Κρίστιαν φον Έρενφελς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κρίστιαν φον Έρενφελς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση20  Ιουνίου 1859[1][2][3]
Ρόνταουν[4]
Θάνατος8  Σεπτεμβρίου 1932[1][5][2]
Lichtenau im Waldviertel[4]
Χώρα πολιτογράφησηςΑυστρία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά[6]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Βιέννης
Πανεπιστήμιο του Γκρατς[7]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταφιλόσοφος
καθηγητής πανεπιστημίου
ψυχολόγος
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Καρόλου
Πανεπιστήμιο της Βιέννης[8]
Οικογένεια
ΤέκναBaron Omar Rolf von Ehrenfels
Imma von Bodmershof
ΑδέλφιαBernhard Ehrenfels
δεδομένα

Ο Κρίστιαν φον Έρενφελς (πλήρες όνομα Maria Christian Julius Leopold freiherr von Ehrenfels, 20 Ιουνίου 1859 – 8 Σεπτεμβρίου 1932)[9] ήταν Αυστριακός φιλόσοφος και συγγραφέας με ευγενή καταγωγή, εν μέρει εβραϊκή. Είναι γνωστός ως ένας από τους θεμελιωτές και προδρόμους της ψυχολογίας Gestalt.

Γεννήθηκε στο Ροντάουν, κοντά στη Βιέννη, και μεγάλωσε στον πύργο του πατέρα του στο Λιχτενάου ιμ Βαλντφίρτελ της Κάτω Αυστρίας. Σπούδασε αρχικώς στη Σχολή Φυσικών Πόρων και Βιοεπιστημών (Hochschule für Bodenkultur) στη Βιέννη και μετά φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Εκεί ήταν μαθητής των Φραντς Μπρεντάνο και Αλέξιους Μάινονγκ, ακολουθώντας τον δεύτερο στη μετεγγραφή του στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς το 1885. Η διδακτορική διατριβή του είχε τίτλο Größenrelationen und Zahlen. Eine psychologische Studie («Σχέσεις του μεγέθους και των αριθμών: Μια ψυχολογική μελέτη»). Πήρε την υφηγεσία το 1888 στη Βιέννη με τη διατριβή Über Fühlen und Wollen («Επί του αισθήματος και της θελήσεως»). Από το 1896 ως το 1929 ο Έρενφελς ήταν καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα. Εκεί ενδιαφέρον για τις διαλέξεις του έδειξαν, μεταξύ άλλων, και τρεις φίλοι, οι Μαξ Μπροντ, Φραντς Κάφκα και Φέλιξ Βελτς.

Ψυχολογία Gestalt[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιδέα του Gestalt έχει τις ρίζες της στη σκέψη των Γκαίτε και Ερνστ Μαχ, με ιδρυτή της σχετικής σχολής ψυχολογίας τον Μαξ Βερτχάιμερ. Στη σύγχρονη φιλοσοφία όμως η έννοια του Gestalt εισάχθηκε από τον φον Έρενφελς στο περίφημο έργο του Über Gestaltqualitäten («Επί των ποιοτήτων της μορφής», 1890). Αυτός και ο Έντμουντ Χούσερλ φαίνεται να εμπνεύσθηκαν από το έργο του Μαχ Beiträge zur Analyse der Empfindungen (1886) για να διατυπώσουν τις πολύ παρόμοιες έννοιες του Gestalt και του Figural Moment αντιστοίχως.

Η ανάλυσή του σχετικά με τη μεταφορά μιας μελωδίας σε ένα άλλο κλειδί έγινε πολύ γνωστή. Ο φον Έρενφελς εξήγησε ότι μια μελωδία αποτελείται μεν από μεμονωμένους ήχους, αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα αυτών των μουσικών φθόγγων. Οι μεμονωμένες νότες θα μπορούσαν να ενωθούν σε τελείως διαφορετικές μελωδίες, ενώ η μελωδία θα παρέμενε η ίδια αν μεταφερόταν σε ένα άλλο κλειδί και περιείχε απλούς τόνους. Αυτή τη νέα άποψη, μια «σύλληψη του όλου» σε σχέση με τα μέρη του, ο Έρενφελς την ονόμασε Gestaltqualitäten («ποιότητες της μορφής»).

