Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γιάκοβ Ζελντόβιτς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γιάκοβ Ζελντόβιτς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση23 Φεβρουαρίουιουλ. / 8  Μαρτίου 1914γρηγ.[1]
Μινσκ[2]
Θάνατος2  Δεκεμβρίου 1987
Μόσχα
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο Νοβοντέβιτσι
ΚατοικίαΈνωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Χώρα πολιτογράφησηςΡωσική Αυτοκρατορία
Σοβιετική Ρωσία
Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Θρησκείααθεϊσμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΡωσικά[3][4]
ΕκπαίδευσηΔιδάκτωρ των Επιστημών στη Φυσική και τα Μαθηματικά
ΣπουδέςΣχολή φυσικομαθηματικών του πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης
Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης
Κρατικό Πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης[5]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταφυσικός
αστροφυσικός
εφευρέτης
χημικός
διδάσκων πανεπιστημίου
ΕργοδότηςSemenov Institute of Chemical Physics (1946–1948)
Εθνικό Ερευνητικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας (έως 1948)
Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας[6]
Οικογένεια
ΤέκναBoris Yakovlevich Zel'dovich
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσειςβραβείο Στάλιν (1943)
τάγμα του Λένιν (29  Οκτωβρίου 1949)
Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (29  Οκτωβρίου 1949)
τάγμα της Οκτωβριανής Επανάστασης (7  Μαρτίου 1984)
τάγμα του Κόκκινου Λαβάρου της Εργασίας (10  Ιουνίου 1945)
τάγμα του Παράσημου της Τιμής (1954)
μετάλλιο "Βετεράνος της εργασίας"
μετάλλιο "Για ηρωική εργασία στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο 1941-1945"
Kurchatov Medal (1977)
Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (1984)
Μετάλλιο Μπρους (1983)[7]
βραβείο Λένιν (1957)
Χρυσό Μετάλλιο του Σφυροδρέπανου (29  Οκτωβρίου 1949)
Χρυσό Μετάλλιο του Σφυροδρέπανου (4  Ιανουαρίου 1954)
Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (11  Σεπτεμβρίου 1956)
Χρυσό Μετάλλιο του Σφυροδρέπανου (11  Σεπτεμβρίου 1956)
τάγμα του Λένιν (1962)
τάγμα του Λένιν (7  Μαρτίου 1974)
τάγμα του Κόκκινου Λαβάρου της Εργασίας (1964)
βραβείο Στάλιν (1949)
βραβείο Στάλιν (1951)
βραβείο Στάλιν (1953)
Numa Manson Medal (1977)
Friedmann Prize (2002)
ICTP Dirac Medal (1985)[8]
αλλοδαπό μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου (26  Απριλίου 1979)[9]
Ιωβηλαίο μετάλλιο για την 100ή επέτειο από τη γέννηση του Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν
μετάλλιο για την 800η επέτειο της Μόσχας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Γιάκοβ Μπαρίσοβιτς Ζελντόβιτς (ρωσ. Яков Борисович Зельдович, λευκορ. Якаў Барысавіч Зяльдовіч, 8 Μαρτίου 1914 – 2 Δεκεμβρίου 1987), γνωστός και με τα αρχικά του ως «Για-μπ» (ЯБ)[10], ήταν σημαντικός Σοβιετικός φυσικός από τη Λευκορωσία. Συνεισέφερε σε πολλούς κλάδους, ιδίως στη φυσική πλάσματος, στην πυρηνική φυσική (θερμοπυρηνικές αντιδράσεις), στη δυναμική των ρευστών, αλλά και στην κοσμολογία.[11]

Ο Ζελντόβιτς ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του το 1943 διαδραματίζοντας έναν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του πρώτου σοβιετικού προγράμματος πυρηνικών όπλων.

