Μετάβαση στο περιεχόμενο

Διατροφική κυριαρχία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Διατροφικής Κυριαρχίας)
 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

"Επισιτιστική κυριαρχία", ή αλλιώς "διατροφική κυριαρχία" είναι ένας όρος που επινοήθηκε από μέλη της Vía Campesina το 1996[1] και που υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που παράγουν, διανέμουν και να καταναλώνουν τρόφιμα θα πρέπει να ελέγχουν τους μηχανισμούς και τις πολιτικές της παραγωγής τροφίμων και τη διανομή τους, αντί για τις επιχειρήσεις και τους φορείς της αγοράς που όπως φαίνεται έχουν φτάσει να κυριαρχήσουν το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.[εκκρεμεί παραπομπή]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιστορία της επισιτιστικής κυριαρχίας ως κινήματος είναι σχετικά μικρή. Ωστόσο, υπάρχουν μια σειρά από βασικά κινήματα και χώρες που έχουν κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της πραγμάτωσης ενός εναλλακτικού συστήματος τροφίμων.[εκκρεμεί παραπομπή]

Παγκόσμιες συγκεντρώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Φόρουμ για τη διατροφική κυριαρχία στην Sélingué, στο Μάλι, στις 27 φεβρουαρίου 2007, περίπου 500 σύνεδροι από περισσότερες από 80 χώρες, υιοθέτησαν την "Διακήρυξη της Nyéléni",[2] η οποία υπαγορεύει εν μέρει ότι:

Η επισιτιστική κυριαρχία είναι το δικαίωμα των λαών σε υγιεινή και πολιτισμικά κατάλληλη τροφή που παράγεται μέσω οικολογικών και βιώσιμων μεθόδων, και το δικαίωμά τους να ορίζουν οι ίδιοι τα διατροφικά και γεωργικά συστήματα. Βάζει αυτούς που παράγουν, διανέμουν και καταναλώνουν τρόφιμα στο επίκεντρο των συστημάτων τροφίμων και πολιτικών και δεν τους αφήνει στο έλεος των απαιτήσεων των αγορών και των επιχειρήσεων. Υπερασπίζεται τα συμφέροντα και την ένταξη της επόμενης γενιάς. Προσφέρει μια στρατηγική για την αντίσταση και τη διάλυση του παρόντος επιχειρηματικού καθεστώτος τροφίμων, και οδηγίες για τα τρόφιμα, τη γεωργία, και τα συστήματα ποιμαντικής και αλιείας που καθορίζονται από τους τοπικούς παραγωγούς. Η επισιτιστική κυριαρχία δίνει προτεραιότητα στις τοπικές και εθνικές οικονομίες και αγορές και ενδυναμώνει τον αγρότη και την οικογένειά του με γνώμονα τη γεωργία, την παραδοσιακή αλιεία, την βόσκηση, και την παραγωγή, διανομή και κατανάλωση τροφίμων, τη με βάση την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική βιωσιμότητα.

Τον απρίλιο του 2008, για τη Διεθνή Αξιολόγηση της Γεωργικής Επιστήμης και Τεχνολογίας για την Ανάπτυξη (IAASTD), μια διακυβερνητική επιτροπή υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Τράπεζας, ενέκρινε τον ακόλουθο ορισμό: "Ως επισιτιστική κυριαρχία ορίζεται το δικαίωμα των λαών και κυρίαρχων κρατών να καθορίσουν με δημοκρατικές διαδικασίες τη δική τους γεωργική και επισιτιστική πολιτική."[3]

Εξέλιξη σε μέρος της κυβερνητικής πολιτικής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον σεπτέμβριο του 2008, το Εκουαδόρ έγινε η πρώτη χώρα που κατοχύρωσε την κυριαρχία των τροφίμων στο εθνικό σύνταγμα. Από τα τέλη του 2008, ένας νόμος βρίσκεται σε στάδιο σχεδιασμού και αναμένεται να επεκταθεί πάνω σε αυτή συνταγματική διάταξη με την απαγόρευση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, προστατεύοντας πολλές περιοχές της χώρας από την εξόρυξη των μη ανανεώσιμων πόρων, και να αποθαρρύνουν την μονοκαλλιέργεια. Ο νόμος όπως είναι διατυπωμένος, θα προστατεύει επίσης τη βιοποικιλότητα ως συλλογικό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και να αναγνωρίσει τα Δικαιώματα της Φύσης.[4]

