Ελληνοτουρκισμός

Χάρτης των χωρών Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας, που αντιπροσωπεύει την έκταση του εδάφους εάν οι τρεις χώρες επρόκειτο να ενωθούν.

Ο ελληνοτουρκισμός είναι μία λέξη που περιλαμβάνει δύο έννοιες: α) ένα πολιτισμικό φαινόμενο, δηλαδή την συγκατοίκηση και την αλληλεξάρτηση, από τον 11ο αιώνα, του ελληνισμού και του τουρκισμού και β) μία ιδεολογία στερεωμένη σε αυτό το πολιτισμικό φαινόμενο που επιδιώκει να εγκαθιδρύσει ένα ελληνοτουρκικό πολιτικό σύνολο. Ως ιδεολογία ο ελληνοτουρκισμός αποδίδει πρωτεύοντα ρόλο σε μία πραγματικότητα, το ελληνοτουρκικό πολιτισμικό φαινόμενο. Για να εξασφαλισθεί ο πρωτεύων αυτός ρόλος τείνει να εδραιώσει ένα ελληνοτουρκικό πολιτικό σύνολο.

Οικουμενική Αυτοκρατορία

Η οικουμενική αυτοκρατορία υπήρξε το πολιτισμικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ανδρώθηκε ο ελληνισμός από την εποχή των Περσών και του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον 20 αιώνα. Η Ενδιάμεση Περιοχή υπήρξε το γεωγραφικό και πολιτισμικό αυτό πλαίσιο για επάνω από 2500 χρόνια με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, για επάνω από 1600 χρόνια. Μέσα στο ίδιο αυτό πλαίσιο ανδρώθηκε τα τελευταία χίλια χρόνια και ο τουρκισμός. Αυτός κοινός πολιτισμός της Ενδιάμεσης Περιοχής, από την εποχή του Χριστού ονομάσθηκε Ρωμηοσύνη και οι κάτοικοί τους υπήρξαν οι Ρωμηοί. Ο οικουμενισμός της Αυτοκρατορίας εξεφράσθη, κατά την παραπάνω θεωρία, ως ελληνοτουρκισμός.

Στον 15ο αιώνα, ο έλληνας φιλόσοφος Γεώργιος Τραπεζούντιος, 1395-1484, επαναλαμβάνοντας τις πολλές προσπάθειες του παρελθόντος για την προσέγγιση της Ορθοδοξίας και του Ισλάμ συνέταξε, τον Ιούλιο του 1453, μία πραγματεία με τίτλο, Περί της αληθείας της των χριστιανών πίστεως, που έστειλε στον Μωάμεθ Β΄ για να τον πείσει για την ταυτότητα των δύο θρησκειών.

Σε μία επιστολή προς τον Μωάμεθ Β΄ του 1466, ο Τραπεζούντιος γράφει: "Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι είσαι αυτοδικαίως αυτοκράτωρ των Ρωμαίων... Αλλά αυτός ο οποίος είναι αυτοκράτωρ των Ρωμαίων είναι επίσης και αυτοκράτωρ όλης της γης". Οι υποστηρικτές του ελληνοτουρκισμού θεωρούν τον Γεώργιο Τραπεζούντιο ως τον ιδρυτή της ιδεολογίας αυτής.

