Ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Πολωνίας και Σοβιετικής Ουκρανίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Επανεγκατάσταση Ουκρανών από το Νοβοσιέλτσε στο Πόβιατ Σάνοκ, Μάρτιος 1946

Η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ της Πολωνίας και της Σοβιετικής Ουκρανίας στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου βασίστηκε σε μια συνθήκη που υπογράφηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 από την Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας με τη νεοσύστατη Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Η ανταλλαγή προέβλεπε τη μεταφορά Ουκρανών στην Ουκρανική ΣΣΔ και Πολωνών και Εβραίων που είχαν πολωνική υπηκοότητα πριν από τις 17 Σεπτεμβρίου 1939 (ημερομηνία της σοβιετικής εισβολής στην Πολωνία) στη μεταπολεμική Πολωνία, σύμφωνα με τα ψηφίσματα της Γιάλτας και τις διασκέψεις της Τεχεράνης και τα σχέδια για τα νέα σύνορα Ουκρανίας-Πολωνίας.[1] Παρόμοιες συμφωνίες υπεγράφησαν με τη Λευκορωσική ΣΣΔ (βλ. ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Πολωνίας και Σοβιετικής Λευκορωσίας) και τη Λιθουανική ΣΣΔ (βλ. ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Πολωνίας και Σοβιετικής Λιθουανίας). Τα τρία έγγραφα είναι κοινώς γνωστά ως Ρεπουμπλικανικές Συμφωνίες.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ανταλλαγή πληθυσμών, που έλαβε χώρα το 1944 έως το 1946, έγινε μέρος ενός μαζικού κινήματος ανθρώπων που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους κατά τη διαδικασία εθνοτικής ενοποίησης σε όλα τα έθνη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.[2][3]

Τα νέα σύνορα μεταξύ της μεταπολεμικής Πολωνίας και της Σοβιετικής Ένωσης κατά μήκος της Γραμμής Κάρζον, όπως ζητήθηκε από τον Σοβιετικό πρωθυπουργό Ιωσήφ Στάλιν στη Διάσκεψη της Γιάλτας με τους Δυτικούς Συμμάχους, είχε επικυρωθεί. Ακολούθησε μια ανταλλαγή πληθυσμών που επηρέασε σχεδόν μισό εκατομμύριο Ουκρανούς και περίπου 1,1 εκατομμύριο Πολωνούς και Πολωνοεβραίους.[4]

Οι ανατολικές και κεντρικές περιοχές των σοβιετικών δημοκρατιών παρέμειναν αμετάβλητες, αλλά οι δυτικές περιοχές της Ουκρανικής και της Λευκορωσικής ΣΣΔ υπέστησαν δραματική επέκταση σε βάρος της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας. Ο λεγόμενος επαναπατρισμός αφορούσε τους αγροτικούς πληθυσμούς όσο και τους κατοίκους των πρωτευουσών των επαρχιών και τους απογύμνωσε από τις προπολεμικές οικονομικές λεκάνες απορροής (Γκρόντνο, Μπρεστ, Λβιβ, Πσέμισλ).[5] Περίπου 480.000 άνθρωποι από τη Ζακερζόνια, δυτικά της Γραμμής Κάρζον, μετακινήθηκαν ανατολικά στην περιοχή, η οποία έγινε μέρος της Σοβιετικής Ουκρανίας και της Σοβιετικής Λευκορωσίας.[6]

Με την υπογραφή της συμφωνίας τον Σεπτέμβριο του 1944, τα άτομα που έπρεπε να εγγραφούν για επανεγκατάσταση προσδιορίστηκαν μόνο κατά εθνικότητα και όχι κατά χώρα γέννησης. Οι Ουκρανοί που κατοικούσαν δυτικά των συνόρων έπρεπε να εγγραφούν στις πολωνικές αρχές και οι Πολωνοί που ζούσαν ανατολικά των συνόρων εγγράφηκαν στο Σοβιετικό Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων.[4] Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και να αποτραπεί η μεταφορά άδειων βαγονιών, οι πρόσφυγες φορτώθηκαν στα ίδια τρένα που επέστρεφαν και στις δύο πλευρές των νέων συνόρων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, οι Πολωνοί πριν από την άνοιξη του 1945 από τα χωριά της Ουκρανίας ήταν 453.766 άτομα (58% του πολωνικού συνόλου), ενώ οι κάτοικοι των πόλεων αποτελούσαν το 41,7% του συνόλου, ή 328.908 Πολωνοί.[4]

