Μνημείο Εξέγερσης της Βαρσοβίας

Μνημείο Εξέγερσης της Βαρσοβίας
Pomnik Powstania Warszawskiego
Είδος	μνημείο και γλυπτό
Γεωγραφικές συντεταγμένες	52°14′58″N 21°0′21″E
Διοικητική υπαγωγή	Βαρσοβία
Χώρα	Πολωνία
Έναρξη κατασκευής	1989
Ύψος	10 μέτρα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Λεπτομέρεια από το μνημείο

Το Μνημείο της Εξέγερσης της Βαρσοβίας (πολωνικά: Pomnik Powstania Warszawskiego) είναι μνημείο που βρίσκεται στην Πλατεία Κρασίνσκι της Βαρσοβίας, πολύ κοντά στο σημείο απ’ όπου 5.000 στρατιώτες και πολίτες της πολωνικής πρωτεύουσας, μετά από σκληρές μάχες με τους Γερμανούς, κατόρθωσαν να διαφύγουν μέσα από τους υπονόμους της πόλης.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν την Εξέγερση της Βαρσοβίας, οι σοβιετικές αρχές αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τη σημασία της. Μόνο μετά την κατάρρευση της κομουνιστικής διακυβέρνησης στην Πολωνία και με κινητοποιήσεις βετεράνων της εξέγερσης και εκπροσώπων της «Αλληλεγγύης», ανεγέρθηκε το 1989 το «Μνημείο της Εξέγερσης της Βαρσοβίας», στα πλαίσια εορτασμού της 45ης επετείου από την εξέγερση.

Το εντυπωσιακό μνημείο της εξέγερσης είναι έργο του Πολωνού γλύπτη Βίντσεντ Κούτσμακαι και απεικονίζει μια ομάδα Πολωνών μαχητών, ενώ μια δεύτερη ομάδα διαφεύγει μέσα από τους υπονόμους της πόλης.

Το 1994, με αφορμή την 50ή επέτειο από την Εξέγερση της Βαρσοβίας, ο τότε πρόεδρος της Γερμανίας Ρόμαν Χέρτσογκ (Roman Herzog) απολογήθηκε και ζήτησε συγγνώμη από τους Πολωνούς για τις αγριότητες που διαπράχθηκαν από τους Γερμανούς σε βάρος του πολωνικού έθνους.

Το μνημείο έχει χαρακτηριστεί ως «το σημαντικότερο μνημείο της μεταπολεμικής Βαρσοβίας». Η Gazeta Wyborcza ανέφερε το 2012 ότι είναι ένα από τα πιο δημοφιλή ορόσημα για ξένους τουρίστες.

Ιστορικά γεγονότα

Η Εξέγερση της Βαρσοβίας (πολων. Powstanie Warszawskie) έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Αύγουστος – Οκτώβριος 1944), όταν ένα κίνημα αντίστασης οργανώθηκε στην πολωνική πρωτεύουσα με σκοπό να εκδιωχθούν από την πόλη τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.

Μετά την εισβολή και κατάληψη της Πολωνίας από τους Γερμανούς το Σεπτέμβριο του 1939, οι πατριωτικές δυνάμεις των Πολωνών είχαν οργανώσει συστηματικά ένα παράνομο αντιστασιακό κίνημα, το οποίο είχε λάβει το 1944 τη μορφή ενός εσωτερικού στρατού και είχε επιδοθεί σε εκτεταμένα σαμποτάζ και άλλες υπονομευτικές δραστηριότητες εναντίον των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής.

Το κίνημα αντίστασης των Πολωνών υποστήριζε την τότε εξόριστη πολωνική κυβέρνηση του Λονδίνου, με απώτερο σκοπό να αναλάβει μετά την απελευθέρωση τον έλεγχο και τη διακυβέρνηση της Πολωνίας. Το καλοκαίρι του 1944, το παράνομο κίνημα της Βαρσοβίας είχε βοηθήσει τις σοβιετικές δυνάμεις που προσέγγιζαν από τα ανατολικά τη Βαρσοβία και οι οποίες υπόσχονταν βοήθεια και ενθάρρυναν το πατριωτικό κίνημα σε εξέγερση κατά των Γερμανών.

