Erotica

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Erotica
Στούντιο άλμπουμ από Μαντόνα
Κυκλοφόρησε20 Οκτωβρίου 1992
ΗχογραφήθηκεΝοέμβριος 1991 - Αύγουστος 1992
Μουσικό είδοςElectronic, pop rock
Διάρκεια75:24
ΠαραγωγόςMadonna, Shep Pettibone, André Betts
ΔισκογραφικήWarner Bros., Maverick, Sire
Δισκογραφικό χρονολόγιο
(Μαντόνα)
The Immaculate CollectionEroticaBedtime Stories
Singles από Erotica
  1. "Erotica"
    Κυκλοφόρησε: 13 Οκτωβρίου 1992
  2. "Deeper and Deeper"
    Κυκλοφόρησε: 8 Δεκεμβρίου 1992
  3. "Bad Girl"
    Κυκλοφόρησε: 22 Φεβρουαρίου 1993
  4. "Fever"
    Κυκλοφόρησε: 22 Μαρτίου 1993
  5. "Rain"
    Κυκλοφόρησε: 17 Ιουλίου 1993
  6. "Bye Bye Baby"
    Κυκλοφόρησε: 5 Νοεμβρίου 1993

Το Erotica αποτελεί το πέμπτο στούντιο άλμπουμ της Αμερικανίδας τραγουδίστριας - τραγουδοποιού Μαντόνα, το οποίο κυκλοφόρησε στις 20 Οκτωβρίου 1992 από την Maverick Records. Μαζί με το άλμπουμ κυκλοφόρησε και το "Sex", ένα "coffee-table" βιβλίο που περιέχει χαρακτηριστικές φωτογραφίες της Μαντόνα. Η ίδια χρησιμοποίησε ένα alter-ego για το Erotica και το Sex ταυτόχρονα, που ονομάζεται Mistress Dita, εμπνευσμένο από την ηθοποιό Dita Parlo και μιλά για το σεξ και το ειδύλλιο. Ωστόσο, διάφορα άλλα τραγούδια, έχουν ένα πιο εξομολογητικό ύφος, επηρεασμένα από την απώλεια δύο στενών φίλων της Μαντόνα από AIDS.

Η Madonna ηχογράφησε το άλμπουμ στη Νέα Υόρκη με τους Shep Pettibone και André Betts ενώ εργαζόταν σε άλλα έργα. Σύμφωνα με τον πρώτο, οι συνθέσεις της Μαντόνα ήταν σοβαρές και έντονες, κατευθύνοντας τη δημιουργική κατεύθυνση των τραγουδιών σε πιο προσωπικό έδαφος. Την παραγωγή του άλμπουμ εξιστορεί ο Pettibone σε ένα άρθρο με τίτλο "Erotica Diaries", στο περιοδικό Icon της Μαντόνα.

Μετά την κυκλοφορία του, ο δίσκος έλαβε γενικά ευνοϊκές κριτικές. Κάποιοι από αυτούς τον θεώρησαν ως έναν από τους πιο περιπετειώδης της Μαντόνα και επαίνεσαν τις παρατηρήσεις της στα ταμπού και το AIDS. Ωστόσο, άλλοι επέκριναν τα φωνητικά της Μαντόνα στο "Erotica" λέγοντας ότι ήταν λιγότερο επιτυχής απ' τα προηγούμενα άλμπουμ της. Έφτασε στο νούμερο δύο στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο και έχει πιστοποιηθεί δύο φορές πλατινένιο και στις δύο χώρες.