Συγκρίνετε με τον Αριστοτέλη: «Στην περίπτωση όλων των πραγμάτων που αποτελούνται από αρκετά μέρη και το όλον δεν είναι μία απλή συσσώρευσή των μερών, αλλά είναι ένα ιδιαίτερο «κάτι» πέραν των μερών του, πρέπει να υπάρχει κάποιος ενοποιητικός παράγοντας».[10]

Μονογαμία και πολυγαμία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έρενφελς σε πολλά γραπτά του επιχειρηματολόγησε εναντίον της μονογαμίας και υπέρ της ουτοπίας μιας πολυγυνικής κοινωνίας. Υποστήριξε ότι η μονογαμία εμπόδιζε τη δαρβινιστική λογική της αναπαραγωγής, κάτι που θα είχε καταστροφικό αποτέλεσμα στην κοινωνία από πολιτιστικής-βιολογικής απόψεως. Με αυτές τις θεωρίες ο Έρενφελς εξέθεσε τον εαυτό του σε μαζικές επικρίσεις, καθώς υποστήριξε αδιανόητες ιδέες για τις συμβάσεις του καιρού του και του Δυτικού κόσμου. Η βάση τους αναπτύσσεται σε μια σειρά δοκιμίων που δημοσιεύθηκαν σε αρκετά επιστημονικά περιοδικά της Γερμανίας και της Αυστρίας μεταξύ του 1902 και του 1910.[11] Σε αυτά ο φιλόσοφος αρχίζει με το επιχείρημα ότι οι άνθρωποι δεν είναι από τη φύση τους μονογαμικοί και ότι η μονογαμία εισάχθηκε στην Ευρώπη με τον Χριστιανισμό.[12] Σε πολλά είδη ζώων, όπως στις φάλαινες, στους ελέφαντες, στα λιοντάρια, κλπ., το ισχυρότερο αρσενικό έχει ένα χαρέμι, κάτι που για τον Έρενφελς αποτελούσε επαρκή απόδειξη ότι αυτό ήταν το προοριζόμενο από τη φύση και για την ανθρωπότητα.[13] Αν και δεχόταν ότι η μονογαμία είχε μερικές θετικές πλευρές, όπως τη «σιδηρά πειθαρχία» που είχε επιβάλει στους Ευρωπαίους άνδρες, συνολικά οι Ευρωπαίοι είχαν υποφέρει από αυτή την αφύσικη κατάσταση, που επηρέαζε σοβαρά τη δαρβινική πρόοδο, η οποία εξασφάλιζε την επιβίωση του καταλληλότερου: ο Έρενφελς ήταν φανατικός κοινωνικός δαρβινιστής.[12] Είναι ενδιαφέρον σχετικώς ότι ο γιος του ασπάσθηκε το Ισλάμ.

Κατά τον Έρενφελς, η μονογαμία ήταν «ο τύπος εκείνος σεξουαλικής ζωής που αντιστοιχεί στις ανάγκες και στις δυνατότητες των γυναικών, σε βάρος των ανδρών».[14] Ο Έρενφελς πίστευε πως οι γυναίκες είναι εκ φύσεως μονογαμικές και το μόνο που επιθυμούσαν ήταν ένας καλός σύζυγος για να τις προσέχει.[14] Πίστευε επιπλέον ότι όλα τα κοινωνικά προβλήματα προκαλούνταν από την αφύσικη κατάσταση της χριστιανικής μονογαμίας, η οποία προκαλούσε έναν διχασμό ανάμεσα στην «ημερήσια συνείδηση» του άνδρα, κατά την οποία πίστευε στον χριστιανικό γάμο, και στη «νυκτερινή του συνείδηση», τη σύμφωνη με τη φυσιολογικά επιθετική, ανιμιστική σεξουαλική επιθυμία του.[15] Αυτός ο διχασμός προκαλούσε στους άνδρες όλων των ειδών τα ψυχικά τραύματα και τους οδηγούσε σε παράλογες, και συχνά βίαιες, συμπεριφορές.[16]

Σε τελευταία ανάλυση, ο Έρενφελς υποστήριξε ότι η μονογαμία βρισκόταν στη ρίζα του λεγόμενου «Κοινωνικού Ζητήματος», καθώς ενθάρρυνε τους άνδρες να αφήνουν τις περιουσίες τους στα παιδιά τους, κάτι φυσικό μεν κατά τον Έρενφελς, αλλά «πολύ συχνά αντίθετο με το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης»[16] Ως αποτέλεσμα της διανομής του πλούτου με «προνομιακό» αντί αξιοκρατικό τρόπο, οι φτωχοί αισθάνονταν αδικημένοι, οπότε ψήφιζαν τα σοσιαλιστικά κόμματα, που υπόσχονταν την ισότητα.[16] Ο φον Έρενφελς πίστευε πως οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους άνισοι και ότι η διεκδίκηση για παγκόσμια ισότητα των ανθρώπων έπρεπε να καταπολεμηθεί ως κάτι το εξ ολοκλήρου αφύσικο.[16]

