Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Χρονολογία | 460 π.Χ. - 445 π.Χ. | ||
| Τόπος | Ελλάδα | ||
| Έκβαση | Τριακονταετείς Σπονδές | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
Ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος ή αλλιώς Μικρός Πελοποννησιακός Πόλεμος ανάμεσα στην Αθηναϊκή και την Πελοποννησιακή Συμμαχία ήταν το προοίμιο του Πελοποννησιακού πολέμου και κράτησε δεκαπέντε χρόνια.
Προοίμιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αθήνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, (479 π.Χ.) οι Αθηναίοι δημιούργησαν μια συμμαχία που ονομάστηκε Δηλιακή ή Αθηναϊκή που είχε ως στόχο της την προστασία των πόλεων του Αιγαίου και της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες. Το 476 π.Χ. άρχισε να λάμπει το άστρο του Κίμωνα. Εξεστράτευσε κατά των Περσών επιτυχημένα το 476 π.Χ. στην Κύπρο, στα Δωδεκάνησα, στη Μακεδονία και στο Βυζάντιο, το 475/4 π.Χ. στην Κάρυστο και στις Σποράδες, το 467 π.Χ. στην Κύζικο και το 465 π.Χ. στην Κνίδο και στον Ευρυμέδοντα, όπου πέτυχε μια πολύ μεγάλη νίκη σε βάρος των Περσών. Το 461 π.Χ. όμως εξορίστηκε, αλλά ο Περικλής τον κάλεσε ξανά πίσω για να συνάψει συμμαχία με τους Σπαρτιάτες. Το 449 π.Χ. ο Κίμωνας εξεστράτευσε στην Κύπρο κατά των Περσών όπου τούς νίκησε στο Κίτιο, παρότι πέθανε. Το 471 π.Χ. ο Θεμιστοκλής, ο μεγάλος νικητής της Σαλαμίνας, εξορίστηκε, γιατί κατηγορήθηκε σαν προδότης. Ένας άλλος ακόμη στρατηγός ήταν ο Αριστείδης ο Δίκαιος, ο οποίος μαζί με τον νικητή των Πλαταιών, τον Παυσανία, εξεστράτευσε επιτυχημένα κατά των Κυκλάδων.
Σπάρτη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Σπάρτη την ίδια περίοδο προσπαθούσε να επιβάλλει την ηγεμονία της στην Πελοπόννησο αντιμετωπίζοντας επιτυχημένα το 471 π.Χ. στη μάχη της Τεγέας τους Αργείους και τους Τεγεάτες και το 469 π.Χ. στη μάχη της Διπαίας τους ενωμένους Αρκάδες-εκτός από τους Μαντινείς. Ένας άλλος μεγάλος στρατηγός των Περσικών Πολέμων ήταν ο Παυσανίας, νικητής του Μαρδονίου στη μάχη των Πλαταιών. Αυτός εκστράτευσε εναντίον του Βυζαντίου και των Κυκλάδων το 478 π.Χ., μαζί με τον Αριστείδη το Δίκαιο.
Η διάλυση της συμμαχίας Αθήνας-Σπάρτης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 464 π.Χ. οι είλωτες επαναστάτησαν κατά των Σπαρτιατών με αφορμή το μεγάλο σεισμό της. Οι Σπαρτιάτες ανήμποροι να πολιορκήσουν το κάστρο της Ιθώμης, (που βρίσκονταν μέσα οι είλωτες) ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους. Ο Κίμωνας αποφάσισε να στείλει 4.000 πεζούς με αρχηγό τον ίδιο. Μόλις έφτασε στη Σπάρτη, άρχισε να πολιορκεί το κάστρο της Ιθώμης. Το αποτέλεσμα όμως ήταν ίδιο. Οι Σπαρτιάτες φοβούμενοι μια παρατεταμένη παραμονή των Αθηναίων στη χώρα τους, τούς ζήτησαν να φύγουν. Αυτό ήταν μεγάλη ντροπή για τους Αθηναίους. Ο Εφιάλτης ο Αθηναίος, ο αρχηγός των δημοκρατικών, βρήκε την ευκαιρία και άλλαξε κάποιος νόμους στην Αθήνα. Αφαίρεσε εξουσίες του Αρείου Πάγου και το πολίτευμα έγινε ακόμη πιο δημοκρατικό. Έτσι οι Αθηναίοι εξοστράκισαν τον Κίμωνα το 461 π.Χ. και έτσι διαλύθηκε η συμμαχία του 481 π.Χ. που πραγματοποιήθηκε στην Κόρινθο. Αμέσως μετά τη διάλυση της συμμαχίας με τους Σπαρτιάτες, οι Αθηναίοι, συνήψαν συμμαχία με τους Αργείους και τους Θεσσαλούς.
