψευδοδημήτριου.Προσπαθώντας να διαφύγει από ένα παράθυρο πυροβολήθηκε από τον όχλο. Αφού αποτέφρωσαν το πτώμα του, οι Ρώσοι έβαλαν τη στάχτη σε ένα κανόνι και το πυροδότησαν προς τη μεριά της Πολωνίας. Καρλ Βένιχ ( 1879).
  • 1598 – Πεθαίνει ο τσάρος Φιοντόρ Α'. Είναι ουσιαστικά ο τελευταίος της δυναστείας των Ρούρικ που κυβέρνησε τη Ρωσία για 7 αιώνες. Ο Πατριάρχης Ιώβ της Μόσχας προτείνει τον Μπορίς να διαδεχθεί τον Φιοντόρ Α' ως τσάρος, παρά τις φήμες ότι αυτός διέταξε τη δολοφονία του Ντμίτρι. Ο Μπορίς συμφωνεί να ανέβει στον θρόνο μόνο εάν εκλεγεί από τη Σύνοδο των Επαρχιών. Ο Γκοντουνόφ ενθρονίζεται ως «Τσάρος Μπορίς Α' πασών των Ρωσιών».
  • 1601–1603 - Οι δριμείς καιρικές συνθήκες στις αρχές του 1600 προκάλεσαν τον Λιμό της Ρωσίας, που προκάλεσε κοινωνική δυσαρέσκεια και πολιτική αστάθεια.
  • 1604 - Εμφανίζεται ένας διεκδικητής του θρόνου, ο οποίος ισχυρίζεται ότι είναι ο τσάρεβιτς Ντμίτρι, αλλά στην πραγματικότητα ήταν κάποιος Γκριγκόρι Οτρέπιεφ. Κερδίζει την υποστήριξη της πολωνικής αριστοκρατίας και, αποκτώντας στρατιωτική δύναμη, βαδίζει στη Μόσχα. Περνώντας στη Ρωσία, η δύναμη εισβολής του Ντμίτρι ενώνεται με δυσαρεστημένους Κοζάκους. Ωστόσο, μετά από μερικές νίκες, χάνει τη δυναμική της.[9]
  • 1605 - Ο Μπορίς πεθαίνει από άγνωστα αίτια. Τον διαδέχεται ο γιος του ως Φιοντόρ Β'. Ο θάνατος του Μπορίς δίνει νέα πνοή στην εκστρατεία του διεκδικητή Ψευτοδημήτριου, που μπαίνει στη Μόσχα. Οι βογιάροι συντάσσονται στο πλευρό του, ανακηρύσσεται τσάρος Δημήτριος Β΄ και ο Φιοντόρ Β' και η μητέρα του Μαρία Σκουράτοβα-Μπέλσκαγια δολοφονούνται.[10]
  • 1606 - Ο Δημήτριος Β΄ δολοφονείται και τον διαδέχεται ο βογιάρος Βασίλι Σουίσκι ως Βασίλειος Δ' .
  • 1610 - Ο Βασίλειος Δ' καθαιρείται και πεθαίνει δύο χρόνια αργότερα σε πολωνική φυλακή. Ένας άλλος διεκδικητής που ισχυρίζεται ότι είναι ο Ντμίτρι δολοφονείται.
  • 1612 - Εμφανίζεται ένας τρίτος διεκδικητής, ο Ψευτοδημήτριος Γ΄, συλλαμβάνεται και εκτελείται.
  • 1613 - Η Εποχή των Αναστατώσεων κλείνει με την άνοδο του Μιχαήλ Α΄ της Ρωσίας, πρώτος τσάρος της δυναστείας των Ρομανώφ.

Η ενοχή του Μπορίς στο θέμα του θανάτου του Ντμίτρι του Ούγκλιτς δεν μπορεί ούτε να αποδειχθεί ούτε να διαψευστεί. Ο Νικολάι Καραμζίν, ο ιστορικός στον οποίο είναι αφιερωμένο το δράμα, το αποδέχθηκε ως γεγονός και ο ίδιος ο Πούσκιν υπέθεσε ότι ήταν αλήθεια, τουλάχιστον για να δημιουργήσει μια τραγωδία στα πρότυπα του Σαίξπηρ. Οι σύγχρονοι ιστορικοί, ωστόσο, θεωρούν ότι ο Μπορίς δεν ήταν ένοχος για το έγκλημα.[5]

Διασκευές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1870: Μπορίς Γκοντουνόφ, όπερα του Ρώσου συνθέτη Μοντέστ Μουσόργκσκι η αρχική έκδοση της οποίας γράφτηκε μεταξύ 1868 και 1870. Μέχρι το 1872 ο συνθέτης αναθεώρησε το έργο και πρόσθεσε περισσότερες σκηνές.[11]
  • 1986: ομώνυμη κινηματογραφική ταινία σε σκηνοθεσία Σεργκέι Μπονταρτσούκ που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών το 1986.[12]

Μεταφράσεις στα ελληνικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Μπορίς Γκοντουνόφ, μετάφραση: Γ. Ξύδας, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 1993
  • Μπορίς Γκοντουνόφ, μετάφραση: Κώστας Λύμπης, εκδόσεις Κοροντζής, 2005 [13]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ . «supersummary.com/boris-godunov/summary/». 
  2. ↑ σε επιστολή προς στον φίλο του Πιότρ Βιάζεμσκι της 13ης Ιουλίου 1825
  3. ↑ . «britannica.com/topic/Boris-Godunov-by-Pushkin». 
  4. ↑ . «stageagent.com/shows/opera/boris-godunov». 
  5. ↑ 5,0 5,1 . «rbth.com/history/mysterious-death-tsarevich-dmitry-uglich». 
  6. ↑ . «sfsymphony.org/SanFranciscoSymphony/media/Press-Releases/MTT/Boris-Godunov-synopsis.pdf» (PDF). 
  7. ↑ . «americanliterature.com/author/alexsander-pushkin/play/boris-godunov/the-kremlin-house-of-boris». 
  8. ↑ . «encyclopedia.com/history/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/godunov-boris-fyodorovich». 
  9. ↑ . «britannica.com/biography/Boris-Godunov-tsar-of-Russia». 
  10. ↑ . «newworldencyclopedia.org/entry/Boris_Godunov». 
  11. ↑ . «metopera.org/discover/synopses/boris-godunov/». 
  12. ↑ . «imdb.com/title/Boris Godunov/1986». 
  13. ↑ . «politeianet.gr/books/pushkin-alexander-korontzis-mporis-gkontounof». 
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπορίς_Γκοντουνόφ_(θεατρικό_έργο)&oldid=10036164"