Εταιρεία Φίλων Μάθησης της Βαρσοβίας
Η Εταιρεία Φίλων Μάθησης της Βαρσοβίας (πολωνικά: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, TPN) ήταν μια από τις πρώτες πολωνικές επιστημονικές εταιρείες, που δραστηριοποιήθηκε στη Βαρσοβία από το 1800 έως το 1832.
Ονομασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Εταιρεία ήταν επίσης γνωστή ως Warszawskie Królewskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (Βασιλική Εταιρεία Φίλων Μάθησης της Βαρσοβίας).
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αν και η Εταιρία ιδρύθηκε το 1800, οι παραδόσεις της ανήκαν στα δείπνα της Πέμπτης που είχαν διοργανωθεί στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα από τον τελευταίο βασιλιά της Πολωνίας, Στανίσουαφ Αύγουστος Πονιατόφσκι.[1][2] Από το 1824 η Εταιρεία είχε την έδρα της στο Παλάτι του Στάσιτς (μετά την ανακαίνισή του το 1820–23), που αγοράστηκε για την Εταιρεία από ένα από τα πιο εξέχοντα μέλη της, τον Στανίσουαφ Στάσιτς.[3] Το 1828 η Εταιρεία είχε 185 μέλη.[4]
Η Εταιρεία άκμασε στο Δουκάτο της Βαρσοβίας και στο Βασίλειο της Πολωνίας, αλλά τελικά διαλύθηκε από τις ρωσικές αρχές στον απόηχο της αποτυχημένης Νοεμβριανής Εξέγερσης του 1830–31, όταν πολλοί πολωνικοί πολιτιστικοί οργανισμοί απονομιμοποιήθηκαν ως μέρος των καταστολών.[3][5] Οι παραδόσεις της Εταιρείας συνεχίστηκαν από την Επιστημονική Εταιρεία της Βαρσοβίας (Towarzystwo Naukowe Warszawskie).
Επιρροή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Εταιρεία ήταν σημαντικό μέρος του δεύτερου μισού του Διαφωτισμού στην Πολωνία, διατηρώντας την πολωνική κουλτούρα και επιστήμη αφού οι διαμελισμοί της Πολωνίας κατέστρεψαν το νεοσύστατο πολωνικό εκπαιδευτικό σύστημα (όταν το πρώτο υπουργείο Παιδείας στον κόσμο, το Komisja Edukacji Narodowej - πολωνικά για την Επιτροπή Εθνικής Παιδείας - καταργήθηκε, πολλά σχολεία έκλεισαν και άρχισε η γερμανοποίηση και η ρωσικοποίηση).[5] Η Εταιρεία συγκέντρωσε Πολωνούς επιστήμονες, ακαδημαϊκούς, συγγραφείς και τους χορηγούς τους σε όλη τη διαμελισμένη Πολωνία,[5] πολλοί από τους οποίους συναντιόντουσαν δύο φορές το μήνα στη Βαρσοβία για συζητήσεις. Η δημιουργία και οι δραστηριότητες της Εταιρείας είχαν πολύ σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της επιστήμης στην Πολωνία. Υποστήριξε διάφορες επιστημονικές αναζητήσεις, από την έρευνα, τη δημιουργία μουσείων και βιβλιοθηκών, τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων μέχρι την υποστήριξη της εκπαίδευσης και των εκδόσεων. Η κοινωνία προσπάθησε να εκλαϊκεύσει τη μάθηση και να διαμορφώσει πνευματικές και καλλιτεχνικές τάσεις. Είχε επίσης ένα πολύ μεγάλος εύρος μελών.