Εκστρατεία στην Αίγυπτο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος ξεκίνησε το 459 π.Χ. με τη μάχη της Οινόης. Η μάχη στην Οινόη έληξε με νίκη των Αργείων και των Αθηναίων. Ήταν η πρώτη φορά που έχαναν σε μάχη σώμα με σώμα οι Σπαρτιάτες. Την ίδια χρονιά οι Αθηναίοι έστειλαν εκστρατευτικό σώμα για να βοηθήσουν την εξέγερση του Ινάρου. Έστειλαν λοιπόν 200 τριήρεις. Ο Πέρσης βασιλιάς Αρταξέρξης βλέποντας την κρισιμότητα της κατάστασης δημιούργησε στρατό 300.000 ανδρών. Ο περσικός στρατός συγκρούστηκε με τον αθηναϊκό και ηττήθηκε κατά κράτος στην περιοχή του Νείλου, στην Πάπρημι. Το περσικό στράτευμα τράπηκε σε φυγή και άφησε στο πεδίο της μάχης πολλούς νεκρούς. Οι επαναστάτες τότε άρχισαν την πολιορκία του Λευκού Τείχους, στη Μέμφιδα, στην οποία είχαν καταφύγει οι ηττημένοι Πέρσες (459 π.Χ.). Ο Αρταξέρξης αποφάσισε ότι αφού δεν μπορούσε να κερδίσει τους Αθηναίους, θα έκανε αντιπερισπασμό. Έτσι ο Πέρσης βασιλιάς ήρθε σε συνεννόηση με τους Σπαρτιάτες ζητώντας τους να εισβάλλουν στην Αττική. Οι Σπαρτιάτες όμως αρνήθηκαν γιατί υπήρχε ακόμα το κλίμα των Περσικών Πολέμων.
Η έναρξη του Πολέμου στην Ελλάδα και οι πρώτες συγκρούσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κόρινθος και τα Μέγαρα είχαν κάποια προβλήματα συνοριακών εδαφών κι τα Μέγαρα εντάχθηκαν από την Πελοποννησιακή στην Αθηναϊκή συμμαχία. Οι Αθηναίοι έσπευσαν να τα οχυρώσουν. Με αυτό τον τρόπο οι Αθηναίοι θα προστάτευαν την Αττική από πελοποννησιακές επιδρομές. Η Αθήνα συγκρούστηκε με την Κόρινθο στους Αλιείς όπου οι Κορίνθιοι παρότι νίκησαν σκότωσαν πολύ λίγους Αθηναίους. Αμέσως μετά οι Αθηναίοι συγκρούστηκαν με τον πελοποννησιακό στόλο στην Κεκρυφάλεια, όπου και νίκησαν (459/8 π.Χ.). Αργότερα, το 458 π.Χ. οι Αθηναίοι υπό το Λεωκράτη με 70 τριήρεις πέτυχαν μεγάλη νίκη σε βάρος των Αιγινητών. Μετά τη νίκη τους άρχισαν να πολιορκούν την Αίγινα. Οι Πελοποννήσιοι έστειλαν 300 οπλίτες. Οι Κορίνθιοι τότε εισέβαλαν στη Μεγαρίδα. Ο αντιπερισπασμός αυτός των Κορινθίων δεν πέτυχε. Οι Αθηναίοι επιστράτευσαν γέροντες και νέους, χωρίς να αποσύρουν το στρατό τους από την Αίγινα. Οι Αθηναίοι κατάφεραν να νικήσουν τους Κορινθίους και οι τελευταίοι αποσύρθηκαν από το πεδίο της μάχης.
Αθηναϊκές επιτυχίες και η μάχη της Τανάγρας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πόλεμος της Σπάρτης και των ειλώτων έφτασε στο τέλος του. Οι είλωτες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Ο όρος ήταν να μη γυρίσουν ποτέ στη Σπάρτη. Οι Αθηναίοι όμως τους εγκατέστησαν στη Ναύπακτο που πρόσφατα είχαν καταλάβει από τους Οζόλες Λοκρούς. Μετά από αυτό τον πόλεμο η Σπάρτη αποφάσισε να αποκαταστήσει το γόητρό της. Έτσι βρήκε την αφορμή. Οι Φωκείς εισέβαλαν στη Δωρίδα και επειδή οι Σπαρτιάτες πίστευαν ότι η Δωρίδα ήταν η μητρόπολή τους έστειλαν 10.000 οπλίτες υπό την ηγεσία του Νικομήδη. Αφού αποκατέστησε την τάξη στη Δωρίδα, ο Νικομήδης, επιτέθηκε στην Αττική από τα βόρεια. Οι Σπαρτιάτες πέρασαν τη Βοιωτία και δημιούργησαν τείχη σε φίλιες βοιωτικές πόλεις φοβούμενες για επίθεση της Αθήνας.