Σχετικά με το άλμπουμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1992, η Μαντόνα ίδρυσε τη δική της multi-media ψυχαγωγική εταιρεία, Maverick, που αποτελείται από μια δισκογραφική εταιρεία (Maverick Records), μια εταιρεία παραγωγής ταινιών (Films Maverick), και τις συναφείς μουσικές εκδόσεις, τηλεοπτικές εκπομπές, εκδόσεις βιβλίων κτλ.. [1] Είπε ότι οραματίστηκε την εταιρεία ως μια "καλλιτεχνική δεξαμενή σκέψης" και την παρομοίασε σαν μια διασταύρωση μεταξύ του Bauhaus (το πρωτοποριακό γερμανικό ινστιτούτο τεχνών που σχηματίστηκε στη Βαϊμάρη το 1919), και το κέντρο του Andy Warhol που εδρεύει στην Νέα Υόρκη. Η ίδια δήλωσε: Ξεκίνησε ως μια επιθυμία να έχω περισσότερο έλεγχο. Υπάρχει μια ομάδα από φωτογράφους, συγγραφείς, διευθυντές και εκδότες που έχω γνωρίσει στην πορεία της καριέρας μου και θέλω να τους έχω μαζί μου όπου κι αν πάω. Θα ήθελα επίσης να έρθω σε επαφή με πολλά νέα ταλέντα. Οι δύο πρώτες δουλειές από την επιχείρηση της ήταν το πέμπτο στούντιο άλμπουμ της, Erotica και το "coffee table" βιβλίο με φωτογραφίες της Μαντόνα, Sex.

Ανάπτυξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με τον Pettibone στο άρθρο του, "Erotica Diaries", που δημοσίευε στο περιοδικό Icon της Μαντόνα, παρήγαγε μια κασέτα με τρία τραγούδια πριν ταξιδέψει στο Σικάγο όπου είχε το γύρισμα για την ταινία A League of Their Own, για να τ'ακούσει η Μαντόνα. Άκουσε τα τραγούδια και της άρεσαν όλα.[2] Όταν τέλιωσαν με τα γυρίσματα της ταινίας, η Μαντόνα συναντήθηκε με τον Pettibone στη Νέα Υόρκη για να αρχίσουν να εργάζονται από κοινού τον Νοέμβριο του 1991. Στην αρχή, τα τραγούδια που είχαν ηχογραφήσει δεν άρεσαν πολύ στην Μαντόνα. Ήθελε το Erotica να έχει μια ακατέργαστη ακμή, σαν να είχαν καταγραφεί σε ένα δρομάκι στο Χάρλεμ.

Είχαν προβλήματα κατά τη διάρκεια της σειράς των τραγουδιών και έπρεπε να τα επισκευάσει, πράγμα που πήρε κάποιο χρόνο. Ο Pettibone έπρεπε να κάνει τα πράγματα να κινούνται όσο το δυνατόν γρηγορότερα, αφού δεν ήθελε να χάσει το ενδιαφέρον για τη μουσική του η Μαντόνα. Η ίδια τότε, άφησε την παραγωγή του άλμπουμ για λίγο για να εργαστεί στην επόμενη ταινία της Body of Evidence, ένα ερωτικό θρίλερ.

Σύνθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

"Άρχισε σαν ένα αστείο. Κάναμε ένα μιξ στο 'Waiting', και ήθελε να πάει να φάει έξω. Όταν έφυγε άρχισα να βάζω ραπ στη μουσική. Όταν γύρισε, της έβαλα να το ακούσει και της άρεσε. Το επόμενο πράγμα που ήξερα ήταν ότι το είχε στο άλμπουμ. Ήταν τέλειο το πόσο χαμηλών τόνων και χαλαροί ήμασταν."

— Ο παραγωγός André Betts μιλάει για τα ραπ σημεία στο "Did You Do It?".