Ελληνοτουρκική Συνομοσπονδία

Στον 19ο αιώνα, μετά την συγκρότηση του ελληνικού βασιλείου το 1832, η πλειοψηφία των Ρωμηών παρέμεινε μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και αυτοί διχάστηκαν μεταξύ της δυτικής παράταξης των εθνικιστών και της ανατολικής παράταξης των ελληνοτουρκιστών που επιθυμούσαν να παραμείνουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και να την μετατρέψουν σταδιακά σε ελληνοτουρκική αυτοκρατορία. Οι δύο αυτές παρατάξεις υπήρχαν και στην Ελλάδα. Ο πιο ενθουσιώδης οπαδός ενός κοινού ελληνοτουρκικού κράτους υπήρξε ο Γεώργιος Τυπάλδος-Ιακωβάτος (1813-1882), ο οποίος ήταν βουλευτής στο κοινοβούλιο των Ιονίων νήσων και από το 1864 βουλευτής του Βασιλείου της Ελλάδος στην Αθήνα. Ήταν δε βαθιά θρησκευόμενος ορθόδοξος. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον θεωρούσαν τουρκομανή. Εδήλωνε πως από καταβολής κόσμου στην ιστορία της Ανατολικής Μεσογείου, όπου Τούρκος έβαζε το πόδι του εκεί βρισκόταν και η Ρωμηοσύνη. Υποστήριζε ότι Έλληνες και Τούρκοι ήταν της ίδιας φυλετικής και θρησκευτικής προέλευσης. Βυζαντινοί και Τούρκοι είχαν τα ίδια σύμβολα όπως την ημισέληνο. Από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων στην Αθήνα απαιτούσε την ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό την μορφή ελληνοτουρκικής συνομοσπονδίας. Στις 25 Νοεμβρίου 1880 δήλωνε στην Βουλή: "Θα μου ειπήτε πως έχω φιλοτουρκικά αισθήματα επειδή πιστεύω στην αναγκαιότητα μία ενώσεως με την Τουρκία. Εάν λοιπόν η Τουρκία ήθελε σκεφθή πιο σωστά, θα της συνιστούσα να συμπεριλάβη και να ενσωματώση στο τουρκικό κράτος όλους τούς λαούς που είναι μέρος της Τουρκίας".

Στον 20 αιώνα ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Ατατούρκ επανήλθαν στην ιδέα συγκρότησης ελληνοτουρκικού κράτους. Στις 10 Μαΐου 1933 ο Βενιζέλος, στην σύσκεψη της "Μεγάλης Επιτροπής των Εξωτερικών Υποθέσεων" επαναλαμβάνει τρεις φορές επάνω στην συζήτηση: "Θα ιδήτε μετά έτη θα φθάσωμεν με την Τουρκίαν να κάμωμεν την Ανατολικήν Ομοσπονδίαν".

Ο βουλευτής Λέων Μακκάς, στενός συνεργάτης του Βενιζέλου, στις αναμνήσεις του, για τις συναντήσεις που είχε με τον ιδρυτή της Τουρκίας το 1931, έγραψε: "Ὁ Κεμάλ ήταν ο απόστολος ενός είδους πλατειάς ελληνοτουρκικής αυτοκρατορίας με δύο διοικητικές πρωτεύουσες και με μία πνευματική πρωτεύουσα, την Αυγούστα πόλη που υπήρξε διαδοχικά το Βυζάντιο, η Κωνσταντινούπολη, η Ιστανμπούλ και που θα είναι πάντα, από την ίδια την γεωγραφική της θέση, η Βασιλεύουσα ενός ολοκλήρου ανατολικού κόσμου. Δεν είχα μπροστά μου τον Μέγα Πέτρο της Τουρκίας αλλά πιο πολύ έναν άλλο Βίκτωρα Ουγκό που απήγγελνε νέες Orientales".

Ο Δημήτρης Κιτσίκης στο γραφείο του, το 1990, στο προεδρικό μέγαρο της Τσάνκαγιας στην Άγκυρα, ως σύμβουλος του τότε προέδρου της Τουρκίας, Τουργκούτ Οζάλ.

Την παλαιότατη ιδεολογία του ελληνοτουρκισμού επανέφερε στο προσκήνιο επί των ημερών μας ο ιστορικός Δημήτρης Κιτσίκης, ο οποίος από το 1966 με βιβλία, άρθρα και ανακοινώσεις και με την πολιτική του δραστηριότητα στην Ελλάδα και την Τουρκία, ως σύμβουλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του τούρκου προέδρου Τουργκούτ Οζάλ και με την επιρροή που διαθέτει στην Δυτική Ευρώπη και την Βόρειο Αμερική, προώθησε την ιδέα συγκρότησης ελληνοτουρκικής συνομοσπονδίας μεταξύ Αθηνών και Αγκύρας.