Μάχη της Τανάγρας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Αθηναίοι έσπευσαν να πολεμήσουν με τον αντίπαλο στρατό ο οποίος ήταν στρατοπεδευμένος στην Τανάγρα της Βοιωτίας το 457 π.Χ. Οι Αθηναίοι διέθεταν 14.000 οπλίτες και οι Σπαρτιάτες περίπου το ίδιο. Η μάχη κράτησε δύο μέρες. Την πρώτη μέρα οι Αργείοι θα μπορούσαν να δώσουν τη νίκη στους Αθηναίους. Τη δεύτερη μέρα όμως η αυτομόληση του θεσσαλικού ιππικού προς τους Λακεδαιμόνιους έγειρε την πλάστιγγα της νίκης στους τελευταίους.
Μάχη των Οινοφύτων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Σπαρτιάτες όντως βέβαιοι ότι δε θα επιχειρούσαν οι Αθηναίοι άλλη εκστρατεία στη Βοιωτία, παράτησαν τους Θηβαίους μόνους τους. Αυτό το εκμεταλλεύτηκαν οι Αθηναίοι. 62 μέρες μετά τη μάχη της Τανάγρας ο Μυρωνίδης, ένας στρατηγός της Αθήνας, με ένα τέχνασμα κατάφερε να νικήσει τους Θηβαίους και επιπλέον να κερδίσει τον έλεγχο της Βοιωτίας και της Φωκίδας μέχρι τις Θερμοπύλες. Το τέχνασμα ήταν: ο Μυρωνίδης θα διέταζε τους στρατιώτες του να επιτεθούν στο δεξιό κέρας των Θηβαίων. Το άλλο άκρο των Αθηναίων θα επιτίθετο στο αριστερό των Θηβαίων και θα φώναζε ότι οι Αθηναίοι στο δεξιό άκρο των Θηβαίων νικούσαν. Το τέχνασμα το πίστεψαν οι Θηβαίοι και εγκατέλειψαν το πεδίο της μάχης. Τον ίδιο χρόνο, η Αίγινα υποτάχθηκε στους Αθηναίους και συνθηκολόγησε, με βαριούς όρους για εκείνη.
Η Εκστρατεία του Τολμίδη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Τολμίδης, ένας Αθηναίος στρατηγός, ζήτησε να του αναθέσουν την αρχηγία 50 τριήρεων και 1.000 οπλιτών, για να καταλάβει διάφορες πόλεις. Το 456 π.Χ., απέπλευσε για τη Λακωνία, αφού αύξησε τους οπλίτες του στους 4.000. Αφού κυρίευσε τις Βοιές πέρασε στα Κύθηρα όπου και τα κατέλαβε. Μετά κατέλαβε τη Μεθώνη στη Μεσσηνία. Ακόμη κυρίευσε το Γύθειο και αφού αποχώρησε από την Πελοπόννησο κατευθύνθηκε προς το Ιόνιο πέλαγος και κατέλαβε την Κεφαλληνία και τη Ζάκυνθο. Αργότερα κατέλαβε τη Χαλκίδα στις αιτωλικές ακτές. Τελείωσε την εκστρατεία του με μια εισβολή στη Σικυώνα όπου κέρδισε τους κατοίκους της.
Η Εκστρατεία του Περικλή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τον επόμενο χρόνο, (455 π.Χ.) ο Περικλής, πήρε τα 50 πλοία του Τολμίδη και ξεκίνησε μια δική του εκστρατεία. Επιτέθηκε στη Σικυώνα όπου κέρδισε τους κατοίκους της στη Νεμέα. Μετά έπλευσε προς την Αχαΐα και αποβιβάστηκε στην Ακαρνανία και κατέλαβε όλες τις ακαρνανικές πόλεις εκτός των Οινιαδών. Το 454 π.Χ. οι Αθηναίοι μπλέχτηκαν στα πράγματα των Θεσσαλών, αλλά δεν κατάφεραν τίποτα. Οι εκστρατείες του Τολμίδη και του Περικλή αύξησαν την επιρροή των Αθηναίων στη Μεσσηνία και στον Κορινθιακό κόλπο. Όμως η κατάσταση θα αλλάζε ριζικά.
