Λεόντιος Πιλάτος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Λεόντιος Πιλάτος
Η Εκάβη του Ευριπίδη στο αρχικό της ελληνικό κείμενο και λατινική μετάφραση σε χειρόγραφο του 1362 γραμμένο από τον Λεόντιο Πιλάτο. fol. 1r, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη, Φλωρεντία
Γέννηση1310[1][2]
Σεμινάρα
Θάνατος1365[3]
Αδριατική θάλασσα
Αιτία θανάτουαστραπή
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Φλωρεντίας
Ιδιότηταμοναχός, μεταφραστής, συγγραφέας και φιλόσοφος[4]

Ο Λεόντιος Πιλάτος ο Καλαβρός (-1366) υπήρξε Έλληνας λόγιος του 14ου αιώνα. Δίδαξε τον Όμηρο στους πρώιμους ουμανιστές Βοκάκιο και τον Πετράρχη και πολλούς άλλους στην Ακαδημία της Φλωρεντίας. Ήταν ο πρώτος δάσκαλος της ελληνικής γλώσσας και του Ομήρου, και θεωρείται ο πρώτος μυσταγωγός των ελληνικών σπουδών στη Δύση του ύστερου Μεσαίωνα.

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ελάχιστα είναι γνωστά από τη ζωή του πριν το 1360. Ισχυριζόταν οτι ήταν Θεσσαλός ("Tessalo come il grande Achile"= Θεσσαλός όπως ο σπουδαίος Αχιλλέας). Σύμφωνα με ιταλική πηγή όμως ήταν από τη Σεμινάρα της νότιας Ιταλίας. Ήταν μαθητής του Βαρλαάμ του Καλαβρού, που ήταν επίσης από τη Σεμινάρα.

Διασώζεται γράμμα του Πετράρχη προς το Βοκάκιο(Sen. III, 6) όπου γράφει "Leo noster vere Calaber, sed ut ipse vult Thesalus, quasi nobilius sit grecum esse quam italum"=Ο Λέοντάς μας είναι πραγματικός Καλαβρός, αλλά ισχυρίζεται οτι είναι Θεσσαλός, λες κι είναι καλύτερα να σαι Έλληνας παρά Ιταλός.

Στην όψη ήταν απεριποίητος με μακρυά μαλλιά και γένεια, προκαλώντας συχνά φόβο κι αποστροφή. Φορούσε μακρύ φιλοσοφικό τρίβωνα. Ζούσε ζωή κυνικού φιλόσοφου. Παρά το τρομακτικό του παρουσιαστικό, σύμφωνα με τον Γκίμπον, ο Πιλάτος ήταν πολύ μορφωμένος και σοφός. Όπως και ο Βαρλαάμ, έδρασε ως πρεσβευτής του Βυζαντίου υπέρ της ένωσης των εκκλησιών.

Ήταν παρών το 1342 στη Σεμινάρα κατά τη χειροτονία του Βαρλαάμ σε επίσκοπο. Ταξίδεψε αρκετά, για ένα διάστημα συνοδεύοντας το Βαρλαάμ κι έφτασε στη Νάπολη (όπου γνώρισε το Βοκάκιο) κι άλλες ιταλικές πόλεις.

Το 1347 ξέσπασε επιδημίας πανώλης από την οποία πέθανε κι ο Βαρλαάμ. Ο Λεόντιος κατέφυγε στην Κρήτη.

Το 1358 ταξίδεψε στην Πάντοβα όπου έναν νομικός τον σύστησε στον ποιητή Πετράρχη που τότε έψαχνε κάπoιον να του μεταφράσει τα έπη του Ομήρου. Ο Πετράρχης είχε λάβει το 1353 με 1354 ένα χειρόγραφο με τα έπη του Ομήρου στο πρωτότυπο από τον διπλωμάτη του Βυζαντίου Νικόλαο Σύγκερο. Ο Λεόντιος δέχτηκε και έφτασε ως και την 5η ραψωδία της Ιλιάδας αλλά διέκοψε για να πάει στην Αβινιόν. Το 1359 βρίσκεται στη Βενετία σε αναζήτηση εύνοιας από την παπική κουρία. Ο Πετράρχης έστειλε κει τον Βοκάκιο να του ζητήσει να συνεχίσει τη μετάφραση της Ιλιάδας.

