Γιάβορ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 51°4′3.36″N 16°11′6.00″E / 51.0676000°N 16.1850000°E / 51.0676000; 16.1850000

Γιάβορ

Σημαία
Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Γιάβορ
51°3′0″N 16°11′0″E
ΧώραΠολωνία[1]
Διοικητική υπαγωγήΠόβιατ Γιάβορ
Έκταση18,8 km²
Πληθυσμός21.494 (31  Μαρτίου 2021)[2]
Ταχ. κωδ.59-400
Ζώνη ώραςUTC+01:00 (επίσημη ώρα)
UTC+02:00 (θερινή ώρα)
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Γιάβορ (πολωνικά: Jawor, γερμανικά: Jauer‎‎) είναι πόλη και η έδρα του Πόβιατ Γιάβορ, στο Βοεβοδάτο Κάτω Σιλεσίας της νοτιοδυτικής Πολωνίας. Βρίσκεται περίπου 61 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας του βοεβοδάτου, Βρότσουαφ. Σε όλη την πόλη ρέει ο ποταμός Νίσα Σαλόνα, μήκους περίπου 50 χιλιομέτρων. Τα έτη 1975 έως 1998, ήταν μέρος του Βοεβοδάτου Λεγκνίτσα. Ο πληθυσμός του είναι 22.301 κάτοικοι (2020).[3]

Στην πόλη βρίσκεται μια Προτεσταντική Εκκλησία της Ειρήνης. Ονομάστηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2001. Επίσης, στην πόλη βρίσκεται το Κάστρο του Γιάβορ.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα της πόλης, Jawor, προέρχεται από την πολωνική λέξη που σημαίνει «πλάτανος». Το παλαιότερο καταγεγραμμένο όνομα χρονολογείται από το 1133 όταν η πόλη γράφτηκε ως Jawr και το 1203 ως Jawor. Μέχρι τον 16ο αιώνα το όνομα ήταν γραμμένο στα λατινικά με διάφορες μορφές όπως: Iavor, Iavr, Javr, Javor, Jaur, Jaura, Jawer και Jauor. Η πολωνική μορφή, Jawor, συνέχισε να χρησιμοποιείται, για παράδειγμα στη ζωγραφική από το 1562 που βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Μαρτίνου.[4] Μία άλλη μορφή, Iawor, καταγράφεται σε έγγραφο από το 1248 και σε έγγραφο από το 1277 χρησιμοποιείται το όνομα Iaver. Το 1295, στο λατινικό έργο Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, η πόλη σημειώνεται ως Jawor. Στο λατινικό Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium του 1475, το οποίο περιέχει επίσης την παλαιότερη πολωνική εκτύπωση, ως Jaworensis.

Το γερμανικό όνομα, Jauer (Γιάουερ), είναι μια γερμανοποιημένη εκδοχή του αρχικού σλαβικού ονόματος και μέχρι το 1750 το πολωνικό όνομα Jawor χρησιμοποιήθηκε ακόμα στα πολωνικά από τις πρωσικές αρχές.[5] Το γερμανικό όνομα έγινε επίσημο μετά το 1763 και τον Πρωσο-Αυστριακό Πόλεμο.

Κάστρο του Γιάβορ, πρώην κατοικία των ντόπιων δούκων του Οίκου των Πιαστ

Το Γιάβορ ήταν το κύριο γκορντ της φυλής Τσεμποβιάνιε (Trzebowianie), μιας από τις πολωνικές φυλές, και έγινε μέρος του αναδυόμενου πολωνικού κράτους τον 10ο αιώνα. Σύμφωνα με τα μεσαιωνικά χρονικά ο οικισμός επεκτάθηκε τον 11ο αιώνα.[6] Του παραχωρήθηκαν προνόμια πόλης μεταξύ 1242 και 1275.[7] Ως αποτέλεσμα του κατακερματισμού της Πολωνίας, το Γιάβορ έγινε μέρος του Δουκάτου της Σιλεσίας, μετά του Δουκάτου της Λεγκνίτσα από το 1248 και από το 1274 ήταν η πρωτεύουσα του Δουκάτου του Γιάβορ,[6] του νοτιοδυτικού δουκάτου της μεσαιωνικής Πολωνίας, πριν ενσωματωθεί με το Δουκάτο της Σφιντνίτσα το 1346, μέρος του οποίου παρέμεινε μέχρι το 1392, παραμένοντας όλο το διάστημα υπό την ιδρυτική δυναστεία των Πιαστ. Στα τέλη του 13ου αιώνα υψώθηκαν πέτρινα αμυντικά τείχη.[7] Μεταξύ 1279 και 1334, χτίστηκε η Εκκλησία του Αγίου Μαρτίνου και το 1311 ανακαινίστηκε η Εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.[6] Οι εκκλησίες του Αγίου Μαρτίνου και της Αγίας Βαρβάρας είναι οι παλαιότερες εκκλησίες στο Γιάβορ. Το 1324 ιδρύθηκε το πρώτο νοσοκομείο.[6] Η πρώτη γνωστή εικόνα του οικόσημου του Γιάβορ, που σώζεται στη σφραγίδα της πόλης προέρχεται από το 1300.[7] Το Γιάβορ είχε εξελιχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα υφαντικής στην Κάτω Σιλεσία.[7] Το 1329, ο Δούκας Ερρίκος Α΄ του Γιάβορ έδωσε το δικαίωμα εμπορίου ύλης.[7] Τον 14ο αιώνα ιδρύθηκαν οι πρώτες συντεχνίες που συγκέντρωσαν γουναράδες, ράφτες, ενδυματοποιούς και εμπόρους.[6]