Η καταστροφή των Αθηναίων στην Αίγυπτο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Αρταξέρξης μετά την άρνηση των Σπαρτιατών για εισβολή στην Αττική ετοίμασε ένα στρατό 200.000 αντρών. Οι Αθηναίοι πολιορκούσαν τη Μέμφιδα, αλλά οι Πέρσες τους σταμάτησαν. Οι τελευταίοι απέκλεισαν τους επαναστάτες από παντού. Αλλά και εκείνοι πάθαιναν μεγάλες απώλειες. Οι Πέρσες βλέποντας την ισχυρή θέληση των Αθηναίων συνθηκολόγησαν μαζί τους. Οι Αθηναίοι τότε γύρισαν στις πατρίδες τους (454 π.Χ.). Λίγο αργότερα, 50 αθηναϊκές τριήρεις μην ξέροντας τι έγινε αποφάσισαν να επιτεθούν στους Πέρσες. Οι Πέρσες όμως τούς νίκησαν και η καταστροφή συντελέστηκε. Τον ίδιο χρόνο, το 454 π.Χ., οι Αθηναίοι μετέφεραν το ταμείο της Δηλιακής Συμμαχίας από τη Δήλο στην Αθήνα, λόγω οικονομικών προβλημάτων μετά την καταστροφή στην Αίγυπτο.
Τελευταία Εκστρατεία κατά των Περσών-Ειρήνη του Καλλία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 461 π.Χ. οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Κίμωνα, όμως ο Περικλής τον κάλεσε πίσω το 451 π.Χ. για να κλείσει ειρήνη με τη Σπάρτη. Ο Κίμωνας τότε κατευθύνθηκε προς τη Σπάρτη και έκλεισε πενταετή ειρήνη. Αφού η Αθήνα έκλεισε το ένα μέτωπο στην Ελλάδα ήθελε να εκδικηθεί τους Πέρσες. Έτσι με αρχηγό τον Κίμωνα το 449 π.Χ., οι Αθηναίοι εξεστράτευσαν στην Κύπρο. Ο Κίμωνας πέθανε, αλλά οι Αθηναίοι κατάφεραν να νικήσουν τους Πέρσες. Οι τελευταίοι εξαντλημένοι από τις διαρκείς ήττες τους αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν. Έτσι το ίδιο έτος, (449 π.Χ.) οι Αθηναίοι υπό τον Καλλία έκλεισαν ειρήνη με τους Πέρσες.
Η κατάρρευση της Αθηναϊκής Ηγεμονίας στην Ηπειρωτική Ελλάδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 448 π.Χ. οι Σπαρτιάτες εξεστράτευσαν στους Δελφούς και τη Χαιρώνεια. Πολλές πόλεις απέκτησαν ολιγαρχικό πολίτευμα. Οι Αθηναίοι ψήφισαν μια εκστρατεία σε βάρος των Θηβαίων με αρχηγό τους τον Τολμίδη. Ο Τολμίδης το 447 π.Χ. έχασε σε μια μάχη στην Κορώνεια όπου και πέθανε. Η Εύβοια αποστάτησε μετά την ήττα της Αθήνας. Ο Περικλής τότε συνομολόγησε ειρήνη με τους Σπαρτιάτες το 445 π.Χ. που ονομάστηκαν Τριακονταετείς Σπονδές. Αυτή η ειρήνη θα κρατούσε για 30 χρόνια, αλλά δεν κράτησε παραπάνω από 15 χρόνια.
Η σημασία του πολέμου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εκτός από πολλούς θανάτους αλλά και υλικές καταστροφές, ο πόλεμος είχε τεράστια σημασία για το μέλλον των ελληνικών πόλεων, αφού οδήγησε στη Σπαρτιατική ηγεμονία και ύστερα στον Βοιωτικό/ Κορινθιακό πόλεμο, ενώ ήταν αφορμή εμπλοκής των Περσών σε εσωτερικές υποθέσεις των Ελλήνων με σημαντικές επιπτώσεις το 386 π.Χ όταν υπογράφηκε η Βασίλειος/ Ανταλκίδειος ειρήνη και οι Σπαρτιάτες αναγκάστηκαν να παραδώσουν τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Στρατιωτική ιστορία, εκδόσεις Περισκόπιο, τεύχος 91