Θεόφιλος Άδανας
| Θεόφιλος Άδανας | |
|---|---|
 | |
| Κοίμηση | 538 Αυστρασία |
| Εορτασμός | 4 Απριλίου[1] |
| δεδομένα () | |
Ο Θεόφιλος Άδανας (πέθανε 538 μ.Χ.) ήταν κληρικός της Χριστιανικής εκκλησίας, που έζησε τον 6ο μ.Χ. αιώνα, ο οποίος σύμφωνα με τον θρύλο πραγματοποίησε συμφωνία με τον Διάβολο, προκειμένου να αποκτήσει υψηλόβαθμη εκκλησιαστική θέση. Η ιστορία του είναι ο παλαιότερος καταγεγραμμένος θρύλος συμφωνίας με τον Διάβολο και αποτελεί έμπνευση για τον μύθο του Φάουστ. Ο ιστορικός Ευτυχιανός από τα Άδανα, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, ήταν ο πρώτος που κατέγραψε την ιστορία του Θεοφίλου. Παρόλο που ο Θεόφιλος θεωρείται ως υπαρκτό πρόσωπο από τους σύγχρονους ιστορικούς, ο θρύλος του κρίνεται ως απόκρυφος, χωρίς ιστορική βάση. Αποτελεί άγιο της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία εορτάζει την μνήμη του στις 4 Φεβρουαρίου,[1] ενώ παραμένει άγνωστος για την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο Θρύλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Θεόφιλος ήταν ο αρχιδιάκονος των Αδάνων της Κιλικίας, που τότε άνηκαν στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Είχε ομόφωνα εκλεγεί επίσκοπος Αδάνων αλλά εκείνος από ταπεινότητα απέρριψε την θέση και ένας άλλος ιερέας εκλέχθηκε στην θέση του. Όταν ο νέος επίσκοπος, βασιζόμενος σε κακόβουλες και αβάσιμες φήμες, στέρησε άδικα από τον Θεόφιλο τη θέση του αρχιδιάκονου, ο Θεόφιλος μετάνιωσε για την προηγούμενη στάση του και αναζήτησε έναν νεκρομάντη, ο οποίος τον βοήθησε να έρθει σε επαφή με τον Σατανά. Σε αντάλλαγμα για τη βοήθειά του, ο Σατανάς απαίτησε από τον Θεόφιλο να αποκηρύξει τον Χριστό και την Παναγία σε ένα συμβόλαιο που έπρεπε να υπογράψει με το ίδιο του το αίμα. Ο Θεόφιλος συμφώνησε και ο διάβολος του έδωσε τη θέση του επισκόπου.[2]
Αργότερα, φοβούμενος για την κατάληξη της ψυχής του, ο Θεόφιλος μετανόησε και προσευχήθηκε στην Παναγία για συγχώρεση. Μετά από σαράντα μέρες νηστείας η Παναγία εμφανίστηκε μπροστά του και τον επέπληξε λεκτικά. Ο Θεόφιλος την ικέτευσε για συγχώρεση και η Παναγία του υποσχέθηκε να μεσολαβήσει στον Θεό. Έπειτα νήστεψε για άλλες τριάντα μέρες, μετά από τις οποίες εμφανίστηκε πάλι η Παναγία και του χάρισε άφεση αμαρτιών. Ωστόσο, ο Σατανάς αρνήθηκε να αφήσει τον Θεόφιλο να ξεφύγει τόσο απλά από τον έλεγχο του, έτσι τρεις μέρες αργότερα,[3] ο Θεόφιλος ξύπνησε βρίσκοντας το καταδικαστικό συμβόλαιο πάνω στο στήθος του. Τότε αυτός πήγε το συμβόλαιο στον νόμιμο επίσκοπο και του εξομολογήθηκε τις πράξεις του. Τότε ο επίσκοπος έκαψε το συμβόλαιο και ο Θεόφιλος πέθανε αμέσως από την χαρά που απαλλάχθηκε από το βάρος της συμφωνίας του με τον Διάβολο.[1]
Σημασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ιστορία του Θεόφιλου έπαιξε ρόλο στην καθιέρωση της σημασίας της μεσολάβησης της Παναγίας στους εκκλησιαστικούς θρύλους της Καθολικής Εκκλησίας. Επίσης αποτέλεσε βάση για πολλές μεταγενέστερες ιστορίες που αφορούσαν το κάλεσμα δαιμόνων. Τον 10ο αιώνα, η γερμανίδα μοναχή Ροσβίτα συμπεριέλαβε την ιστορία του Θεόφιλου στο βιβλίο της Legenden (θρύλοι).[4]