Ο «Κίτρινος Κίνδυνος»[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έρενφελς είχε παραλλήλως εμμονή με τον φόβο του «Κίτρινου Κινδύνου», δηλαδή πίστευε ότι οι λαοί της ανατολικής Ασίας αποτελούσαν θανάσιμη απειλή για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.[16] Συγκεκριμένα, εκατό και πλέον χρόνια πριν την εποχή μας έγραψε ότι αν δεν γινόταν τίποτε για να σταματήσει την άνοδο της Κίνας, «θα οδηγήθούμε στον εκμηδενισμό της λευκής φυλής από την κίτρινη φυλή».[17]

Από το 1895 και μετά ο φιλόσοφος επηρεάστηκε και από τη σχετική προπαγάνδα που εκπορευόταν από τη γερμανική κυβέρνηση, με τον Αυτοκράτορα Γουλιέλμο Β΄ να προειδοποιεί επανειλημμένα για την υποτιθέμενη ασιατική απειλή προς τη Δύση. Καθώς ο Έρενφελς ήταν ενεργός σε διάφορους συλλόγους φίλων του Βάγκνερ στη Βιέννη, γνωρίστηκε με τον πρίγκιπα Φίλιππο του Όιλενμπουργκ, προσωπικό φίλο του Γουλιέλμου, πρέσβυ της Γερμανίας στην Αυστροουγγαρία και προαγωγό του φόβου του Κίτρινου Κινδύνου.

Κατά τον Έρενφελς οι Ασιάτες ήταν ιδιαιτέρως επικίνδυνοι εχθροί των Ευρωπαίων, επειδή στην Άπω Ανατολή της εποχής εκείνης η πολυγαμία ήταν αποδεκτή ως φυσικό μέρος της κοινωνικής τάξεως. Ως αποτέλεσμα, οι γενετικώς ανώτεροι από τους Ασιάτες άνδρες αποκτούσαν όσο περισσότερα παιδιά ήταν δυνατό με όσο περισσότερες γυναίκες ήταν δυνατό, ενώ οι γενετικώς ανώτεροι από τους Ευρωπαίους άνδρες αποκτούσαν παιδιά από μία μόνο γυναίκα.[18] Επομένως ήταν μόνο ζήτημα χρόνου προτού αυτό το γενετικό πλεονέκτημα επιτρέψει στους Ασιάτες να καταστρέψουν τον Δυτικό πολιτισμό.[18] Ως κοινωνικός δαρβινιστής και ρατσιστής, ο Έρενφελς έβλεπε όλη την ανθρώπινη ιστορία ως έναν διαρκή φυλετικό αγώνα, με τις καταλληλότερες «φυλές» να επιβιώνουν.[18] Ο ίδιος έπαιρνε ως δεδομένο ότι οι λευκοί και οι Ασιάτες ήταν παντοτινοί φυσικοί εχθροί. Στο μυαλό του, το γεγονός ότι οι Κινέζοι ήταν ικανοί να εργάζονται σκληρά ενώ έτρωγαν λιγότερο φαγητό από τους Ευρωπαίους, σηματοδοτούσε ότι η Ασιατική «ράτσα» άρχιζε χάρη στην πολυγαμία να καθίσταται η ισχυρότερη, πιο «σκληροτράχηλη ράτσα».[19] Κατά τον Έρενφελς, αν αυτή η πρόοδος επιτρεπόταν να συνεχισθεί, τότε η «όμορφη φυλή των Αρείων», τους οποίους παρομοίαζε με «καθάρια ρυάκια του βουνού» και «με το αγνότερο και λευκότερο γάλα», θα σαρώνονταν από ασιατικούς «χειμάρρους βορβόρου».[19] Οι ρατσιστικοί αντι-ασιατικοί μεταναστευτικοί νόμοι, όπως η Πράξη Αποκλεισμού των Κινέζων στις ΗΠΑ, αποτελούσαν ένα καλό πρώτο βήμα, αλλά ήσαν ανεπαρκείς για να σταματήσουν την άνοδο της «σκληροτράχηλης και γόνιμης ράτσας των Μογγόλων».[19]>