Αφού η πόλη χάθηκε από την Πολωνία, κυβερνήθηκε από το Βασίλειο της Βοημίας, το Βασίλειο της Ουγγαρίας, το Βασίλειο της Βοημίας ξανά και τη Μοναρχία των Αψβούργων. Η πόλη υπέφερε κατά τον Τριακονταετή Πόλεμο (1618–1648) ως αποτέλεσμα επανειλημμένων εισβολών, καταλήψεων, θρησκευτικών διώξεων και επιδημιών. Το 1626 λεηλατήθηκε από τους Αυστριακούς, το 1633 καταλήφθηκε για λίγο από το Εκλεκτοράτο της Σαξονίας και ανακαταλήφθηκε από την Αυστρία, το 1639 καταλήφθηκε από τους Σουηδούς και το 1640 ανακαταλήφθηκε από την Αυστρία, το 1642 καταλήφθηκε από τους Σουηδούς, στη συνέχεια καταλήφθηκαν ξανά από τους Σουηδούς και τελικά το 1648 από τους Αυστριακούς, οι οποίοι λεηλάτησαν και έκαψαν την πόλη και έδιωξαν τους κατοίκους της.[6] Μετά τον πόλεμο, σύμφωνα με την Ειρήνη της Βεστφαλίας, χτίστηκε η λεγόμενη Εκκλησία της Ειρήνης, ωστόσο, οι Προτεστάντες εξακολουθούσαν να υφίστανται διακρίσεις από την αυστριακή διοίκηση.[6]

Άποψη των αρχών του 20ου αιώνα στο βόρειο τμήμα της πόλης

Τον 18ο αιώνα, η πόλη και η περιοχή αποτέλεσαν αντικείμενο αυστριακών-πρωσικών πολέμων, και τελικά πέρασαν στο Βασίλειο της Πρωσίας το 1763.[6] Οι Πρώσοι μετέτρεψαν το Κάστρο του Γιάβορ σε φυλακή.[8] Το 1776, η πόλη υπέστη πυρκαγιά.[7] Στις 14 Μαΐου 1807, κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων και των πολωνικών εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, τα πολωνικά στρατεύματα βάδισαν μέσα από την πόλη, καθώς την προηγούμενη ημέρα πολέμησαν τη νικηφόρα μάχη της Στρούγκα εναντίον των πολυάριθμων Πρώσων.[6] Το 1871, μαζί με την Πρωσία, η πόλη έγινε μέρος της Γερμανίας και παρέμεινε μέχρι το 1945. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί φυλάκισαν στο κάστρο Γαλλίδες και Νορβηγίδες, συμμετέχουσες σε κινήματα αντίστασης κατά της Γερμανίας.[8] Στα τελευταία στάδια του πολέμου, στις αρχές του 1945, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της πόλης εκκενώθηκε από τους Γερμανούς.[6] Καταλήφθηκε από τους Σοβιετικούς τον Φεβρουάριο και πέρασε στην Πολωνία τον Απρίλιο.[6] Μετά τον πόλεμο η περιοχή έγινε επίσημα μέρος της Πολωνίας και πάλι σύμφωνα με τη Συμφωνία του Πότσνταμ. Επίσης, σύμφωνα με τη συμφωνία, οι Γερμανοί που δεν είχαν ήδη διαφύγει εκδιώχθηκαν και οι Πολωνοί πολίτες, πολλοί από τους οποίους είχαν εκδιωχθεί από τις πολωνικές περιοχές που προσαρτήθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση, έγιναν πλειοψηφία.

Το επώνυμο Jaworski (Γιαβόρσκι), που σημαίνει κάποιον του οποίου οι πρόγονοι είχαν δεσμούς με τον Γιάβορ, είναι ένα αρκετά κοινό επώνυμο τόσο στην ίδια την Πολωνία όσο και μεταξύ των Πολωνών μεταναστών σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται οι Λέον Γιαβόρσκι και Ρον Γιαβόρσκι.

Αδελφοποιημένες πόλεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Γιάβορ είναι αδελφοποιημένο με τις:[9]

Αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Εκκλησία της Ειρήνης
    Εκκλησία της Ειρήνης
  • Εκκλησία της Ειρήνης, εσωτερικό
    Εκκλησία της Ειρήνης, εσωτερικό
  • Εκκλησία του Αγίου Μαρτίνου
    Εκκλησία του Αγίου Μαρτίνου
  • Πλατεία Αγοράς (Rynek)
    Πλατεία Αγοράς (Rynek)
  • Παλιά αρχοντικά στην Πλατεία Αγοράς
    Παλιά αρχοντικά στην Πλατεία Αγοράς
  • Οδός Λεκγνίτσκα στην Παλιά Πόλη
    Οδός Λεκγνίτσκα στην Παλιά Πόλη
  • Πρώην μονή των Βεναρδίνων
    Πρώην μονή των Βεναρδίνων
  • Οδός Χρόμπρι στην Παλιά Πόλη
    Οδός Χρόμπρι στην Παλιά Πόλη

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 12770. Ανακτήθηκε στις 6  Αυγούστου 2018.
  2. ↑ bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/030210105011-0954120?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 3  Οκτωβρίου 2022.
  3. ↑ «Najwieksze miasta w Polsce pod wzgledem liczby ludnosci» [Οι μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας από άποψη πληθυσμού]. polskawliczbach.pl (στα Πολωνικά). 
  4. ↑ Jan Rybotycki: Jawor od zarania dziejów do roku 1263.
  5. ↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 Kalendarium Historii Jawora (πολωνικά)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 «Historia». Gmina Jawor (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2020. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «Jawor: Zamek Piastowski - siedziba książąt, wariatów i więźniów». Wrocław Nasze Miasto (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2020. 
  9. ↑ «Miasta partnerskie». jawor.pl (στα Πολωνικά). Γιάβορ. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γιάβορ&oldid=9398783"