Παναγία Αρκαδίας
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 37°33′14″N 21°59′17″E / 37.55389°N 21.98806°E
| Παναγιά | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Αρκαδίας |
| Δήμος | Γορτυνίας |
| Δημοτική Ενότητα | Δημητσάνης |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Αρκαδίας |
| Υψόμετρο | 600 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 37 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Ζέρζοβα |
| Ταχ. κώδικας | 220 07 |
Η Παναγία[2] (ή Παναγιά[3][4], παλαιά ονομασία: Ζέρζοβα) είναι ένα μικρό, ορεινό χωριό της Αρκαδίας που ανήκει διοικητικά στο Δήμο Γορτυνίας. Στην απογραφή του 2021 το χωριό εμφανίζει 37 μόνιμους κατοίκους.
Τοποθεσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Είναι χτισμένη στην πλαγιά της τελευταίας κορυφογραμμής του Μαινάλου, σε υψόμετρο 569 μέτρα[5] και σε απόσταση 14 χλμ. ΝΔ. από τη Δημητσάνα και 67 χλμ. Δ. από την Τρίπολη. Το χωριό έχει πανοραμική θέα και ευρύ ορίζοντα προς τον κάμπο του Αλφειού και όλη την πεδινή Ηλεία, με τα χωριά Παλαιόκαστρο και το Μυκηναϊκό του Νεκροταφείο, Θεισόα και Μάτεσι (Ηλεία), τα βουνά της Ανδρίτσαινας και το Λύκαιο όρος, το ιερό όρος των Αρκάδων. Προς τα δυτικά, όταν υπάρχει καθαρή ατμόσφαιρα, διακρίνεται το Ιόνιο Πέλαγος και οι ορεινοί όγκοι της Ζακύνθου.
Το χωριό είναι χτισμένο σε καταπράσινο δασοσκέπαστο λόφο, το λόφο του Προφήτη Ηλία, που κάποτε ήταν γεμάτος αμπέλια. Την παλιότερη ενασχόληση των κατοίκων με την αμπελουργία και την ελαιουργία μαρτυρούν σήμερα τα ερείπια κάποιων ληνών και τριών ελαιοτριβείων (που λειτουργούσαν μέχρι το 1960) με τις μυλόπετρες και τα σκουριασμένα πιεστήρια. Επίσης, στο χωριό υπήρχαν άλλοτε καμίνια, για την κατασκευή κεραμιδιών και ασβεστοκάμινο (κοντά στο εκκλησάκι του Άη-Γιώργη).
Λαογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρ' όλη την εγκατάλειψη μετά την μετανάστευση των νέων στα αστικά κέντρα, η Παναγιά έχει σήμερα καλοδιατηρημένα και φροντισμένα πετρόχτιστα σπίτια με ξύλινα μπαλκόνια και κληματαριές. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η πλακόστρωτη πλατεία και η πέτρινη βρύση. Έχει επίσης πέντε εκκλησίες με σημαντικότερη αυτήν του Αγίου Νικολάου, πετρόχτιστη και λιτή, στην είσοδο του χωριού. Απέναντι της είναι ο Άγιος Γεώργιος, στην άλλη άκρη του χωριού προς το σχολείο, ο Άγιος Αθανάσιος, στην κορυφή τού λόφου, ο Προφήτης Ηλίας, και στον οικισμό της Πέρα Μεριάς (Γκούρη) η Παναγία. Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος ενώ το κεντρικό πανηγύρι συνοδευόμενο από ζωντανή δημοτική μουσική και παραδοσιακές γεύσεις, γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου, στην εορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου. Στις 6 Δεκεμβρίου εορτάζει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου με θεία λειτουργία και περιφορά της εικόνας.
Αξιόλογη είναι η πέτρινη τοξωτή βρύση στο κάτω μέρος της πλατείας, με σκαλιστό κάνταλο, δηλαδή γούρνα για το πότισμα των ζώων. Μια ανάλογης κατασκευής βρύση βρίσκεται κάτω από τον Άγιο Νικόλαο, στη Μούσγα. Αξιόλογο είναι επίσης και το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού το οποίο στεγάζεται σε όμορφο ορθογώνιο κτίριο που άλλωστε λειτουργούσε σαν δημόσιο πλυσταριό, κατασκευασμένο από το Σύλλογο των απανταχού Παναγιωτών. Το πλυσταριό είχε στη δεξιά εσωτερική πλευρά αυλάκι με συνεχές τρεχούμενο νερό και ειδικούς χώρους μπροστά του, τις καταβόστρες, για τη σιδεροστιά και το λεβέτι (καζάνι), με το οποίο οι νοικοκυρές ζέσταιναν νερό για τη μπουγάδα.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παλαιότερα η Παναγιά ονομαζόταν "Ζέρζοβα"[6] (όνομα σλαβικό: "Ζερζ"=Γιώργος, "όβα"=τόπος), από τους πρώτους μόνιμους κατοίκους του, τους Σλάβους που κατέφτασαν στην περιοχή μεταξύ 6ου και 8ου αιώνα.