Η «λύση» του Έρενφελς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έρενφελς πρότεινε ως λύση την κατάργηση της μονογαμίας και τη δημιουργία μιας νέας τάξεως πραγμάτων, βασισμένης στην πολυγαμία.[19] Για αρχή, το Κράτος θα ανελάμβανε τον πλήρη έλεγχο της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Στη νέα κοινωνία του φιλοσόφου, ο «υψηλότερος σκοπός» θα ήταν η «βελτίωσις της ανθρωπίνης κράσεως» και για τον λόγο αυτόν θα επιτρεπόταν μόνο στους καταλληλότερους λευκούς άνδρες να αναπαράγονται.[19] Μόνο οι λευκοί που θα αποδείκνυαν ότι είναι «κοινωνικοί νικητές» θα επιτρεπόταν να νυμφεύονται, με τον αριθμό των γυναικών που θα μπορούσε να έχει ο καθένας να βασίζεται στον βαθμό της επιτυχίας του.[19] Στη νέα αυτή κοινωνία ο ρομαντικός έρωτας θα καταπιεζόταν και οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών θα ήταν μόνο σεξουαλικές.[20]

Για τους άνδρες που ήταν «κοινωνικά ηττημένοι», ένας αριθμός κατώτερων γενετικώς γυναικών θα στειρωνόταν από την πολιτεία και θα μετατρέπονταν στην «τάξη των εταιρών», που θα έμπαιναν κατά μέρος για σεξουαλική χρήση από τους παραπάνω άνδρες σε πορνεία.[20] Αφού κατά τον Έρενφελς αυτό που ήθελαν οι άνδρες από τις γυναίκες ήταν μόνο το σεξ, και όχι η αγάπη, σε αυτή τη νέα κοινωνία οι άνδρες δεν θα υπέφεραν από τα ψυχολογικά προβλήματα που προκαλούσε η μονογαμία, τελειώνοντας έτσι τον «διχασμό». Επειδή η νέα κοινωνία θα ήταν αξιοκρατική, ολόκληρο το «Κοινωνικό Ζήτημα» θα επιλυόταν, καθώς δεν θα υπήρχε πλέον κληρονομούμενος πλούτος και προνόμια.[20]

Για την οριστική εκμηδένιση του «Κίτρινου κινδύνου», ο φιλόσοφος πρότεινε τα «λευκά έθνη» να συμμαχήσουν για να κατακτήσουν όλα τα ασιατικά, προτού να είναι πολύ αργά, και να δημιουργήσουν μία νέα παγκόσμια φυλετική τάξη, με κληρονομικό, φυλετικώς καθοριζόμενο σύστημα από «κάστες»[21]: οι λευκοί θα αποτελούσαν τις ολιγαρχικές κάστες στρατιωτικών και διανοητών, ενώ οι Ασιάτες και οι μαύροι τις κάστες των δούλων που θα υποστήριζαν τους λευκούς.[21] Σε δοκίμια που δημοσίευσε το 1903 και το 1904 ο Έρενφελς υπεστήριξε ότι στη βιομηχανική εποχή, στην οποία η πλειονότητα της ανθρωπότητας θα ήταν καταδικασμένη να ξοδεύει τη ζωή της σε «εργασία μηχανικών κινήσεων που μουδιάζει τον νου», αυτό το είδος εργασίας θα γινόταν καλύτερα από «επαναληπτικούς τύπους» ανθρώπων αντί από «τύπους ανώτερης αξίας».[21] Οι «επαναληπτικοί τύποι» ήταν βέβαια οι Ασιάτες και οι μαύροι, ενώ οι λευκοί οι «ανώτερης αξίας», προορισμένοι για δημιουργική σκέψη.[21] Το σεξ μεταξύ μελών διαφορετικών φυλών θα ήταν έγκλημα τιμωρούμενο με θάνατο.[21]