Ο αριθμός των Ουκρανών που εγγράφηκαν μεταξύ Οκτωβρίου 1944 και Σεπτεμβρίου 1946 ήταν 492.682. Από το σύνολο, 482.880 άτομα μεταφέρθηκαν τελικά στη Σοβιετική Ουκρανία, εγκαταστάθηκαν κυρίως στις Περιφέρειες Τερνόπιλ, Ιβάνο-Φρανκίβσκ και Λβιβ, στις νότιες και νοτιοδυτικές περιφέρειες Μικολάιβ και Ντνίπρο και σε μικρότερο βαθμό στο Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία. Η μεγαλύτερη επανεγκατάσταση Ουκρανών από την Πολωνία έλαβε χώρα στις συνοριακές κομητείες Χρουμπιέσουφ, Πσέμισλ και Σάνοκ, ακολουθούμενες από τις Λουμπάτσουφ, Τομάσουφ Λουμπέλσκι, Λέσκο, Γιαρόσουαφ και Χέουμ.[7] 

Στοιχεία εκστρατείας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας επανεγκατάστασης, όλα τα επιλέξιμα άτομα έπρεπε να εγγραφούν στις τοπικές πολωνικές περιφερειακές επιτροπές που είχαν συσταθεί στις βασικές πόλεις Γιαρόσουαφ, Γκορλίτσε, Κρασνίσταφ, Χέουμ, Λούμπλιν, Μπιουγκόραϊ, Γιάσουο, Ζάμοστς και Νόβι Σοντς. Η λειτουργία των επιτροπών, που στελεχώθηκαν τόσο με Πολωνούς κομμουνιστές όσο και με σοβιετικό προσωπικό, δεν ήταν μόνο η καταγραφή, ο συντονισμός και η διευκόλυνση της μεταφοράς ατόμων, αλλά και η διεξαγωγή προπαγανδιστικών εργασιών μεταξύ του στοχευόμενου πληθυσμού. Λόγω της προπαγάνδας, η οποία υποσχόταν ψευδώς στους Ουκρανούς καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στη Σοβιετική Ουκρανία, υπήρξε κάποια αρχική επιτυχία. Ωστόσο, ο αριθμός των αιτήσεων για επανεγκατάσταση μειώθηκε στα μέσα του 1945, καθώς διαδόθηκε η είδηση σχετικά με τους πραγματικούς όρους της συμφωνίας και από το γεγονός ότι οι Ουκρανοί δεν είχαν τη δυνατότητα να εγκαταλείψουν τη Σοβιετική Ουκρανία.

Τον Αύγουστο του 1945, η εκστρατεία για επανεγκατάσταση εισήλθε σε νέα φάση. Για να επιτύχει τον πολιτικό στόχο της μετεγκατάστασης του ουκρανικού εθνοτικού πληθυσμού από την Πολωνία, η πολωνική κυβέρνηση εγκατέλειψε τον σχετικά ευγενικό χαρακτήρα της πολιτικής προς μια πιο επιθετική προσέγγιση. Υπήρξε σημαντική αντίσταση, καθώς οι περισσότεροι Ουκρανοί δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τα προγονικά τους εδάφη και να εγκατασταθούν στη Σοβιετική Ουκρανία. Από αυτή την άποψη, οι πολωνικές και σοβιετικές δυνάμεις ασφαλείας αναπτύχθηκαν (Σώμα Εσωτερικής Ασφάλειας και Υπουργείο Εσωτερικών Υποθέσεων, αντίστοιχα) για να αναγκάσουν τους ανθρώπους να μετεγκατασταθούν. Με τον καιρό, το πρόσχημα της «εθελούσιας επανεγκατάστασης» εγκαταλείφθηκε. Ομάδες και ολόκληρα χωριά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και κατευθύνθηκαν να ξεκινήσουν τις μεταφορές με προορισμό τη Σοβιετική Ένωση. Μέσα σε ένα μόνο χρόνο, Ιούλιος 1945-Ιούλιος 1946, σχεδόν 500.000 Ουκρανοί και Ρουθήνιοι είχαν ξεριζωθεί και απελαθεί με αυτόν τον τρόπο. Η επιχείρηση επανεγκατάστασης ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 1946.