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καταγωγή και σπουδές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζελντόβιτς γεννήθηκε στο σπίτι του παππού του, στο Μινσκ.[12] Ωστόσο, στα μέσα του 1914 η οικογένεια μετεγκαταστάθηκε στην Αγία Πετρούπολη και παρέμεινε εκεί έως τον Αύγουστο του 1941, όταν εκκενώθηκαν μαζί με το προσωπικό του Ινστιτούτου Φυσικοχημείας στο Καζάν προκειμένου να αποφύγουν την επέλαση των γερμανικών στρατευμάτων.[13]:301 Παρέμειναν στο Καζάν μέχρι το θέρος του 1943, οπότε ο Ζελντόβιτς μετεγκαταστάθηκε στη Μόσχα.[13]

Ο πατέρας τού Γιάκοβ, ο Μπαρίς Ναούμοβιτς, ήταν δικηγόρος και η μητέρα του, η Άννα Πέτροβνα το γένος Κιβελιόβιτς, ήταν μεταφράστρια από τη γαλλική και μέλος της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων.[13] Παρά το γεγονός ότι οι γονείς του ήταν θρησκευόμενοι Εβραίοι, ο Ζελντόβιτς δήλωνε «απόλυτος άθεος».[14][15]

Ο Ζελντόβιτς ήταν αυτοδίδακτος. Η σκέψη του ήταν αρκετά ευέλικτη και στη διάρκεια του βίου του εξερεύνησε και συνεισέφερε σημαντικά σε ευρεία ποικιλία επιστημονικών θεμάτων.[16] Σε μια ευκαιρία που του δόθηκε, τον Μάιο του 1931, διορίσθηκε εργαστηριακός βοηθός στο «Ινστιτούτο Προβλημάτων Φυσικοχημείας» της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, ένα ινστιτούτο με το οποίο παρέμεινε συνδεδεμένος για όλη την υπόλοιπη ζωή του.[13][16]:301 Ως βοηθός διδάχθηκε θέματα φυσικοχημείας και έκτισε μια φήμη για την ικανότητά του ανάμεσα στο παλαιότερο προσωπικό του ινστιτούτου.[13]:301

Από το 1932 μέχρι το 1934 ο Ζελντόβιτς παρακολούθησε μαθήματα φυσικής και μαθηματικών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ και αργότερα διαλέξεις φυσικής στο Πολυτεχνείο του Λένινγκραντ.[13]:301[17]:2–5

Το 1936 πέτυχε να αποκτήσει διδακτορικό έχοντας υπερασπίσει τη διατριβή του με θεμα την «Προσρόφηση και κατάλυση πάνω σε ετερογενείς επιφάνειες».[13]:301 Το κεντρικό θέμα της διατριβής ήταν η κλασική (κατα Freundlich) ισόθερμος προσρόφηση, όπου ο Ζελντόβιτς ανεκάλυψε τη θεωρητική θεμελίωση των εμπειρικών παρατηρήσεων.

Το 1939 ο Ζέλντοβιτς ολοκλήρωσε και δεύτερη διδακτορική διατριβή, αυτή τη φορά στη μαθηματική φυσική, αν και πάλι με υπόβαθρο φυσικοχημείας, συγκεκριμένα τη μαθηματική θεωρία του φυσικού υποβάθρου της οξειδώσεως του αζώτου, με κριτή τον ηλεκτροχημικό Αλεξάντρ Φρούμκιν.[18]:39–40 Εδώ ο Ζέλντοβιτς ανεκάλυψε τον μηχανισμό που είναι και σήμερα γνωστός ως «μηχανισμός Ζελντόβιτς» ή «θερμικός μηχανισμός NOx».