Από τότε, πέντε χώρες έχουν ενσωματώσει την επισιτιστική κυριαρχία στο εθνικό τους σύνταγμα ή τους νόμους. Οι χώρες αυτές είναι η Βενεζουέλα, το Μάλι, τη Βολιβία, το Νεπάλ και τη Σενεγάλη, και πιο πρόσφατα την Αίγυπτο (Σύνταγμα του 2014). [5] Σήμερα πολλοί βιώνουν ελλείψεις τροφίμων' η κυβέρνηση της Βενεζουέλας έχει εισαγάγει μερίδες, και βασικά τρόφιμα έχουν εξαφανιστεί από τα ράφια.[6]

Διατροφική κυριαρχία στην Ευρώπη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 2011, περισσότερα από 400 άτομα από 34 Ευρωπαϊκές χώρες συναντήθηκαν από τις 16 έως τις 21 αυγούστου στο Krems, στην Αυστρία, για να σχεδιάσουν την ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού κινήματος για την επισιτιστική κυριαρχία. Η συνάντηση περιελάμβανε μέλη από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια και τον Καύκασο, καθώς και από την Αρκτική ως τη Μεσόγειο. Στα άτομα αυτά συγκαταλέγονταν διεθνείς εκπρόσωποι από διάφορα κοινωνικά κινήματα και οργανώσεις της κοινωνικές οργανώσεις

Με την συνάντηση στόχευαν να χτίσουν πάνω στα θεμέλια του Φόρουμ του Μάλι το 2007. Οι στόχοι:

  • ήταν να ενισχυθεί η συμμετοχή των τοπικών αρχών
  • να δημιουργηθεί μια αίσθηση κοινού σκοπού και κατανόησης
  • να δημιουργηθεί μια κοινή ατζέντα δράσης
  • να εορταστεί ο αγώνας για την επισιτιστική κυριαρχία στην Ευρώπη
  • και να εμπνευσθεί ο κόσμος να εργαστεί από κοινού

Στο φόρουμ, το οποίο διοργανώθηκε στις αρχές της συμμετοχής και της συναινετικής λήψης αποφάσεων, χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι για να αποφευχθεί οι θεσμοθετημένες προκαταλήψεις που είναι εγγενείς στην κοινωνία (όπως φύλο, ηλικία, γλώσσα, επάγγελμα). Αυτό το κατάφερε μέσω μιας συντονισμένης προσπάθειας να επιτρέψει σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας να συμπεριληφθούν στη συζήτηση.[7]

Το φόρουμ έδωσε τη δυνατότητα σε παραγωγούς και ακτιβιστές από ολόκληρη την Ευρώπη να μοιραστούν δεξιότητες, να συντονιστούν οι δράσεις τους και να συζητήσουν τις προοπτικές τους.

Από το 2011 πανευρωπαϊκές συγκεντρώσεις και δράσεις συνεχίστηκαν, συμπεριλαμβανομένου του Μάρτη του Καλού Φαγητού, όπου οι πολίτες, η νεολαία και οι αγρότες ήρθαν σε επαφή για να προωθήσουν μια πιο πράσινη και δίκαιη γεωργική πολιτική στην Ευρώπη, καθώς και τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Κοινής Ευρωπαϊκής Γεωργικής Πολιτικής.

Η επισιτιστική κυριαρχία έναντι της επισιτιστικής ασφάλειας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προβληματικότητα της επισιτιστικής ασφάλειας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επισιτιστική κυριαρχία γεννήθηκε στο πλαίσιο της απομυθοποίησης της επισιτιστικής ασφάλειας, η οποία ήταν η κυρίαρχη συζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με την πολιτική διανομής τροφίμων.[8] Η επισιτιστική ασφάλεια εστιάζει στην πρόσβαση όλων σε επαρκή σίτιση, το οποίο μπορεί να επιτευχθεί με τρόφιμα από την ίδια χώρα ή από τις παγκόσμιες εισαγωγές. Στο όνομα της αποδοτικότητας και της ενίσχυσης της παραγωγικότητας, ως εκ τούτου, έχει υπηρετήσει την προώθηση του λεγόμενου "εταιρικού καθεστώτος αγροτικής παραγωγής": μεγάλης κλίμακας, βιομηχανικής, επιχειρηματικής γεωργίας που βασίζεται στην εξειδικευμένη παραγωγή, τη συγκέντρωση γης και του ελεύθερου εμπορίου. Η επισιτιστική ασφάλεια αδιαφορεί για την πολιτική οικονομία του εταιρικού καθεστώτος της αγροτικής παραγωγής και επομένως δε δίνει σημασία σε καταστροφικές συνέπειες που αυτή έχει, όπως την απαλλοτρίωση των μικροπαραγωγών και την παγκόσμια υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Το παράδειγμα της Αϊτής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Αϊτή είναι ενδιαφέρουσα μελέτη περίπτωσης. Η μετανάστευση από την ύπαιθρο προς τις πόλεις αντανακλά μια μετάβαση από τη γεωργία συντήρησης στην εργασία σε εργοστάσια. Οι αγρότες αναγκάστηκαν σε αυτή την κίνηση, λόγω των υπέρογκων εισαγωγών ρυζιού από το Μαϊάμι, τις οποίες οι εγχώριες αγορές δε μπορούσαν να ανταγωνιστούν. Από το 2008, η Αϊτή έκανε εισαγωγές του 80 τοις εκατό του ρυζιού, αφήνοντας τους άλλοτε παραγωγούς εξαιρετικά ευάλωτους στις διακυμάνσεις τιμής και προσφοράς. Όταν η τιμή του ρυζιού τριπλασιάστηκε το 2008, πολλοί Αϊτινοί δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να προμηθευτούν ρύζι.[9]

Πλεονεκτήματα της επισιτιστικής κυριαρχίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γράφοντας στο Food First's Backgrounder, το φθινόπωρο του 2003, ο Peter Rosset υποστήριξε ότι: "[Η επισιτιστική ασφάλεια] σημαίνει ότι...[ο καθένας] πρέπει να έχει την ασφάλεια ότι θα έχει να φάι κάθε μέρα...αλλά δε λέει τίποτα σχετικά με το από πού και πώς παράγεται η τροφή." Η διατροφική κυριαρχία συμπεριλαμβάνει υποστήριξη για μικροπαραγωγούς και για φάρμες κοινοτικής ιδιοκτησίας και δεν είναι σύμφωνη με την βιομηχανοποίηση του γεωργικού τομέα σε μια παγκόσμια οικονομία χωρίς πολλές ρυθμίσεις. Σε μία άλλη δημοσίευση, το Food First περιγράφει την επισιτιστική κυριαρχία ως "μια πλατφόρμα για τον πολιτισμό της υπαίθρου σε παγκόσμιο επίπεδο βασισμένη στην δίκαιη διανομή των καλλιεργήσιμων εδαφών και του νερού, τον έλεγχο των σπόρων από τους αγρότες και παραγωγικές μικρής κλίμακας φάρμες που τροφοδοτούν την καταναλωτική κοινότητα με υγιεινά, τοπικά τρόφιμα.