Μετά τη μεταφορά της Βιβλιοθήκης Ζαουούσκι από τους Ρώσους στην Αγία Πετρούπολη, η βιβλιοθήκη της Εταιρείας ήταν η μεγαλύτερη δημόσια βιβλιοθήκη στην πρώην Πολωνία.[2] Η συλλογή του κατασχέθηκε εν μέρει από τους Ρώσους το 1832[3] και αργότερα τμήματα του καταστράφηκαν από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[6] Είχε το δικό της ακαδημαϊκό περιοδικό, το Χρονικά της Εταιρείας Φίλων Μάθησης της Βαρσοβίας (Roczniki Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, τόμοι 1-21, εκδ. 1802-30)[7] και το Χρονικό της Βαρσοβίας (Pamiętnik Warszawski) με πρότυπο εκδόσεις όπως το Edinburgh Review.[8]
Ενώ ορισμένα μέλη της Εταιρείας μελέτησαν την ιστορία της Πολωνίας (Γιόαχιμ Λελέβελ) ή την πολωνική γλώσσα (Σάμουελ Λίντε), άλλα εφάρμοσαν νέες εφευρέσεις και διέδωσαν ιδέες της Βιομηχανικής Επανάστασης. Ο Στάσιτς ήταν υπεύθυνος για ουσιαστικές βελτιώσεις στην εξόρυξη, ο Ταντέους Τσάτσκι εργάστηκε στη ρύθμιση των ποταμών και άλλοι εφάρμοσαν τη μηχανική ή την ιατρική.
Μετά τη διάλυση της Εταιρείας της Βαρσοβίας το 1832, οργανώσεις σε άλλες πόλεις άρχισαν να χρησιμοποιούν ανάλογα ονόματα, π.χ., Εταιρεία Φίλων Μάθησης του Πόζναν.
Αξιοσημείωτα πρόσωπα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πρόεδροι:
- Γιαν Χτσίτσιελ Αλμπερτράντι (1800–1808)
- Στανίσουαφ Στάσιτς (1808-1826)
- Γιούλιαν Ούρσιν Νιεμτσέβιτς (1826–1832)
- Μέλη:
- Γέζι Σαμούελ Μπάντκιε
- Ταντέους Τσάτσκι
- Χούγκο Κοουόνταϊ
- Ονούφρι Κοπτσίνσκι
- Μίχαου Ντίμιτρ Κραγέφσκι
- Σάμουελ Λίντε
- Γιόαχιμ Λελέβελ
- Κσίστοφ Τσελέστιν Μρονγκόβιους
- Γιούζεφ Μακσιμίλιαν Οσολίνσκι
- Στανίσουαφ Κόστκα Ποτότσκι
- Γιόχαν Κρίστιαν Σουχ
- Φριντέρικ Σκάρμπεκ
- Γιαν Σνιαντέτσκι
- Γέντζεϊ Σνιαντέτσκι
- Άμπραχαμ Στερν
- Ιγκνάτσι Ζαμπορόφσκι
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Lach-Szyrma, K. (1823). Letters, Literary and Political, on Poland: Comprising Observations on Russia and Other Sclavonian Nations and Tribes. Constable. σελίδες 3–120. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 Encyclopaedia, Edinburgh (1830). «The Edinburgh encyclopaedia, conducted by D. Brewster».
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «html/body_plgeniusloci». panberlin.de. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
- ↑ Berend, T.I. (2003). History Derailed: Central and Eastern Europe in the Long Nineteenth Century. University of California Press. σελίδες 9–85. ISBN 9780520232990. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Wandycz, P.S. (1974). The Lands of Partitioned Poland, 1795-1918. University of Washington Press. σελ. 184. ISBN 9780295953588. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
- ↑ Rose, J. (2001). The Holocaust and the Book: Destruction and Preservation. University of Massachusetts Press. σελ. 70. ISBN 9781558492530. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
- ↑ «history/1800twpn». scholarly-societies.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
- ↑ Janowski, M. (2004). Polish Liberal Thought Before 1918. Central European University Press. σελ. 20. ISBN 9789639241183. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2017.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Είσοδος της Εταιρείας των Φίλων Μάθησης της Βαρσοβίας στο Πρόγραμμα Scholarly Societies
- Καταχώρηση Αρχειοθετήθηκε 2012-02-06 στο Wayback Machine. στην Εγκυκλοπαίδεια PWN (πολωνικά)
- Καταχώρηση Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine. στην Εγκυκλοπαίδεια WIEM (πολωνικά)
- Καταχώρηση στην Encyklopedia Internautica (πολωνικά)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιστότοπος της Εταιρείας Μάθησης της Βαρσοβίας Αρχειοθετήθηκε 2006-10-17 στο Wayback Machine. (πολωνικά)