Στο σοβιετικό πρόγραμμα πυρηνικών όπλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζελντόβιτς θεωρείται ως ένας από τους μυστικούς διευθυντές του σοβιετικού προγράμματος πυρηνικών όπλων. Τα ταξίδια του στο εξωτερικό επιτρέπονταν σε πολύ περιορισμένο βαθμό και μόνο στην Ανατολική Ευρώπη, υπό αυστηρή επίβλεψη.[19]:198–199 Λίγο καιρό μετά την ανακάλυψη της πυρηνικής σχάσεως από τον Γερμανό χημικό Ότο Χαν το 1939, Σοβιετικοί φυσικοί άρχισαν να διερευνούν τη φυσική της σχάσεως, με τους Ίγκορ Κουρτσάτοφ και Γιούλι Χαριτόν να εμπλέκονται στο θέμα το 1940.[13]:79–80 Τον Μάιο του 1941 ο Ζελντόβιτς συνεργάσθηκε με τον δεύτερο στη διατύπωση μιας θεωρίας επί της κινητικής των πυρηνικών αντιδράσεων όταν υπάρχουν κρίσιμες συνθήκες.[13]:81 Το έργο τους επεκτάθηκε σε μελέτες της εκρήξεως, που προέβλεπαν χαρακτηριστικά που δεν είχαν έως τότε προβλεφθεί ορθώς, δεν είχαν παρατηρηθεί και δεν είχαν ερμηνευθεί.[13]:82[16] Η σύγχρονη θεωρία περί εκρήξεων αποκαλείται «μοντέλο ZND», από τα αρχικά των ονομάτων Zeldovich - von Neumann - Dohring, και ανάπτυξή της περιελάμβανε κοπιώδεις υπολογισμούς σχετικούς με ταχέα νετρόνια. Οι εργασίες τους καθυστέρησαν εξαιτίας της γερμανικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση.[13]:82 Το 1942 ο Ζελντόβιτς είχε μετεγκατασταθεί στο Καζάν και επιφορτίσθηκε από τη Λαϊκή Επιτροπή Πολεμοφοδίων να ερευνήσει συμβατικά είδη πυρίτιδας για τον εφοδιασμό του σοβιετικού στρατού, ενώ από τον Χαριτόν ζητήθηκε να σχεδιάσει νέους τύπους συμβατικών όπλων.[13]:87–88

Το 1943 ο Στάλιν απεφάσισε να αναπτύξει πυρηνικά όπλα και να κατασκευάσει και απόθεμα από αυτά, υπό την ευθύνη του Ίγκορ Κουρτσάτοφ. Ο Κουρτσάτοφ ζήτησε από τον Στάλιν να φέρει τους Ζελντόβιτς και Χαριτόν στη Μόσχα, ώστε να τους εντάξει στο πρόγραμμα πυρηνικών όπλων.[13]:87–88 Τότε ο Ζελντόβιτς εντάχθηκε στη μικρή ομάδα του Κουρτσάτοφ σε ένα μυστικό εργαστήριο στη Μόσχα προκειμένου να αρχίσουν εργασία πάνω στην «πυρηνική ανάφλεξη». Μεταπολεμικώς, το 1946, τέθηκε επικεφαλής του θεωρητικού τμήματος στο «Αρζαμάς-16», κωδική ονομασία της πόλεως Σαρόφ.[16]

Μαζί με τους Ισαάκ Γκούρεβιτς, Ισαάκ Πομεραντσούκ και τον Χαριτόν, ο Ζελντόβιτς συνέταξε μια επιστημονική αναφορά επί του επιτεύξιμου της απελευθερώσεως ενεργείας από πυρηνική σύντηξη που θα προκαλείτο από μια ατομική έκρηξη, και την παρουσίασε στον Κουρτσάτοφ.[16] Ο Ζελντόβιτς είχε αποκτήσει σχετικές γνώσεις από τον Γερμανό φυσικό Κλάους Φουξ και τον Αμερικανό Θίοντορ Χολ, που αμφότεροι είχαν συμμετάχει στο αμερικανικό Πρόγραμμα Μανχάταν για την κατασκευή της ατομικής βόμβας.[13]:89–90

