Κουκιά
| Κουκιά | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ανθισμένη Vicia faba
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||
| Βικία φάβα (Vicia faba) (L.) | ||||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||||
|
Faba vulgaris Moench. (Κύαμος ο κοινός) |
Η κουκιά (ελληνιστί: Βίκος ο κύαμος, Βικία η φάβα, λατινιστί:Vicia faba) είναι ποώδες, ετήσιο φυτό της οικογένειας των Κυαμοειδών (Fabaceae), του γένους Βίκος (Vicia) που καλλιεργείται για τους καρπούς του. Τα φύλλα του είναι σύνθετα πτερωτά, τα άνθη της σχηματίζουν βότρυς και μοιάζουν με αυτά του πίσου (μπιζελιά). Έχει λευκή ή ιώδη χροιά με μία χαρακτηριστική μαύρη κηλίδα σε κάθε πέταλο. Το ύψος του φυτού φτάνει το ένα μέτρο και η συγκομιδή των καρπών είναι σχετικά εύκολη, επειδή ο βλαστός του είναι ίσιος ενώ στα περισσότερα είδη των ψυχανθών είναι περιεστραμμένος. Σε παλαιότερη ταξινόμηση το επιστημονικό όνομα της κουκιάς ήταν Faba vulgaris (ελληνιστί: Κύαμος ο κοινός).
Καλλιέργεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Καλλιεργείται σε ψυχρές και εύκρατες περιοχές. Καταγωγή του είναι η Ασία και η Κίνα όπου γίνεται η μεγαλύτερη παραγωγή παγκοσμίως. Ευδοκιμεί σε όλα τα χώματα που έχουν καλή στράγγιση. Η σπορά γίνεται τον Οκτώβριο και η ύδρευση την άνοιξη.
Καρπός και συστατικά του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο καρπός είναι κοντός, χονδρός, άμισχος και περιέχει περί τους δέκα ογκώδεις σπόρους, τα γνωστά κουκιά (εν. κουκκί) ή κύαμοι (εν. κύαμος). Η θρεπτική αξία του κυάμου είναι μεγάλη, επειδή είναι πλούσιος σε πρωτεΐνες. Κάθε καρπός περιέχει 72% ύδωρ, 8% πρωτεΐνες, 20% υδατάνθρακες, 5% φυτικές ίνες και 1% φυτικά έλαια. Είναι πλούσιος σε φολικό οξύ (104 mg ανά 100 γραμμ.), φωσφόρο, μαγγάνιο, μαγνήσιο, χαλκό, κάλιο, νάτριο, σίδηρο. Περιέχει επίσης λιπαρά οξέα ω6 152 mg/100γρ και ω3 12.0 mg/100γρ.
Ο κύαμος καταναλώνεται μαγειρεμένος χλωρός ή ξηρός. Οι καρποί που προορίζονται προς κατανάλωση ως χλωροί μαζεύονται 10 μέρες μετά το δέσιμο του καρπού. Εκτός από τροφή για τον άνθρωπο χρησιμοποιείται και ως ζωοτροφή καθώς και για λίπανση των εδαφών αφού είναι πλούσια σε άζωτο. Αυτή είναι η γνωστή χλωρή λίπανση.
Στην Ελλάδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Ελλάδα καλλιεργούνται διάφορες ποικιλίες όπως «κουκιά Σεβίλλης» με μακρούς καρπούς, «πρώιμα Χίου» με τους πλατείς σπόρους «φούλια» με μικρούς καρπούς που συνήθως δίνονται σε ζωοτροφές, «κοινά κουκιά» με κοντό καρπό και μεγάλα αλλά λίγα σπόρια και άλλες.
Κυάμωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο κύαμος μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση στα ζώα και στον άνθρωπο γνωστή ως κυάμωση, που εκδηλώνεται ως αιμολυτική αναιμία και σε πολλές περιπτώσεις είναι θανατηφόρος. Η κυάμωση προκαλείται σε άτομα που έχουν κληρονομήσει την ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD.
Αρχαιότητα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά την αρχαιότητα ο κύαμος χρησιμοποιήθηκε ως μέσο επιλογής των αρχόντων, μετά την εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Αθήνα. Ανάλογα με τον τρόπο εκλογής, το "κυαμεύειν" λάμβανε δύο διαφορετικές σημασίες: Είτε με τη σημασία του "κληρώνονται" (κυαμεύονται) είτε το "κυαμεύσαι" (=ψήφος με κύαμο). Από τις εκφράσεις αυτές διατηρήθηκε και στη σημερινή νεοελληνική "έλαβε πολλά κουκιά στην ψηφοφορία" ή "δεν μετράμε κουκιά" (=ψήφους).[1]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Π. Δρανδάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια", Πυρσός, Αθήνα, τ. ΙΕ΄, λήμμα "κύαμος", σελ. 317
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Broad beans στο The Royal Horticulture Society (Αγγλικά)
- Fava beans and G6PD Deficiency information (Αγγλικά)
- Vicia faba στο Purdue University (Αγγλικά)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη βοτανική χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |