Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών

Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών

Συγγραφέας	Jean Rhys
Τίτλος	Wide Sargasso Sea
Γλώσσα	Αγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	Οκτώβριος 1966
Πολιτιστικό κίνημα	μεταμοντέρνα λογοτεχνία
Μορφή	μυθιστόρημα
Εμπνευσμένο από	Τζέιν Έιρ
LC Class	OL10580623W
LΤ ID	27239
Πρώτη έκδοση	André Deutsch W. W. Norton & Company
Προηγούμενο	Τζέιν Έιρ
δεδομένα ()

Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών (αγγλικός τίτλος: Wide Sargasso Sea) είναι μυθιστόρημα της Τζέιν Ρις, Βρετανής συγγραφέα με καταγωγή από την Καραϊβική, που εκδόθηκε το 1966. Το μεταμοντέρνο μυθιστόρημα είναι μια φεμινιστική και μετα-αποικιακή απάντηση στο μυθιστόρημα της Σαρλότ Μπροντέ Τζέιν Έιρ (1847) και περιγράφει το παρασκήνιο του γάμου του κυρίου Ρότσεστερ από την οπτική γωνία της Κρεολής συζύγου του Αντουανέτ. Το μυθιστόρημα ξεκινά με τα παιδικά χρόνια της και αφηγείται τη συνάντηση και τον δυστυχισμένο γάμο με τον σύζυγό της, ο οποίος τη μετονομάζει σε Μπέρθα, τη θεωρεί τρελή και την απομονώνει από τον υπόλοιπο κόσμο στο αρχοντικό του στην Αγγλία, όπου είναι η «τρελή στη σοφίτα» της Μπροντέ, η τρελή σύζυγος του καλού κ. Ρότσεστερ που τρομοκρατεί την Τζέιν Έιρ.

Ο τίτλος αναφέρεται στη θάλασσα των Σαργασσών του Ατλαντικού Ωκεανού, όπου το σαργάσο, ένα είδος φυκιού, επιπλέει σε μπλεγμένες μάζες παγιδεύοντας πλοία που παρασύρονται αβοήθητα.

Υπόθεση

Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται αρχικά στην Τζαμάικα και ξεκινάει λίγο μετά τον νόμο για την κατάργηση της δουλείας του 1833 που κατάργησε τη δουλεία στη Βρετανική Αυτοκρατορία την 1η Αυγούστου 1834. Η πρωταγωνίστρια Αντουανέτ Κόσγουεϊ αφηγείται την ιστορία της ζωής της από την παιδική της ηλικία έως τον γάμο της με έναν Άγγλο που δεν κατονομάζεται (εννοεί τον Έντουαρντ Ρότσεστερ από την Τζέιν Έιρ της Σαρλότ Μπροντέ).

Το μυθιστόρημα αποτελείται από τρία μέρη:

Το πρώτο μέρος είναι γραμμένο από την οπτική της Αντουανέτ και καλύπτει την παιδική και εφηβική της ηλικία μέχρι τον γάμο της. Μετά την κατάργηση της δουλείας, το κτήμα τους έχει εγκαταλειφθεί και η οικογένεια έχει βυθιστεί στη φτώχεια. Η χήρα μητέρα της, η Αννέτ, ξαναπαντρεύεται με τον Άγγλο κ. Μέισον, ο οποίος ελπίζει να εκμεταλλευτεί την περιουσία της νέας του συζύγου. Ένα βράδυ, το σπίτι πυρπολείται από οργισμένο πλήθος πρώην σκλάβων που έχουν κρυφακούσει τα σχέδια του Μέισον να φέρει φτηνό εργατικό δυναμικό από άλλη περιοχή. Οι άνθρωποι που μένουν στο σπίτι σώζονται, αλλά ο μικρότερος αδερφός της Αντουανέτ Πιερ, με διανοητική αναπηρία, σκοτώνεται. Η θλίψη της απώλειας του γιου της αποδυναμώνει τη λογική της Ανέτ και ο κ. Μέισον τη στέλνει να ζήσει με ένα ζευγάρι που την κακομεταχειρίζεται. Από αυτό το σημείο και μετά, η Αντουανέτ δεν βλέπει πια τη μητέρα της. Η ίδια πηγαίνει σε σχολείο σε μοναστήρι. Σε ηλικία 17 ετών, ο κ. Μέισον τη βγάζει για να της συστήσει μερικούς Άγγλους γνωστούς του.

Το δεύτερο μέρος είναι γραμμένο εναλλάξ από την οπτική γωνία της Αντουανέτ και του συζύγου της, ο οποίος την παντρεύτηκε για οικονομικούς λόγους, και αφηγείται τη συνάντησή τους, τον γάμο και τον μήνα του μέλιτος στη Δομινίκα σε ένα κτήμα της οικογένειας. Το επίκεντρο είναι η τεταμένη σχέση τους, η γνωριμία, η υποτιθέμενη αγάπη, αλλά και η δυσπιστία που διαρκώς αναδύεται και δυναμώνει με τον καιρό. Η Αντουανέτ υποψιάζεται ότι ο σύζυγός της δεν την αγαπά, ακόμη και τη μισεί, και αυτός υποψιάζεται ότι η γυναίκα του και η οικογένειά της τον εκμεταλλεύτηκαν. Όταν λαμβάνει ένα γράμμα που αμφισβητεί τη φήμη και την ψυχική κατάσταση της γυναίκας του, ο γάμος γίνεται όλο και πιο τεταμένος. Ο σύζυγος είναι άπιστος και συναισθηματικά καταχρηστικός, απομακρύνεται όλο και περισσότερο, αρχίζει να την αποκαλεί «Μπέρθα», στερώντας της έτσι το πραγματικό της όνομα και όλο και περισσότερο την ταυτότητά της. Η πρωταγωνίστρια απελπισμένη ζητά βοήθεια από την πρώην υπηρέτριά της Κριστοφίν, η οποία της δίνει ένα μαγικό φίλτρο αγάπης για τον άντρα της. Ωστόσο, αυτό δρα σαν δηλητήριο στον άντρα της. Αυτή η νευρική κατάσταση βγάζει εκτός ισορροπίας την ήδη αμφισβητήσιμη ψυχική κατάσταση της Αντουανέτ. Όταν ο σύζυγος πληροφορείται ότι ο πατέρας και ο αδερφός του έχουν πεθάνει, αποφασίζει να επιστρέψει στην Αγγλία για να διεκδικήσει την αξιόλογη κληρονομιά του. Η Κριστοφίν του ζητά να αφήσει την Αντουανέτ μαζί της για να τη φροντίσει. Ωστόσο, ο σύζυγος την παίρνει στην Αγγλία.

Το τρίτο μέρος παρουσιάζεται με την αφηγηματική τεχνική της ροής της συνείδησης μέσα από αναδρομές στο παρελθόν και επαναλαμβανόμενα όνειρα, όλα από τη σκοπιά της Αντουανέτ, η οποία έχει αλλάξει σημαντικά και βρίσκεται στην Αγγλία για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Δεν μπορεί πλέον να ταυτιστεί με τον παλιό της εαυτό και περιγράφει τις συνθήκες διαβίωσής της στη σοφίτα ενός σπιτιού όπου μένει κλειδωμένη σε ένα κρύο δωμάτιο υπό την επίβλεψη μιας υπηρέτριας, της Γκρέις Πουλ. Δεν βλέπει τον άντρα της συχνά. Βλέπει συχνά το ίδιο όνειρο, ότι φεύγει κρυφά από το δωμάτιό της, βάζει φωτιά στο σπίτι και πηδά από την ταράτσα. Μετά ξυπνάει και πιστεύει ότι είναι το πεπρωμένο της να εκπληρώσει το όνειρο. Το βιβλίο τελειώνει απότομα καθώς η Μπέρθα φεύγει από το δωμάτιο με ένα κερί στο χέρι.

Σύγκριση με το μυθιστόρημα Τζέιν Έιρ

Η πιο αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ των δύο μυθιστορημάτων είναι ότι η πρώτη σύζυγος του Ρότσεστερ, η «τρελή στη σοφίτα», απεικονίζεται όχι ως η δαιμονοποιημένη Μπέρθα της Μπροντέ, αλλά ως η ζωντανή, ευάλωτη, πονεμένη Αντουανέτ. Δεν είναι πια μια ξένη, δεν είναι πια μια τρελή κρεολή, αλλά μια πραγματική γυναίκα με τις δικές της ελπίδες, φόβους και επιθυμίες. Η Αντουανέτ αφηγείται την ιστορία της με τον ίδιο τρόπο όπως η Τζέιν Έιρ, αλλά και λεπτομέρειες για το τέλος της ζωής της κλειδωμένη στη σοφίτα του Θόρνφιλντ Χολ. Στην εκδοχή της Ρις, η τρέλα της Αντουανέτ είναι το αποτέλεσμα της προκατάληψης του Ρότσεστερ ότι η παραφροσύνη είναι στο αίμα της και ότι η κοπέλα έκρυψε εσκεμμένα αυτό το γεγονός όταν παντρεύτηκε.

Διασκευές

• 1993: Flames of Passion, αυστραλιανή ταινία του 1993 σε σκηνοθεσία Τζον Ντούιγκαν, με πρωταγωνιστές την Καρίνα Λόμπαρντ και τον Ναθάνιελ Πάρκερ.
• 2006: Wide Sargasso Sea, βρετανική τηλεοπτική μεταφορά

Μετάφραση στα ελληνικά

• Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών, μτφ: Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. Μελάνι, 2007