Το 1949 ο Ζελντόβιτς ηγήθηκε μιας ομάδας φυσικών που οργάνωσε την πρώτη σοβιετική πυρηνική δοκιμή, την RDS-1, με μια βόμβα βασισμένη χονδρικά στο σχέδιο εκείνης που ρίφθηκε στο Ναγκασάκι (πλουτωνίου), που είχε αποκτήσει από κατασκόπους στις ΗΠΑ, ωστόσο συνέχισε τις θεμελιώδεις του έρευνες πάνω στη θεωρία των εκρήξεων.[13]:89–90 Στη συνέχεια ο Ζελντόβιτς άρχισε εργασία πάνω στον εκσυγχρονισμό των διαδοχικών σχεδιασμών πυρηνικών όπλων και, όπως προαναφέρθηκε, είχε συλλάβει και την ιδέα της βόμβας υδρογόνου (βόμβα συντήξεως), την οποία μεταβίβασε στον Αντρέι Ζαχάρωφ και άλλους.[13]:89–90 Από το 1950 μέχρι το 1953 ο Ζελντόβιτς εκτέλεσε υπολογισμούς απαραίτητους για την κατασκευή βόμβας υδρογόνου, που επαληθεύθηκαν από τον Ζαχάρωφ, αν και οι δύο ομάδες εργάζονταν παραλλήλως για τον σκοπό αυτόν. Ωστόσο ήταν ο Ζαχάρωφ που μετέβαλε ριζικά την προσέγγιση στο θέμα της συντήξεως, με τη βοήθεια του Βιτάλι Γκίνζμπουργκ[20]:56–57, το 1952. Ο Ζελντόβιτς παρέμεινε συνδεδεμένος με το πρόγραμμα των πυρηνικών δοκιμών, όντας επικεφαλής των πειραματικών εργαστηρίων του Αρζαμάς-16 μέχρι τον Οκτώβριο του 1963, οπότε παραιτήθηκε προκειμένου να ακολουθήσει πανεπιστημιακή σταδιοδρομία.[18]:38–40

Βασική έρευνα και κοσμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζελντόβιτς (δεξιά) με τον αστροφυσικό Ιώσηφ Σκλόφσκι το 1977

Το 1952 ο Ζελντόβιτς άρχισε έρευνες στον κλάδο των στοιχειωδών σωματιδίων και των μετασχηματισμών τους. Προέβλεψε θεωρητικώς τη διάσπαση βήτα του πιονίου. Από κοινού με τον Σεμιόν Γκερστάιν αντιλήφθηκαν την αναλογία ανάμεσα στην ασθενή και την ηλεκτρομαγνητική δύναμη, ενώ το 1960 προέβλεψε το φαινόμενο της καταλύσεως της συντήξεως δευτερίου-τριτίου από μιόνια. Το 1977 ο Ζελντόβιτς και ο Φιοντόρ Λ. Σαπίρο (Фёдор Львович Шапиро) έλαβαν από κοινού το Μετάλλιο Κουρτσάτοφ, την υψηλότερη τιμητική διάκριση στον χώρο της πυρηνικής φυσικής στη Σοβιετική Ένωση. Η αιτιολόγηση της βραβεύσεως ανέφερε: «για την πρόβλεψη των ιδιοτήτων των υπέρψυχρων νετρονίων, την ανίχνευσή τους και τη διερεύνησή τους». Ο Ζελντόβιτς εκλέχθηκε ακαδημαϊκός, πλήρες μέλος της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, στις 20 Ιουνίου 1958. Αργότερα τέθηκε επικεφαλής τομέως στο Ινστιτούτο «Κέλντυς» Εφαρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας, από το 1965 μέχρι τον Ιανουάριο του 1983.

Πριν το 1965 ήδη ο Ζελντόβιτς είχε αρχίσει να διερευνά ζητήματα αστροφυσικής και φυσικής κοσμολογίας. Το 1964 ο ίδιος και ανεξάρτητα ο Έντγουιν Έρνεστ Σαλπήτερ υπήρξαν οι πρώτοι που υπέθεσαν ότι οι τεράστιες ποσότητες ενέργειας που ακτινοβολούν οι κβάζαρ οφείλονται σε προσαυξητικούς δίσκους γύρω από μαύρες τρύπες πολύ μεγάλης μάζας.[21][22] Από το 1965 ο Ζελντόβιτς ήταν καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας και επικεφαλής του τομέως Σχετικιστικής αστροφυσικής στο Αστρονομικό Ινστιτούτο Στέρνμπεργκ. Το 1966 οι Ζελντόβιτς και Igor Novikov ήταν οι πρώτοι που υπέδειξαν να αναζητηθούν πιθανές μαύρες τρύπες σε διπλά συστήματα αστέρων όπου ο ένας αστέρας εκπέμπει ορατό φως αλλά όχι ακτίνες Χ και ο άλλος καθόλου φως αλλά ακτινοβολεί έντονα στις ακτίνες Χ (ο δεύτερος αντιστοιχεί στον προσαυξητικό δίσκο γύρω από τη μαύρη τρύπα).[23]