Οι Σλάβοι, ποιμένες στη μεγάλη πλειοψηφία τους και φιλειρηνικός λαός, ήρθαν κατά νομάδες με τα κοπάδια και τα οικόσιτά τους στην περιοχή και αυτοί την ονόμασαν έτσι. Πότε ιδρύθηκε ο σημερινός οικισμός στη μορφή που είναι σήμερα, δεν μας είναι γνωστό. Αρχικά είναι βέβαιο ότι οι Σλάβοι κατοίκησαν νομαδικά μέσα στις καλύβες τους, και όταν μετά από μερικούς αιώνες ανέπτυξαν πλέον δυνατές σχέσεις με τους ντόπιους και ενσωματώθηκαν με αυτούς, οι ανάγκες της ομαδικής κατοίκησής τους, επέβαλαν την ίδρυση οικισμού. Σε ποιο σημείο ιδρύθηκε ο πρώτος οικισμός, δεν είναι γνωστό. Οι σημερινοί Ζερζοβίτες γνωρίζουν ότι στα τοπωνύμια Παλιογάλαρα και Παλιοκάλυβο υπάρχουν τα ερείπια λιθόκτιστων κτισμάτων τα οποία χαρακτηρίζουν μαντριά. Στο τοπωνύμιο Ξερολίβαδα, στο έδαφος υπάρχει πληθώρα κεραμικών αλλά και τάφων, ενώ στο τοπωνύμιο Τρούπα πληθώρα αγγείων.
Πληθυσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πληθυσμός της Παναγίας υπήρξε σταθερός την περίοδο 1879 - 1940 αλλά έκτοτε έχει μειωθεί σημαντικά.
| Έτος | Πληθ. | ±% |
|---|---|---|
| 1879 | 308 | — |
| 1889 | 337 | +9.4% |
| 1896 | 323 | −4.2% |
| 1907 | 370 | +14.6% |
| 1920 | 350 | −5.4% |
| 1928 | 294 | −16.0% |
| 1940 | 320 | +8.8% |
| 1951 | 278 | −13.1% |
| 1961 | 176 | −36.7% |
| 1971 | 49 | −72.2% |
| 1981 | 113 | +130.6% |
| 1991 | 77 | −31.9% |
| 2001 | 35 | −54.5% |
| 2011 | 39 | +11.4% |
| 2021 | 37 | −5.1% |
Πληροφορίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κεντρικό ρόλο στο χωριό διαδραματίζει ο Σύνδεσμος των απανταχού Παναγιωτών, "Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ" ο οποίος ιδρύθηκε το 1904 και αποτελεί έναν από τους παλαιότερους πολιτιστικούς Συλλόγους της Αρκαδίας αλλά και της Ελλάδας. Γνωστό είναι επίσης το ταβερνάκι "Ζέρζοβα" που λειτουργεί στο χωριό.[7]
Διοικητικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρώτη επίσημη εμφάνιση της Ζέρζοβας αμέσως μετά τη συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους, έγινε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στο φύλλο 80 (παράρτημα) της 28-12-1836, μέσα στο οποίο δημοσιεύτηκαν όλοι οι Δήμοι του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους ανά διοίκηση και υποδιοίκηση. Ανήκε στη διοίκηση Γορτύνης ως οικισμός του Δήμου Μαραθαίας (Βλαχόρραφτη), ο οποίος αποτελούνταν από τους οικισμούς Βλαχοραύτη (Βλαχόρραφτη), Ατσίχωλο, Εγκλένοβα, Ζούλα, Σαρακίνι, Τρούπες, Μπαρδάκι, Κοκορά, Κακουραΐκα και Ζέρζοβα που ήταν καταχωρημένη λανθασμένα με το όνομα Ζάρζοβα.
Με το Β.Δ. της 27-11(9-12)-1840 (ΦΕΚ 5/8-3-1841) «Περί συγχωνεύσεως δήμων», στη διοίκηση της επαρχίας Γορτύνης οι 21 Δήμοι συνενώθηκαν σε 12. Με το ίδιο Β.Δ., η Ζέρζοβα αποσπάστηκε από το Δήμο Μαραθαίας (Βλαχόρραφτη) και μαζί με τους οικισμούς Δημητσάνα, Παλαιοχώρι και Ράδον (Ράδου) του τέως Δήμου Θεισόας, με τους οικισμούς Ζάτουνα, Τρεστενά (Μελισσόπετρα), Μάρκου και Βλόγγος του τέως Δήμου Βοφάγου (Βουφαγίων), αλλά και με τον οικισμό Ζυγοβίστι του τέως Δήμου Καλλιστούς (Καλίστης), συνενώθηκαν και σχημάτισαν τον διευρυμένο πλέον Δήμο Θεισόας με έδρα τη Δημητσάνα. Μετά την εφαρμογή του νόμου ΚΕ΄ της 5-12-1845 (ΦΕΚ 32/8-12-1845), στο Δήμο Θεισόας προσαρτήθηκαν και οι οικισμοί Αράχωβα και Στρούζα (Ριζοσπηλιά), οι οποίοι δεν είχαν αναφερθεί μέσα στο προαναφερόμενο Β.Δ. Με το Β.Δ. της 12-8-1904 (ΦΕΚ 187/18-8-1904), ο Δήμος Θεισόας [ο οποίος, τόσο με το προαναφερόμενο Β.Δ., όσο και με το Β.Δ. της 6-11-1875 (ΦΕΚ 6/26-1-1876) είχε μετονομαστεί σε Δήμο Δημητσάνης], διαιρέθηκε σε δύο Δήμους. 1). Στο Δήμο Δημητσάνης και 2). Στο Δήμο Βουφαγίων μετέπειτα Κοινότητα Ζάτουνας. Η Ζέρζοβα προσαρτήθηκε στο Δήμο Βουφαγίων.