To 1360 τον βρίσκουμε στην Αβινιόν, πιθανώς σε άλλη μια προσπάθεια Ένωσης των Εκκλησιών. Εκεί ξαναβρέθηκε με το Βοκάκιο, ο οποίος τον κάλεσε στην Φλωρεντία, ως δάσκαλο των ελληνικών γραμμάτων στην νεοσύστατη Ακαδημία της Φλωρεντίας κι αυτή τη φορά τον έπεισε. Τα μαθήματα άρχισαν τον Οκτώβρη του 1360. Μάλιστα τον φιλοξενήσε στο σπίτι του επί τρία έτη ως το 1362. Ο Πιλάτος δίδασκε σε μια μοναδική τέτοια σχολή στην Ευρώπη της εποχής, εξηγώντας την ελληνική γλώσσα με τα έπη του Ομήρου. Ο Βοκάκιος έγραψε ότι ήταν ο πρώτος Ιταλός που διδάχτηκε τον Όμηρο κατ' οίκον από τον Πιλάτο, και με βάση αυτή τη διδασκαλία βρήκε υλικό για να συγγράψει την «Γενεαλογία των θεών». Επίσης ο Βοκάκιος έστειλε τη μετάφραση των ομηρικών επών στον Πετράρχη. Ο τελευταίος όμως τη σχολίασε ως "δυσνόητη" καθώς ήταν γραμμένη "verbum de verbo=λέξη προς λέξη", όχι ελεύθερη με έμφαση στο νόημα. Έπρεπε να περάσουν πάνω από 30 χρόνια για ν αλλάξει αυτή την τακτική ο Μανουήλ Χρυσολωράς.

Ο Πιλάτος όμως είχε φύση άστατη και ξαφνικά έφυγε πάλι από τη Φλωρεντία. Πρώτα πήγε με τον Βοκάκιο στην Βενετία και από εκεί ξανά στην Κωνσταντινούπολη το 1363, πιθανώς για να φέρει νέα χειρόγραφα. Εκεί λενε ότι κατηγορούσε την Ελλάδα και επαινούσε την Ιταλία ως παράδεισο, ενώ όσο ήταν Ιταλία ως Έλληνας Θεσσαλός κατηγορούσε την Ιταλία. Οι σχέσεις του με τον Πετράρχη και το Βοκάκιο φαίνεται οτι έπαθαν ζημιά και διακόπηκαν. Τελικά ο Πιλάτος ξαναέφυγε από την Κωνσταντινούπολη με κατεύθυνση την Βενετία, αλλά καθ'οδόν στην Αδριατική θάλασσα τον χτύπησε κεραυνός ενώ ακουμπούσε σε κατάρτι του πλοίου. Έτσι πέθανε απροσδόκητα το 1365 ή 1366.

Συγγράμματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πιλάτος σύμφωνα με τον Βοκάκκιο δεν άφησε συγγράμματα. Όμως, χάρη στις σημειώσεις του ο Βοκάκιος που παρέλαβε απο το πλοίο που έφτασε στη Βενετία, μετέφρασε την Ιλιάδα και την Οδύσεια. Στην Εθνική βιβλιοθήκη της Γαλλίας φυλάσσονται δύο χειρόγραφά του υπό τους αριθμούς BNF ms lat. 7880(1) και 7880(2).

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 18  Μαρτίου 2015.
  2. (Αγγλικά, Ιταλικά, Ιαπωνικά) opac.vatlib.it. 495/69456.
  3. «Dizionario Biografico degli Italiani». (Ιταλικά) Dizionario Biografico degli Italiani. 1960. leonzio-pilato. Ανακτήθηκε στις 25  Σεπτεμβρίου 2018.
  4. Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Santo Gioffrè, Leonzio Pilato, collana Il colibrì, Rubbettino, 2005, ISBN 88-498-1174-8
  • Agostino Pertusi, Leonzio Pilato tra Petrarca e Boccaccio, Leo S. Olschki, 1964, seconda edizione 1979.