Ο Ζελντόβιτς αχολήθηκε με τη θεωρία της εξελίξεως του αρχικού θερμού Σύμπαντος, με τις ιδιότητες της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου και με τη μεγάλης κλίμακας δομή του Σύμπαντος. Προέβλεψε, μαζί με τον Ρασίντ Σουνιάεφ, ότι η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου θα πρέπει να υφίσταται αντίστροφη σκέδαση Κόμπτον. Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται φαινόμενο Sunyaev-Zeldovich και παρατηρήσεις-μετρήσεις με τηλεσκόπια μικροκυμάτων και υποχιλιοστομετρικών μηκών κύματος, όπως το Τηλεσκόπιο Κοσμολογίας της Ατακάμα και το Τηλεσκόπιο Νότιου Πόλου, έχουν αποδείξει την ύπαρξή του. Ο Ζελντόβιτς συνεισέφερε στη μελέτη της δομής του Σύμπαντος, ιδίως με τη χρήση λαγκρανζιανής θεωρίας διαταραχών (τη λεγόμενη «προσέγγιση Ζελντόβιτς») και με την εφαρμογή της εξισώσεως Burgers.

Θερμοδυναμική των μελανών οπών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζελντόβιτς συνεισέφερε σημαντικά στην ανάπτυξη της θεωρίας της «εξατμίσεως» που υφίστανται οι μαύρες τρύπες εξαιτίας της ακτινοβολίας Χόκινγκ. Μαζί με τον Τσαρλς Μίζνερ προέβλεψαν τη δυνατότητα δημιουργίας σωματιδίων από μαύρες τρύπες Kerr το 1971/1972. Ενωρίτερα, το 1965, ο Ζελντόβιτς είχε προβλέψει ότι αυτές οι μαύρες τρύπες θα διεχώριζαν γραμμές εκπομπής φωτονίων όπως στο φαινόμενο Zeeman. Όταν ο Στήβεν Χόκινγκ επισκέφθηκε τη Μόσχα το 1973, οι Ζελντόβιτς και Αλεξέι Σταρομπίνσκι τού απέδειξαν ότι, σύμφωνα με την Αρχή της απροσδιοριστίας στην κβαντομηχανική, όλες οι περιστρεφόμενες μαύρες τρύπες πρέπει να δημιουργούν και να εκπέμπουν στοιχειώδη σωματίδια.[24]

Τέκνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη σύζυγό του Βαρβάρα, το γένος Κονσταντίνοβα, ο Γιάκοβ Ζελντόβιτς απέκτησαν τρία παιδιά, έναν γιο και δύο κόρες, που έγιναν επίσης φυσικοί: τον Μπαρίς (1944-2018)[25], την Όλγα και τη Μαρίνα.

Ο Ζελντόβιτς είχε αποκτήσει παιδιά και από άλλες γυναίκες: την Ανούσκα από την O.K. Σιργιάεβα[26], την Αλεξάντρα (γενν. 1945) από τη γλωσσολόγο και λαογράφο Λιουντμίλα Α. Βαρκοβίτσκαγια και τον Λεονίντ Αγκαπόφ (1958-2016) από τη Νίνα Ν. Αγκαπόβα.