Προταθείσα σημαία της Ελληνοτουρκικής Συνομοσπονδίας (Συνομοσπονδία Ανατολικής Μεσογείου) και σύμβολο της ιδεολογίας του Ελληνοτουρκισμού.

Βιβλιογραφία

• Γιώργος Αλεξάνδρου, "Ελληνοτουρκικὴ Ομοσπονδία. Τα απόκρυφα σχέδια του Τουργκούτ Οζάλ", Greek Forum, vol 17, no.9/195, Οκτώβριος 1990.
• Κωνσταντίνος Άμαντος, Σχέσεις Ἑλλήνων καὶ Τούρκων ἀπὸ τοῦ ἐνδεκάτου αἰῶνος μέχρι τὸ 1821 - Αθήνα, 1955.
• Franz Babinger,Mehmed der Eroberer und seine Zeit. Weltenstürmer einer Zeitenwende. München, 1953.
• Georges Corm, Le Moyen-Orient, Paris, Flammarion, 1993.
• Γεώργιος Ζώρας, Γεώργιος ὁ Τραπεζούντιος καὶ αἱ πρὸς ἑλληνοτουρκικὴν συνεννόησιν προσπάθειαι αὐτοῦ -Αθήνα, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1954.
• На перекрестке цивилизаций: Поль Лемерль, История Византии. Димитрис Кицикис, Османская империя. Весь Мир, 2006 г. -Na perekrestke tsivilizatsiy : Istorija Vizantii- Osmanskaja Imperija (Paul Lemerle-Dimitri Kitsikis) – Μόσχα, Ves, 2006.
• Γεώργιος Μεταλληνός, Πολιτικὴ καὶ Θεολογία: Ἰδεολογια καὶ πράξη τοῦ ῥιζοσπάστη πολιτικοῦ Γεωργίου Τυπάλδου-'Ιακωβάτου, Κατερίνη, Τέρτιος, 1990.
• Γεώργιος Μεταλληνός, "Η ρωμαίϊκη πλευρά του ελληνοτουρκισμού", Τότε, αρ.45, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1993.
• Δημήτρης Κιτσίκης, Türk-Yunan İmparatorluğu. Arabölge gerçeği ışığında Osmanlı Tarihine bakış – İstanbul, İletişim Yayınları, 1996.
• Δημήτρης Κιτσίκης, "Ἡ ἀνατολικὴ παράταξη στἢν Ἑλλάδα", Τότε, αρ. 27, August 1985.
• Δημήτρης Κιτσίκης, Ἡ σημασία τοῦ Μπεκτασισμοῦ-'Αλεβισμοῦ γιὰ τὸν Ἑλληνισμό -Αθήνα, Εκάτη, 2006
• Ιωάννης Λουκάς, "Τεκτονικές οι ρίζες του ελληνοτουρκισμού", Τότε, αρ. 42, Μάϊος-Ιούνιος 1993.
• Herkül Millas, "Türk-Yunan Birliği ve Kitsikis", Toplum ve Bilim, αρ 43-44, Φυινόπωρο 1988.
• Emmanuel Sivan, L'Islam et la Croisade. Idéologie et propagande dans les réactions musulmanes aux croisades, Paris, Maisonneuve, 1968.
• Christos Ch. Kypraios,The Ideology of Hellenoturkism: From George of Trebizond to Dimitri Kitsikis -Istanbul, Bilgi University, 2015 (MA thesis, 107 σελίδες, με χάρτες και πίνακες).
• Χρήστος Κυπραίος, Η ιδεολογία του ελληνοτουρκισμού από τον Γεώργιο Τραπεζούντιο στον Δημήτρη Κιτσίκη - Αθήνα, Εκδόσεις Ἐξοδος, 2019, ISBN 978-618-84162-0-8
• Turgay Cin, "Türk-Yunan İmparatorluğu Gerçeği", ss.327-341, Balkan Savaşların 100.yılı, Bağcılar Belediye Başkanlığı, İstanbul, 2012, 694 s. ISBN 0225111