Μνημείο Εξέγερσης της Βαρσοβίας. πανοραμική άποψη (2008)

Η Εξέγερση της Βαρσοβίας ξεκίνησε την 1η Αυγούστου 1944, ώρα 5.00 μ.μ. Οι πατριωτικές δυνάμεις της Βαρσοβίας, που αριθμούσαν 40.000 άντρες και με διοικητή τους το στρατηγό Ταντέους Κομορόφσκι (Tadeusz Komorowski, 1895 – 1966), γνωστό με το ψευδώνυμο Μπουρ (Bόr), επιτέθηκαν στις γερμανικές δυνάμεις και μέσα σε τρεις ημέρες είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος της πόλης.

Οι Γερμανοί έστειλαν ενισχύσεις και βομβάρδισαν επί 63 ημέρες τους Πολωνούς. Δεκάδες χιλιάδες Πολωνοί, ανάμεσά τους και πολίτες, σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της κατάπνιξης από τους Γερμανούς της εξέγερσης. Ανείπωτες υπήρξαν οι αγριότητες των ναζιστικών στρατευμάτων, όπως ένα νοσοκομείο στην οδό Ντουούγκα 7 που πυρπολήθηκε μαζί με τους νοσηλευόμενους ασθενείς.

Ο σοβιετικός στρατός, που είχε φτάσει στην Πράγκα (Praga), ένα προάστιο της Βαρσοβίας στη δεξιά όχθη του ποταμού Βιστούλα, παρέμεινε αδρανής. Παράλληλα, η σοβιετική κυβέρνηση αρνήθηκε να επιτρέψει τη χρησιμοποίηση των σοβιετικών αεροπορικών βάσεων στους Δυτικούς Συμμάχους για τη μεταφορά εφοδίων και πολεμικού υλικού στους αγωνιζόμενους Πολωνούς.

Η Σοβιετική Ένωση, η οποία είχε ήδη καταλάβει τα εδάφη της Ανατολικής Πολωνίας, είχε συγκροτήσει και μια Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) για να διοικεί το κατεχόμενο από τους Σοβιετικούς πολωνικό έδαφος.

Δίχως την υποστήριξη από το σοβιετικό στρατό, οι πατριωτικές δυνάμεις της Βαρσοβίας υποχρεώθηκαν να παραδοθούν στις 2 Οκτωβρίου 1944, μετά την εξάντληση των εφοδίων τους. Ο Μπουρ και οι δυνάμεις του αιχμαλωτίστηκαν. Από τους 950.000 κατοίκους της Βαρσοβίας, 700.000 περίπου εκτοπίστηκαν από τους Γερμανούς, ενώ 200.000 σκοτώθηκαν στις μάχες. Αμέσως μετά την παράδοση, ο Χίτλερ διέταξε την ολοκληρωτική καταστροφή της Βαρσοβίας. Το 85% της πόλης μετατράπηκε σε σωρούς ερειπίων.

Οι σοβιετικές αρχές, αφήνοντας τους Γερμανούς να καταστείλουν την Εξέγερση της Βαρσοβίας και συγχρόνως να εξαφανίσουν τη στρατιωτική οργάνωση που υποστήριζε την πολωνική κυβέρνηση του Λονδίνου, ήταν πλέον ελεύθερες να εγκαθιδρύσουν τη σοβιετική κυριαρχία στη χώρα. Με τη συγκατάθεση μάλιστα των Ρούσβελτ και Τσώρτσιλ, μετέτρεψαν την προσκείμενη στη σοβιετική πολιτική Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης σε Προσωρινή Πολωνική Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (1 Ιανουαρίου 1945), υπό τον απόλυτο έλεγχο της ΕΣΣΔ.

Δείτε επίσης

• Εξέγερση της Βαρσοβίας
• Πολωνικός Εσωτερικός Στρατός
• Πολωνικό κίνημα αντίστασης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
• Μουσείο Εξέγερσης της Βαρσοβίας
• Μικρός εξεγερμένος
• Μνημείο των Θυμάτων της Σφαγής της Βόλα
• Μνημείο των Ηρώων του Γκέτο της Βαρσοβίας

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμματα «Βαρσοβίας, εξέγερση», τόμ. 13 και "Πολωνία" (Η ιστορία της Πολωνίας), τόμ. 50, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.
• Elzbieta Kaminska/Marek Kaminski (photos by Sylwestra “Kris” Brauna): “Powstanie Warszawskie – The Warsaw Uprising”, Wydawnictwo PARMA PRESS, 2008.