Αρκτικόλεξο

Αρκτικόλεξο ή ακρωνύμιο ονομάζεται ο σύντομος τρόπος γραφής που παράγεται απo τα αρχικά γράμματα ή τις συλλαβές των λέξεων μιας επωνυμίας ή και φράσης (συνήθως ονόματα οργανισμών, σωματείων, υπηρεσιών κ.ά) που γράφεται πάντα με κεφαλαία γράμματα. Η λέξη αρκτικόλεξο είναι σύνθετη λέξη που δημιουργείται από τις λέξεις αρκτικός, (που σημαίνει αυτός που βρίσκεται στην αρχή), + λέξη.

Η χρήση ακρωνυμίων ξεκίνησε κυρίως από τις ανάγκες εξοικονόμησης χώρου στον τύπο, αλλά και χρόνου στον λόγο. Τα ακρωνύμια άλλοτε διαβάζονται κατά φθόγγο π.χ. ΟΗΕ που σημαίνει Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, και άλλοτε κατά πλήρη προφορά των γραμμάτων όπως π.χ. το ακρωνύμιο Δ.Σ που σημαίνει Διοικητικό Συμβούλιο και διαβάζεται δέλτα - σίγμα). Η συνεχής χρήση ακρωνυμίων πολλές φορές δημιουργεί προβλήματα σύγχυσης, όπως π.χ. Δ.Σ που μπορεί να σημαίνει εκτός του παραπάνω και Διπλωματικό Σώμα ή ακόμα πιό χαρακτηριστικά Δημοτικό Συμβούλιο.

Πολλές φορές το αρκτικόλεξο, για λόγους ευκολότερης ή πιο εύηχης προφοράς, περιλαμβάνει εκτός από τα αρχικά γράμματα μιας συστατικής λέξης και φωνήεντα που ακολουθούν, π.χ. ΠΡΟ.ΠΟ. (Προγνωστικά Ποδοσφαίρου). Παρόλο που το ορθό είναι να χρησιμοποιείται τελεία μετά το αρχικό γράμμα κάθε λέξης ή συλλαβής, πολλές φορές για λόγους ευκολίας η τελεία παραλείπεται. Συνέπεια των παραπάνω η προσοχή στη χρήση των αρκτικόλεξων να καθίσταται αναγκαία όσο επίσης και η δημιουργία νέων που δεν θα πρέπει να προκαλούν σύγχυση με άλλα ήδη υφιστάμενα.

Η συχνότητα της χρήσης ακρωνυμίων έχει αυξητική τάση ανά το παγκόσμιο κυρίως στους χώρους της γραφειοκρατίας, πολιτικής, συνδικαλισμού, αλλά και στην τεχνολογία. Συχνά τα τεχνολογικά κυρίως αρκτικόλεξα μετατρέπονται σε λέξεις. Για παράδειγμα η λέξη μόντεμ προέρχεται από την αγγλική λέξη modem που είναι ακρωνύμιο της φράσης Modulator Demodulator, η λέξη Ραντάρ, κ.ά.

Τα αρκτικόλεξα ή τα ακρωνύμια δεν πρέπει να συγχέονται με τις συντομογραφίες ή βραχυγραφίες Για παράδειγμα, το βλ. είναι συντομογραφία του βλέπε.

Σημειώσεις

Στο επιμύθιο του μυθιστορήματός του «1984» ο Όργουελ αναφέρει ότι το απολυταρχικό καθεστώς που περιγράφει στο μυθιστόρημα, αποφάσισε να επιβάλλει στους πολίτες να μιλούν μόνο με αρκτικόλεξα, για να χαθεί το συναισθηματικό φορτίο των λέξεων και έτσι οι «υποτελείς» θα ήταν πιο άβουλοι, πιο πειθήνιοι, πιο απαθείς.

Παραδείγματα

• Ο.Τ.Ε. - Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος
• Δ.Ε.Η. - Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού
• Ε.Μ.Π. - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
• Ο.Σ.Ε. - Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος
• Κ.Τ.Ε.Λ. - Κοινά Ταμεία Εισπράξεων Λεωφορείων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• GlobalAcronyms - μια ανθρώπινη επεξεργασία δεδομένων των ακρωνυμίων σε 65 διαφορετικές γλώσσες (πάνω από 250.000 καταχωρήσεις). Σύντομα στην Ελληνική.