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1876 - Hadmar von Kuering (τραγωδία)
  • 1876 - Brutus (τραγωδία)
  • 1876 - Richard Löwenherz (τραγωδία)
  • 1885 - Die Brüder von Hartenstein (δράμα) - Graz 1885
  • 1890 - Der Kampf des Prometheus (λιμπρέτο)
  • 1886 - Metaphysische Ausführungen im Anschlusse an Emil du Bois-Reymond
  • 1888 - Über Fühlen und Wollen: Eine psychologische Studie, Carl Gerold & Sohn, Βιέννη 1888
  • 1890 - «Über Gestaltqualitäten», Vierteljahrsschrift für wissenschaftliche Philosophie, τόμος 14 (1890), σσ. 249-292
  • 1893 - «Werttheorie und Ethik», στο Vierteljahrsschrift für wissenschaftliche Philosophie 17 (1893), σσ. 26-110, 200-266, 321-363, 413-425
  • 1894 - «Werttheorie und Ethik», στο Vierteljahrsschrift für wissenschaftliche Philosophie, τόμος 18, σσ. 22-97
  • 1897/8 - System der Werttheorie (= «Σύστημα της θεωρίας των αξιών»), O. Reisland, Λειψία 1898 (2 τόμοι)
  • 1904 - «Sexuales, Ober- und Unterbewusstsein», Politisch-Anthropologische Revue, τόμ. 2 (1903-4), σσ. 456-476
  • 1904 - «Die sexuale Reform», Politisch-Anthropologische Revue, τόμ. 2, σσ. 970-994
  • 1907 - Sexualethik (= «Γενετήσια ηθική»), J.F. Bergmann, Wiesbaden 1907
  • 1911 - «Leitziele zur Rassenbewertung», Archiv für Rassen- und Gesellschaftsbiologie, τόμ. 8, σσ. 59-71
  • 1913 - Richard Wagner und seine Apostaten. Ein Beitrag zur Jahrhundertfeier., H. Heller, Βιέννη & Λειψία 1913
  • 1916 - Kosmogonie, Diederichs, Ιένα 1916
  • 1922 - Das Primzahlengesetz, entwickelt und dargestellt auf Grund der Gestalttheorie, Reisland, Λειψία 1922
  • 1930 - «Sexualmoral der Zukunft», Archiv für Rassen- und Gesellschaftsbiologie, τόμ. 22, σσ. 292-304


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Christian-Freiherr-von-Ehrenfels. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12026383n.
  4. ↑ 4,0 4,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. ehrenfels-christian. Ανακτήθηκε στις 21  Μαΐου 2021.
  5. ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6032z5f. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12026383n. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
  8. ↑ Ανακτήθηκε στις 2  Ιουλίου 2019.
  9. ↑ «Christian, Freiherr (baron) von Ehrenfels». Encyclopædia Britannica. 
  10. ↑ Aristotle (1952). Aristotle–MetaphysicsΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. Ann Arbor Paperbacks. Μτφρ. Hope, Richard. University of Michigan Press. ISBN 978-0472060429. 
  11. ↑ Dickinson, σσ. 257-258.
  12. ↑ 12,0 12,1 Dickinson, σελ. 258.
  13. ↑ Taylor, σελ. 37
  14. ↑ 14,0 14,1 Dickinson, σελ. 259.
  15. ↑ Dickinson, σσ. 259-260.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 σελ. 260.
  17. ↑ Weikart, σελ. 185.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Dickinson, σσ. 260-261
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 Dickinson, σελ. 261
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Dickinson, σελ. 262.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 Dickinson, σελ. 264.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Reinhard Fabian: Christian von Ehrenfels: Leben und Werk, εκδόσεις Rodopi, Amsterdam 1986, ISBN 978-90-6203-856-5
  • Petra Gehring: «Viriler Faktor. Die Sexualwissenschaft des Christian von Ehrenfels», Zeitschrift für Ideengeschichte τόμ. III (2009), νο. 2, σσ. 40-51
  • Richard Meister: το λήμμα «Ehrenfels, Christian Freiherr von» στη Neue Deutsche Biographie, Duncker & Humblot, Βερολίνο 1959 (τόμ. 4, σελ. 352f)
  • Volkmar Sigusch: Geschichte der Sexualwissenschaft, Campus, Νέα Υόρκη 2008, ISBN 978-3-593-38575-4 (σσ. 327-343)
  • Volkmar Sigusch & Günter Grau (Hg.): Personenlexikon der Sexualforschung, Campus, Νέα Υόρκη 2009, ISBN 978-3-593-39049-9 (σσ. 119-125)
  • Barry Smith: Austrian Philosophy. The Legacy of Franz Brentano, Open Court, Σικάγο 1996 (κεφ. 8 και 9, σελ. 255)
  • Barry Smith: «Brentano and Kafka», Axiomathes, τόμ. 8 (1997), σσ. 83–104
  • Το λήμμα «Ehrenfels Christian Frh. von» στο Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Βιέννη 1957 (τόμος 1, σελ. 226f)

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Christian von Ehrenfels της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κρίστιαν_φον_Έρενφελς&oldid=10456927"