Η αναγνώριση της θεολογικής σπουδαιότητας της Παναγίας παρατήρησε αύξηση στον δυτικό Χριστιανισμό κατά τον 11ο αιώνα. Η ιστορία του Θεόφιλου χρησιμοποιήθηκε για να τονίσει την δύναμη και την αναγκαιότητα της μεσολάβησής της από τους θεολόγους Πιέτρο Νταμιάνι, Βερνάρδο του Κλαιρβώ, Αντώνιο της Παδούης και Μποναβεντούρα Μπανιορέτζο και πολύ αργότερα από τον Αλφόνσους Λιγκουόρι. Η ιστορία του Θεόφιλου αποτέλεσε την βάση του θεατρικού μυστηρίου Le Miracle de Théophile που έγραψε ο τρουβέρος Ρυτμπέφ τον 13ο αιώνα και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα γαλλικά θεατρικά έργα. Με τον καιρό, το παραμύθι απέκτησε πολλές παραλαγές. Σε μερικές από αυτές ο Θεόφιλος είχε ως κίνητρο την ζήλια, η συμφωνία σφραγίστηκε με ένα δαχτυλίδι.[5]
Στην τέχνη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο θρύλος του θεόφιλου εμφανίστηκε πρώτη φορά στην τέχνη σε ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο του 11ου αιώνα, το οποίο απεικονίζει την Παρθένο να στέκεται ανάμεσα σε δύο αγγέλους με τον Θεόφιλο στα πόδια της.[6] Η παλαιότερη απεικόνιση του στην γλυπτική βρίσκεται στο Αββαείο της Αγίας Μαρίας στο Σουγιάκ της Γαλλίας.[7] Το γλυπτό απεικονίζει τέσσερις σκηνές από τον θρύλο: Το σφράγισμα της συμφωνίας ανάμεσα στον Θεόφιλο και τον Διάβολο, τον όρκο πίστης στον Διάβολο, την μετάνοια του Θεοφίλου και το σπάσιμο της συμφωνίας από την Παναγία.
Ο θρύλος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στις τέχνες κατά τον 13ο αιώνα, όπου εμφανιζόταν συχνά σε εικονογραφημένα χειρόγραφα[8] και σε υαλογραφίες.[7] Ο θρύλος του Θεόφιλου αποτελεί την μοναδική μη βιβλική ιστορία της Παναγίας που απεικονίζεται σε γλυπτά και υαλογραφίες στους γαλλικούς καθεδρικούς ναούς κατά των μεσαίωνα.[9][10]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Baring-Gould, Sabine. "Theophilus", Curious Myths of the Middle Ages, London. Rivington's, 1877
Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει κείμενο από αυτή την πηγή, που είναι κοινό κτήμα.
- ↑ Fryer, Alfred C., (1935) "Theophilus, The Penitent, as Represented in Art", Archaeological Journal, 92:1, 287-333 doi: 10.1080/00665983.1935.10853649
- ↑ McCleery, Iona (2004). «The Virgin and the Devil: the Role of the Virgin Mary in the Theophilus Legend and its Spanish and Portuguese Variants». Studies in Church History (Cambridge University Press) 39: 147–156. doi:. https://www.cambridge.org/core/journals/studies-in-church-history/article/abs/virgin-and-the-devil-the-role-of-the-virgin-mary-in-the-theophilus-legend-and-its-spanish-and-portuguese-variants/FCB3F940C00676ED77AF902CEFBF3E58#. Ανακτήθηκε στις April 23, 2023.
- ↑ Hudson, William Henry (1888). «Hrotsvitha of Gandersheim» (στα αγγλικά). The English Historical Review III (XI): 431–457. doi:. ISSN 0013-8266.
- ↑ McCleery, I. (2004). "The Virgin and the Devil: The Role of the Virgin Mary in the Theophilus Legend and its Spanish and Portuguese Variants". Studies in Church History, 39, 147-156 doi:10.1017/S0424208400015059
- ↑ Mâle, Emile (1986). Religious Art in France: The Thirteenth Century. Μτφρ. Mathews, Marthiel. Princeton University Press. σελ. 261.
- ↑ 7,0 7,1 Cothren, M.W. (1984). «The Iconography of the Theophilus Windows in the First Half of the Thirteenth Century». Speculum 59 (2): 308–341. doi:. https://works.swarthmore.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=fac-art.
- ↑ Root, Jerry (2017). The Theophilus Legend in Medieval Text and Image. Cambridge: D. S. Brewer. ISBN 9781843844617.
- ↑ Mâle, Emile (1984). Religious Art in France: The Thirteenth Century. Μτφρ. Mathews, Mathiel. Princeton University Press. σελ. 262,266.
- ↑ Sangster, Minnie B. (1999). «Envisioning Le Miracle de Theophile in France: Stained Glass, Sculpture, and Stage». Medieval Perspectives 14: 191–201.