Η εκστρατεία για την επανεγκατάσταση των Ουκρανών είχε σε μεγάλο βαθμό σκοπό την απομάκρυνση κάθε βάσης για τον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό (ΟΕΣ), ο οποίος είχε πραγματοποιήσει τις σφαγές Πολωνών στη Βολυνία και την Ανατολική Γαλικία από το 1943. Ο ΟΕΣ ήταν κάπως επιτυχημένος στη διατάραξη των μετακινήσεων του 1944-1946. Ωστόσο, οι δυσκολίες στην καταστολή της εξέγερσης του ΟΕΣ ώθησαν τις Πολωνικές και Σοβιετικές κομμουνιστικές κυβερνήσεις να συνεχίσουν την Επιχείρηση Βιστούλα το 1947, η οποία συνεπαγόταν την επανεγκατάσταση των Ουκρανών που παρέμεναν στη νοτιοανατολική Πολωνία στις Ανακτημένες Περιοχές. Ο Ορέστ Σουμπτέλνι, ένας Καναδός ιστορικός ουκρανικής καταγωγής, κατέληξε στο συμπέρασμα «ότι ο χωρισμός των δύο ανθρώπων ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας αμοιβαία επωφελούς σχέσης μεταξύ τους. Προφανώς, η παλιά παροιμία ότι "οι καλοί φράχτες κάνουν τους καλούς γείτονες" έχει αποδειχθεί για άλλη μια φορά», έγραψε.[2]

Αξιοσημείωτα πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «"Переселение белорусов из Польши и Полесская область (1944-1947 гг.)"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2022. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Yfaat Weiss (2006). Ethnic Cleansing, Memory and Property. Dan Diner, Raphael Gross. Vandenhoeck & Ruprecht. σελίδες 174–75. ISBN 3525362889. 
  3. ↑ Alexander V. Prusin (2016). Nation-building and Moving People. Nicholas Doumanis. Oxford University Press. σελ. 558. ISBN 978-0191017759. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Stanisław Ciesielski (1999). Przesiedlenie ludności polskiej z kresów wschodnich do Polski, 1944-1947. Neriton : Instytut Historii PAN, Πολωνική Ακαδημία Επιστημών. σελίδες 29, 50, 434. ISBN 8386842563. 
  5. ↑ Dr Hans-Liudger Dienel, Dr Martin Schiefelbusch (2014). Linking Networks: The Formation of Common Standards and Visions for Infrastructure Development. Ashgate Publishing. σελ. 192. ISBN 978-1409471646. 
  6. ↑ Bohdan Kordan (1997). «Making Borders Stick: Population Transfer and Resettlement in the Trans-Curzon Territories, 1944-1949». Int Migr Rev (International Migration Review) 31 (3 (Autumn, 1997)): 704–20 preview; with purchase. doi:10.2307/2547293. PMID 12292959. 
  7. ↑ Kordan, Bohdan (September 22, 1997). «Making Borders Stick: Population Transfer and Resettlement in the Trans-Curzon Territories». The International Migration Review 31 (4): 707. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ανταλλαγή_πληθυσμών_μεταξύ_Πολωνίας_και_Σοβιετικής_Ουκρανίας&oldid=10264385"