Βιβλία του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Zel'dovich Ya.B., Ruzmaikin A.A. (2015). Dynamo Problems in Astrophysics. Cambridge Scientific Publishers. ISBN 978-1908106445. 
  • Zel'dovich Ya.B., Novikov I.D. (2014). Stars and Relativity. Dover. 
  • Zel'dovich Ya.B., Raizer Yu.P. (2012). Physics of Shock Waves and High-Temperature Hydrodynamic Phenomena, τόμος 1. Dover. 
  • Zel'dovich Ya.B., Raizer Yu.P. (2012). Physics of Shock Waves and High-Temperature Hydrodynamic Phenomena, τόμος 2. Dover. 
  • Perelomov A.M., Zel'dovich Ya.B. (1999). Quantum Mechanics: Selected Topics. World Scientific. ISBN 978-9810235505. 
  • Zel'dovich Ya.B., Myskis A.D. (1976). Elements of Applied Mathematics. Mir Publishers. 
  • Zel'dovich Ya.B., Myskis A.D. Elements of Mathematical Physics. 
  • Zel'dovich Ya.B. (1993). Selected Works of Yakov Borisovich Zeldovich: Particles, Nuclei, and the Universe. Princeton University Press. ISBN 978-0691087429. 
  • Zel'dovich Ya.B. (1992). Selected Works of Yakov Borisovich Zeldovich: Chemical Physics and Hydrodynamics. Princeton University Press. ISBN 978-0691085944. 
  • Zel'dovich Ya.B. (1992). My Universe: Selected Reviews. Routledge. ISBN 978-3718650040. 
  • Zel'dovich Ya.B., Ruzmaikin A.A., Sokoloff D.D. (1990). Magnetic Fields in Astrophysics. Gordon & Breach Science Pub. ISBN 978-0677223308. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  • Zel'dovich Ya.B., Ruzmaikin A.A., Sokoloff D.D. (1990). The Almighty Chance. World Scientific. ISBN 978-9971509163. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  • Zel'dovich Ya.B., Barenblatt G., Librovich V.B., Makhviladze G.M. (1985). The Mathematical Theory of Combustion and Explosions. Consultants Bureau. ISBN 978-0306109744. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  • Zel'dovich Ya.B., Pilipetsky N.F., Shukunov V.V. (1985). Principles of Phase Conjugation. Springer. ISBN 978-3-662-13573-0. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  • Zel'dovich Ya.B., Novikov I.D. (1983). Relativistic Astrophysics: The Structure and Evolution of the Universe τόμος 2. University of Chicago Press. ISBN 978-0226979571. 
  • Zel'dovich Ya.B., Novikov I.D. (1971). Relativistic Astrophysics: Stars and Relativity, τόμ. 1. University of Chicago Press. ISBN 978-0226979557. 
  • Zel'dovich Ya.B., Raizer Yu.P. (1968). Elements of Gasdynamics and the Classical Theory of Shock Waves. Academic Press. 
  • Zel'dovich, Yakov B.; Kompaneets, Aleksandr Solomonovich (1960). Theory of Detonation. Academic Press. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  • Zel'dovich Ya.B., Yaglom I.M. (1988). Higher mathematics for beginning physicists and engineersΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. Prentice Hall. ISBN 978-0133876482. 
  • Zeldovich Ya.B. (1946). Theory of shock waves and introduction to gas dynamics. 

Αναγνώριση και τιμές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ίγκορ Κουρτσάτοφ είχε αποκαλέσει τον Ζελντόβιτς «διάνοια». Μετά την πρώτη τους συνάντηση στη Μόσχα, ο Στήβεν Χόκινγκ έγραψε στον Ζελντόβιτς: «Τώρα ξέρω ότι είσαστε πραγματικό πρόσωπο και όχι μια ολόκληρη ομάδα επιστημόνων [που δημοσιεύει τις εργασίες της με το ίδιο όνομα], όπως ο Μπουρμπακί.»[27] O Ζελντόβιτς είχε γίνει μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών (1975)[28], της Αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (1979)[29] και της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας (1979)[30]. Ο αστεροειδής 11438 Ζελντόβιτς (Zeldovich), που ανακαλύφθηκε το 1973, ονομάθηκε έτσι προς τιμή του το 2001. Παράσημα, μετάλλια και βραβεία που έλαβε ο επιστήμονας είναι μεταξύ άλλων και τα εξής:


