Ακρίτας (σχεδίασμα έπους)
«Στις 17 Μάρτη 1939 αποφάσισα να γράψω Ακρίτα, 33.333 17σύλλαβους.»,[1] γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης.
Περιεχόμενο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
«Ο Οδυσσέας του Καζαντζάκη βγαίνει στην αναζήτηση του Θεού όπως ο Οδυσσέας του Ομήρου στην αναζήτηση της πατρίδας.»,[2] γράφει ο Παντελής Πρεβελάκης.
Ο Ακρίτας, το «κύκνειο άσμα»,[3] ο «13ος άθλος»,[4] είναι το δεύτερο έπος, μετά την Οδύσσεια, που σχεδίαζε να δημιουργήσει ο Καζαντζάκης. Σε 24 ραψωδίες, σε 33.333 17σύλλαβους στίχους και αυτός, όπως ακριβώς η Οδύσσειά του. «Ο Ακρίτας πνέει μέσα μου σα θερμός ανοιξιάτης άνεμος. Γλυκό, πικρό ανατρίχιασμα, κι είμαι βέβαιος ένα τέτοιο παιχνιδιάρικο, πικρότατο αποχαιρετισμό -τελευταία άνοιξη- θα 'νιωθε ο Σαιξπήρος λίγο πριν αρχίσει να γράφει την Τρικυμία.»[1] «Θα 'θελα -άραγε θα μπορέσω;- ο Ακρίτας να ΄ναι πολύ διαφορετικός από την Οδύσσεια. Εδώ λέω ν' ανέβω στο πιο αψηλό πάτωμα, πέρα από τη σαρκική πραματικότητα, εκεί όπου τα ζώα, τα δέντρα κι οι πηγές και τα παραμύθια μιλούν σαν άνθρωποι, κι οι άνθρωποι περπατούν στους δρόμους ή πολεμούν στην έρημο σαν παραμύθια. Θα εξαφανίσω τον καιρό και τον τόπο, θα παίξω ελεύτερος από τα δεσμά της λογικής, θα χορέψω χωρίς πόδια.»[1]
Ο Ακρίτας ξεκινά εκεί απ' όπου τελείωσε ο Οδυσσέας. Ο Οδυσσέας είναι η αρχαιότητα, ο Ακρίτας είναι η ένωση της αρχαίας και της χριστιανικής και της νέας Ελλάδας και όλου του Σύμπαντος. Ο Ακρίτας είναι ο νέος Αδάμ.[1] Ο Οδυσσέας είναι ο τελευταίος παλιός άνθρωπος, ο Ακρίτας είναι ο πρώτος νέος άνθρωπος. Ο Οδυσσέας είναι η Κόλαση και το Καθαρτήριο, ο Ακρίτας είναι ο Παράδεισος της Οδύσσειας. Ο Οδυσσέας είναι ο άνθρωπος που μάχεται να φτάσει στην κορυφή, το Νάδα, ο Ακρίτας είναι ο άνθρωπος που έχει φτάσει στην κορυφή, το Νάδα. Ο Ακρίτας δεν δημιουργεί τον Μύθο, ο Ακρίτας είναι ο Μύθος, ζει και γίνεται ο Μύθος. Ο Ακρίτας ζει τα πάντα βαθιά, άμεσα, φυτικά, οι άνθρωποι τον βλέπουν αετό, βροχή, ταύρο... Ο Ακρίτας βλέπει τους μύθους και κουβεντιάζει με τις φυσικές δυνάμεις, άνεμο, βροχή, άνοιξη... Ο Ακρίτας έχει μέσα του τα περασμένα και τα τωρινά και τα μελλούμενα. Ο Ακρίτας ανασταίνει τον Χριστό για να σώσει τους κολασμένους, γιατί αυτό είναι το πιο δύσκολο, να σώσει τους κακούς, κι αυτό θα κάνει ο Χριστός που ανάστησε ο Ακρίτας στην καρδιά του. Οι μόνοι που αξίζουν για μένα είναι οι τρελοί, αυτοί που τρελαίνονται για να ζήσουν, να μιλήσουν, να σωθούν, που ποθούν τα πάντα την ίδια στιγμή, αυτοί που ποτέ δεν χασμουριόνται ή δεν λένε κοινότοπα πράγματα, αλλά που καίγονται, καίγονται, καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά.[6][σημ. 1] Ο Ακρίτας παίζει λεύτερος, ανασταίνει και συμφιλιώνει ίσκιους, τον Οιδίποδα, τον Δία και τον Προμηθέα, τον Μακμπέθ, τον Χριστό και τον Ιούδα. Ο Ακρίτας καθισμένος, χαμογελαστός, και γύρω του έρχονται όλα τα ζώα, οι ιδέες, τα όνειρα, τα παραμύθια, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Αλίκη, ο Πινόκιο, η Χιονάτη, έρχονται παλιές του ζωές και αναμνήσεις της ζωής του, ο Ακρίτας παίζει, πυκνώνει το τίποτα, το Νάδα, και το κάνει ορατό, το αραιώνει κι αφανίζεται, όλα αδελφωμένα περνούν, φτάνουν σε απόκοσμο, παραδεισένιο νησί, ο Σαίξπηρ, ο Σκορσέζε, Θέλει, λέει, να ΄ναι λεύτερος—Σκοτώστε τον!,[8] ένα άσπρο αρσενικό παγόνι παιχνιδοφυσοανοίγει τα φτερά του, χαμογελά, τα κουνά ελαφρά, κι όλα αφανίζονται.[1]
«Ο θάνατος του νέου Οδυσσέα είναι η μόνη του Μεταμόρφωση.»[2]
Σιωπή! Ένας γλάρος. Γλάροι. Ο πατέρας καλεί! Έρχομαι, πατέρα! Τέλος εδώ. Εμείς τότε. Τέλος, ξανά! Πάρ' το. Τα φιλιά σου, να με αγαπονεροθυμάσαι. Μέχρι χίλια χρόνια. Χείλια. Τα κλειδιά. Δοσμένα! Μακριά μοναχική τελευταία αγαπημένη μακρόσυρτη η[9]
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Γράμμα 262.
- ↑ 2,0 2,1 Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Ο Καζαντζάκης (Σχεδίασμα εσωτερικής βιογραφίας).
- ↑ Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Γράμμα 270.
- ↑ Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Γράμμα 280.
- ↑ Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Δείκτης των Προσώπων.
- ↑ Τζακ Κέρουακ, Στο Δρόμο, μετάφραση Δήμητρα Νικολοπούλου, επιμέλεια Αλέξης Ζήρας, Εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα, 1996.
- ↑ Γιεβγκιένι Ζαμιάτιν, Εμείς, μετάφραση Ειρήνη Κουσκουμβεκάκη, επιμέλεια-επίμετρο Δημήτρης Κωνσταντίνου, Εκδόσεις Εξάρχεια, Αθήνα, 2014.
- ↑ Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Γράμμα 400.
- ↑ Τζέημς Τζόυς, Η Αγρύπνια των Φίννεγκαν, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Ελευθέριος Ανευλαβής, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα, 2013.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Καζαντζάκης, Νίκος· Πρεβελάκης, Παντελής (1965). Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη. Αθήνα: Εκδόσεις Ελένης Ν. Καζαντζάκη.