Το έτος 1912, εκδόθηκε ο νόμος ΔΝΖ΄ (υπ’ αριθ. 4057) της 10-2-1912 (ΦΕΚ 58/14-2-1912), «Περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων». Με το νόμοι αυτό, αναδιοργανώθηκαν οι υπάρχοντες Δήμοι και θεσπίστηκε για πρώτη φορά ο θεσμός των Κοινοτήτων. Αμέσως μετά και σε εκτέλεση του νόμου αυτού, εκδόθηκαν Β.Δ. με τα οποία διαιρέθηκαν όλοι οι νομοί σε Δήμους και Κοινότητες. Για το νομό Αρκαδίας εκδόθηκε το Β.Δ. της 18-8-1912 (ΦΕΚ 252/24-8-1912) «Περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων εν τω νομώ Αρκαδίας». Μέσα σε αυτό το Β.Δ., ο Δήμος Βουφαγίων καταργήθηκε και στη θέση του σχηματίστηκε η Κοινότητα Ζατούνης, αποτελούμενη από τους οικισμούς Ζάτουνα, Αράχωβα, Βλόγκος (Βλόγγος), Μάρκου και Στρούζα. Με το ίδιο Β.Δ., η Ζέρζοβα αποσπάστηκε από τον καταργημένο πλέον Δήμο Βουφαγίων και ανακηρύχτηκε αυτόνομη Κοινότητα με το όνομα Κοινότητα Ζερζόβης, αποτελούμενη από τους οικισμούς Ζέρζοβα και Τρεστενά ή Πρεστενά με έδρα τη Ζέρζοβα.
Δέκα έξι μήνες αργότερα, με το Β.Δ. της 18-12-1913 (ΦΕΚ 260/20-12-1913), ο οικισμός Πρεστενά ή Τρεστενά της Κοινότητας Ζερζόβης, αποσπάστηκε από την Κοινότητα Ζερζόβης και ανακηρύχτηκε αυτόνομη Κοινότητα με το όνομα Κοινότητα Πρεστενάς αποτελούμενη από τον ομώνυμο οικισμό.
Με το Δ. της 20-8-1927 (ΦΕΚ 179/30-8-1927) «Περί μετονομασίας κοινοτήτων και συνοικισμών», η Κοινότητα Ζερζόβης μετονομάστηκε σε Κοινότητα Παναγιάς και ο ομώνυμος οικισμός Ζέρζοβα σε Παναγιά.
Με το άρθρο 1 του νόμου 2539/97 «Συγκρότηση της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης» (ΦΕΚ 244/4-12-1997), η Κοινότητα Παναγιάς συνενώθηκε με το Δήμο Δημητσάνης, με την Κοινότητα Ζατούνης, τους οικισμούς της Μάρκου και Βλόγγος, συν τις Κοινότητες Ζυγοβιστίου, Μελισσόπετρας, Ράδου και Ριζοσπηλιάς, σχηματίζοντας τον τέως Δήμο Δημητσάνης με έδρα τη Δημητσάνα. Από την 1η Ιανουαρίου 1999, ημερομηνία εφαρμογής του νόμου αυτού, ο προϋπάρχον Δήμος Δημητσάνης και οι καταργημένες Κοινότητες μετονομάστηκαν σε Δημοτικά Διαμερίσματα του νέου δήμου.
Με το άρθρο 1 του νόμου 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης» (ΦΕΚ Α 87/7-6-2010), στο Νομό Αρκαδίας συστάθηκαν 4 νέοι Δήμοι ενώ τρεις προϋπάρχοντες παρέμειναν αμετάβλητοι. Στη δική μας περιοχή συστήθηκε ο Δήμος Γορτυνίας με έδρα την Δημητσάνα, αποτελούμενος από τους Δήμους Δημητσάνης, Ηραίας, Λαγκαδίων, Τρικολώνων, Κοντοβαζαίνης, Τροπαίων, Κλείτορος και Βυτίνας.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 305, τομ. 26.
- ↑ DigiServices/Twinnet 2013-2015. «EG | Παναγιά (Χωριό) [ΑΡΚΑΔΙΑ, ΓΟΡΤΥΝΙΑ]». www.exploring-greece.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Παναγιά Αρκαδίας». www.inarcadia.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Παναγία ΑΡΚΑΔΙΑΣ, Δήμος ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ | buk.gr». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Πανδέκτης: Zerzova -- Panagia». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Η ταβέρνα Ζέρζοβα στη καρδιά της Γορτυνίας». Alternatrips. 1 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2021.