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=23369&l=1.
  2. ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  3. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12216690w. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  4. ↑ CONOR.SI. 25017955.
  5. ↑ (Αγγλικά) Mathematics Genealogy Project.
  6. ↑ Ανακτήθηκε στις 3  Ιουλίου 2019.
  7. ↑ phys-astro.sonoma.edu/brucemedalists/yakov-zeldovich.
  8. ↑ www.ictp.it/prize/dirac-medal.
  9. ↑ «List of Royal Society Fellows 1660-2007». Complete List of Royal Society Fellows 1660-2007. Βασιλική Εταιρεία. σελ. 395.
  10. ↑ «YaB-100 – Homepage». master.sai.msu.ru. sai-msu. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2017. 
  11. ↑ Ya. B. Zel'dovich και Yu. P. Raizer, επιμ. Wallace D. Hayes και Ronald F. Probstein (2002). Physics of shock waves and high-temperature hydrodynamic phenomena (αναπαραγ. έκδοση). Mineola: N.Y. ISBN 0-486-42002-7. 
  12. ↑ «This day in Jewish history / A self-taught nuclear physicist is born». Haaretz. 8 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2013. 
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 13,13 13,14 13,15 Sunyaev, Rashid (2004). «Childhood and School days» (google books). Zeldovich Reminiscences (1 έκδοση). Λονδίνο: CRC Press. σελ. 370. ISBN 9780203500163. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2017. 
  14. ↑ Zel'dovich, Yakov Borisovich (2004). Sunyaev, R.A., επιμ. Zeldovich: ReminiscencesΔωρεάν πρόσβαση υπoκείμενη σε περιορισμένη δοκιμή, συνήθως απαιτείται συνδρομή. CRC Press. σελ. 69. ISBN 9780415287906. I think that you know me well enough: I am an absolute atheist, and all days of the week are completely the same to me. 
  15. ↑ Andrei Sakharov: Facets of a Life. Atlantica Séguier Frontières. 1991. σελ. 599. ISBN 9782863320969. Speaking about religion, Yakov Borisovich could say unambiguously, "I'm an absolute atheist". 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Sublette, Carey (1 Μαΐου 2002). «Yakov Zel'dovich». nuclearweaponarchive.org. nuclear weapon archives. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2017. 
  17. ↑ Sirignano, W.· Merzhanov, A.· De Luca, L. (1997). «Biography» (google books). Advances in combustion science: in honor of Ya. B. Zel'dovich (173 έκδοση). Reston, Va.: American Institute of Aeronautics and Astronautics, Inc. σελ. 500. ISBN 9781600864261. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2017. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Hargittai, Istvan (2013). Buried glory : portraits of Soviet scientists. Νέα Υόρκη: Oxford University Press. σελ. 320. ISBN 9780199985593. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2017. 
  19. ↑ Khalatnikov, Isaak M. (2012). From the atomic bomb to the Landau Institute autobiography. Top non-secret. Βερολίνο: Springer, Khalatnikov. σελ. 210. ISBN 9783642275616. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2017. 
  20. ↑ Roberg, Jeffrey L. (1998). «The Hydrogen Bomb» (google books). Soviet Science under Control: The Struggle for Influence (1 έκδοση). U.S.: Springer. σελ. 153. ISBN 9781349262908. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2017. 
  21. ↑ Collin, Suzy (2006). «Quasars and Galactic Nuclei, a Half-Century Agitated Story». AIP Conf. Proc. 861: 587-595. doi:10.1063/1.2399629. Bibcode: 2006AIPC..861..587C. 
  22. ↑ Zel'dovich, Ya.B. (1964). «The Fate of a Star and the Evolution of Gravitational Energy Upon Accretion». Sov. Phys. Dokl. 9: 195. Bibcode: 1964SPhD....9..195Z. 
  23. ↑ Thorne, Kip (1994). Black holes and time warpsΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. W.W. Norton & Company. σελίδες 308–309. ISBN 0-393-31276-3. 
  24. ↑ Hawking, Stephen: A Brief History of Time, Bantam Books, 1988
  25. ↑ «Professor Boris Zeldovich passes away at age 74». CREOL, The College of Optics & Photonics. 18 Δεκεμβρίου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2018. 
  26. ↑ Hargittai, Istvan (2013). Buried Glory: Portraits of Soviet Scientists. Oxford University Press. 
  27. ↑ Zelʹdovich, Y.B. (1992). Chemical physics and hydrodynamics. Princeton, New Jersey. ISBN 978-1-4008-6297-9. OCLC 889252616. 
  28. ↑ «Yakov Borisovich Zel'dovich». American Academy of Arts & Sciences. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2022. 
  29. ↑ «Yakov Zeldovich». www.nasonline.org. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2022. 
  30. ↑ «APS Member History». search.amphilsoc.org. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2022. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Overbye, D.: Lonely Hearts of the Cosmos: The Scientific Quest for the Secret of the Universe, HarperCollins, Νέα Υόρκη 1991

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γιάκοβ_Ζελντόβιτς&oldid=10628254"