Τομείς εστίασης του όρου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επισιτιστική δικαιοσύνη είναι αντίστοιχη έννοια, όμως εστιάζει περισσότερο στις διακρίσεις με βάση τη φυλή και την κοινωνική και οικονομική τάξη σε σχέση με την τροφή, ενώ η διατροφική κυριαρχία απασχολείται κυρίως με τον μετασχηματισμό των συστημάτων παραγωγής τροφής. [10]

Κριτική στην "Πράσινη Επανάσταση"

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Πράσινη Επανάσταση δοξάζεται από πάμπολλους υποστηρικτές ως ιστορία κραυγαλέας επιτυχίας στην αύξηση της παραγωγής και στην αντιμετώπιση της πείνας παγκοσμίως. Παρόλα αυτά, πολλοί του κινήματος της διατροφικής κυριαρχίας ασκούν κριτική στην Πράσινη Επανάσταση και κατηγορούν τους υποστηρικτές της ως άνευ όρους παραδομένους στο τεχνοκρατικό μοντέλο του Δυτικού Πολιτισμού που λίγο γνωρίζει και ενδιαφέρεται για τις ανάγκες των μικροπαραγωγών και των αγροτών.

Τι είναι η Πράσινη Επανάσταση;

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Πράσινη Επανάσταση αναφέρεται στις εξελίξεις στην "εκτροφή φυτών" κατά τη δεκαετία του 60' και του 80' που εκτόξευσαν στα ύψη την παραγωγή των κύριων καλλιεργειών δημητριακών, δηλαδή του σιταριού και του ρυζιού. Η έμφαση ήταν στην έρευνα, την ανάπτυξη και την εφαρμογή της αγροτικής τεχνολογίας- όπως των υβριδικών σπόρων και των λιπασμάτων- μέσω μαζικών ιδιωτικών και δημοσίων επενδύσεων που κατευθύνθηκαν στην ριζική αναδιάπλαση της μορφής αγροτικής παραγωγής σε πολλές χώρες, ξεκινώντας από την Ινδία και το Μεξικό.

Ποια προβλήματα συνδέονται με την Πράσινη Επανάσταση;

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κοινωνική διάσταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ η πράσινη επανάσταση μπορεί έχει παραγάγει περισσότερη τροφή, η παγκόσμια πείνα συνεχίζεται, διότι δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της πρόσβασης στην παρηγμένη τροφή.[11] Οι υποστηρικτές της επισιτιστικής κυριαρχίας ισχυρίζονται ότι η πράσινη επανάσταση απέτυχε στο να μεταλλάξει την εξαιρετικά συγκεντρωμένη φύση της οικονομικής δύναμης, και αν μη τι άλλο, επιδεινώνει ιδιαίτερα την πρόσβαση στη γη και την αγοραστική δύναμη των μικρών παραγωγών.[12]

Οικολογική διάσταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μερικοί κριτικοί υποστηρίζουν ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η πράσινη επανάσταση προκάλεσε τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή, μέσω της αυξημένης χρήσης ζιζανιοκτόνων που προκάλεσε δραματική μείωση της βιοποικιλότητας. Επίσης σημειώθηκε αξιόλογη απώλεια των παραδοσιακών γνώσεων, καθώς οι αγρότες όλο και περισσότερο βασίζονταν στην βιοτεχνολογία.

Σύνοψη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πράσινη επανάσταση ευνοεί τους πλουσίους, τους αγρότες μεγάλης κλίμακας και οδηγεί τους μικρούς παραγωγούς στο χρέος, ενώ έχει ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον.[13]

Διεθνής ανησυχία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μερικές από αυτές τις απόψεις υποστηρίζονται από την Παγκόσμια Τράπεζα και από την έκθεση της IAASTD του ΟΗΕ.[14][15] Η εστίαση στην θετική επίδραση της τεχνολογίας οδήγησε στην παραμέληση των ερωτημάτων αφενός για το ποιός ελέγχει αυτή τη τεχνολογία και αφετέρου για το ποιες επιπτώσεις επιφέρει η χρήση αυτής τεχνολογίας και κατά πόσο αυτές είναι διαχειρίσιμες. Γνωρίζουμε σήμερα ότι ορισμένα από τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν την σημαντική απώλεια της βιοποικιλότητας λόγω της μαζικής υιοθέτησης των υβριδικών σπόρων και την διάβρωση του εδάφους.[εκκρεμεί παραπομπή].

Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ "Global Small-Scale Farmers' Movement Developing New Trade Regimes", Food First News & Views, Volume 28, Number 97 Spring/Summer 2005, p.2.
  2. ↑ Declaration of Nyéléni Αρχειοθετήθηκε 2022-05-17 στο Wayback Machine. (text), Nyéléni 2007 - Forum for Food Sovereignty. Accessed online 19 February 2010.
  3. ↑ International Assessment of Agricultural Knowledge, Science and Technology for Development (IAASTD), Global Summary for Decision Makers Αρχειοθετήθηκε 2012-07-17 at Archive.is Accessed online 23 September 2008
  4. ↑ Karla Peña, "Opening the Door to Food Sovereignty in Ecuador, Food First News & Views (Institute for Food and Development Policy), Winter 2008, Volume 30, Number 111, p. 1.
  5. ↑ Hannah Wittman, Annette Desmarais & Nettie Wiebe "Food Sovereignty - Reconnecting Food, Nature and Community" (2010)
  6. ↑ «Food Rationing In Venezuela? Country Rolls Out Grocery ID Cards». Fox News Latino. 1 April 2014. http://latino.foxnews.com/latino/news/2014/04/01/food-rationing-in-venezuela-country-rolls-out-grocery-id-cards/. Ανακτήθηκε στις 2 September 2014. 
  7. ↑ Iles, Dan (19 Αυγούστου 2011). «Towards a democratic, inclusive, participatory and fun structure in all events: An explanation of the Nyeleni structure». globaljustice.org.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2017. 
  8. ↑ Beuchelt, Tina D; Virchow, Detlef (2012). «Food sovereignty or the human right to adequate food: which concept serves better as international development policy for global hunger and poverty reduction?» (στα αγγλικά). Agriculture and Human Values 29 (2): 259–273. doi:10.1007/s10460-012-9355-0. ISSN 0889-048X. https://link.springer.com/article/10.1007/s10460-012-9355-0. 
  9. ↑ Leonard, Annie (2010). The Story of Stuff. Free Press. σελίδες 137–139. ISBN 9781439125663. 
  10. ↑ Clendenning, Jessica; Dressler, Wolfram H.; Richards, Carol (2016-03-01). «Food justice or food sovereignty? Understanding the rise of urban food movements in the USA» (στα αγγλικά). Agriculture and Human Values 33 (1): 165–177. doi:10.1007/s10460-015-9625-8. ISSN 0889-048X. https://link.springer.com/article/10.1007/s10460-015-9625-8. 
  11. ↑ Friends of the Earth International (2005) Nature: poor people’s wealth - the importance of natural resources in poverty eradication. Amsterdam: FOEI
  12. ↑ Timmermann, Cristian; Félix, Georges F.; Tittonell, Pablo (2018). «Food sovereignty and consumer sovereignty: Two antagonistic goals?» (στα αγγλικά). Agroecology and Sustainable Food Systems 42 (3): 274–298. doi:10.1080/21683565.2017.1359807. ISSN 2168-3565. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/21683565.2017.1359807. 
  13. ↑ Alteri, Miguel (2009). «Agroecology, Small Farms, and Food Sovereignty». ProQuest 102-113.. 
  14. ↑ Greenpeace (2008) The World Agriculture Report 2008: Results and Recommendations. Amsterdam: Greenpeace
  15. ↑ Practical Action (2010) Securing Future Food: a summary of the IAASTD findings and their implementation... or not ! Rugby: Practical Action.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Η Annette Desmarais, Νέτι Βίμπε, και η Χάνα Γουίτμαν (2010). Η επισιτιστική Κυριαρχία: η Επανασύνδεση των Τροφίμων, της Φύση και της Κοινότητας. Το Φαγητό Πρώτα Βιβλία. (ISBN 978-0-935028-37-9)
  • Choplin, Gérard; Strickner, Αλεξάνδρα; Trouvé, Aurélie [Hg.] (2011). Η επισιτιστική κυριαρχία - προς μια νέα γεωργική και επισιτιστική πολιτική στην Ευρώπη (Ernährungssouveränität - Für eine andere Agrar - und Lebensmittelpolitik στην ευρώπη). Γ Verlag. (ISBN 978-3-85476-346-8)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Διατροφική_κυριαρχία&oldid=10219161"