Το άλμπουμ αποτελείται από electronic, ποπ και ροκ μουσική.[3] Η Μαντόνα ενσωματώθηκε σ' ένα alter-ego που το ονόμασε Dita Mistress, και εμπνέεται σε μεγάλο βαθμό από την ηθοποιό Dita Parlo. Το "Erotica" είναι το πρώτο single, αλλά και το πρώτο κομμάτι στο άλμπουμ. Ξεκινάει με την Μαντόνα να λέει "My name is Dita", και προσκαλεί τον εραστή - "φαν" της να είναι παθητικός, ενώ εκείνη του λέει "do as I say" (κάνε ότι λέω) και τον οδηγεί να εξερευνήσει τα όρια ανάμεσα στον πόνο και την ευχαρίστηση.[4][5] Στο "Bye Bye Baby" ξεκινά με μια δήλωση "This is not a love song", και καταλήγει να υποβάλει ερωτήσεις σε έναν εραστή που είναι έτοιμη να τον εγκαταλείψει. Το "Deeper and Deeper" περιγράφεται ως ένα από τα καθαρά disco κομμάτια του άλμπουμ, διαθέτει μια κιθάρα flamenco σ' ένα σημείο, και οι στίχοι του μιλούν για τη σεξουαλική εμμονή. Στο επόμενο κομμάτι "Where Life Begins", η Μαντόνα υπόσχεται να διδάξει "ένα διαφορετικό είδος φιλιού" για τον ακροατή, μιλά για τις απολαύσεις του στοματικού σεξ καθώς έχει και αναφορές για το ασφαλές σεξ.

Το "Thief of Hearts" είναι ένα σκοτεινό κομμάτι στο οποίο χρησιμοποιεί σκληρή hip-hop γλώσσα για να αποκρούσει μια "ανταγωνίστρια" που έχει μπει ανάμεσα σ' αυτήν και τον εραστή της. Αρχίζει με το σπάσιμο ενός ποτηριού και τη Μαντόνα φωνάζοντας "Bitch!/Which leg do you want me to break?", ενώ αργότερα μπαίνουν και οι σαρκασμοί "Little miss thinks she can have his child/Well anybody can do it." Το τραγούδι περιγράφεται ως μια συνέχεια του "Justify My Love" (1990). Το "In This Life" γράφτηκε στη μνήμη των φίλων που έχασε η Μαντόνα με την επιδημία του AIDS. Το τελευταίο κομμάτι από το άλμπουμ, "Secret Garden" περιγράφεται ως το πιο προσωπικό τραγούδι στο άλμπουμ. Διαθέτει ένα jazz-house ρυθμό.[6]

Κριτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 Επαγγελματική βαθμολόγηση
Επανεξετασμένα αποτελέσματα
Πηγή Βαθμολόγηση
Allmusic 3/5 stars
Billboard (positive)[7]
Entertainment Weekly (C+)[8]
Robert Christgau (A)[9]
Rolling Stone 4/5 stars[10]
Slant Magazine 4/5 stars
Stylus Magazine (positive)[11]
The Baltimore Sun (positive)[12]
The New York Times (mixed)[13]
Yahoo! Music (positive)[14]

Το άλμπουμ έλαβε θετικές κριτικές. Ο Stephen Thomas Erlewine απ' το Allmusic το αποκάλεσε "φιλόδοξο" και σημείωσε ότι περιέχει μερική από την καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη μουσική της Μαντόνα. Ο Paul Verna από το Billboard το θεώρησε την πιο διαφορετική και δημιουργική προκλητική συλλογή της μέχρι σήμερα.[7] Ο Arion Berger απ' το Rolling Stone επίσης έγραψε ότι το Erotica είναι ότι είναι η Μαντόνα: λεπτομερής, υπολογισμένο και αυταρχικό.[10] Ο συντάκτης του Yahoo! Music, John Myers δήλωσε ότι το άλμπουμ είναι μουσικά μερικές από τις καλύτερες εργασίες της Μαντόνα και προσφέρει έξυπνη εικόνα των ταμπού που οι άνθρωποι φοβούνται να μιλήσουν, σε συνδυασμό με εξίσου έξυπνες μουσικές ρυθμίσεις.[14] Ο JD Considine του The Baltimore Sun ανέφερε ότι το πιο εκπληκτικό πράγμα στα τραγούδια είναι ότι βρίσκουν την Μαντόνα να τραγουδά για την αγάπη και όχι για το σεξ.

Το περιοδίκο "Stylus Magazine", σχολίασε ότι κάθε τραγούδι έχει τη δική του ενέργεια. Σημείωσε επίσης ότι το Erotica ήταν πολύ σοφιστικέ.[11] Ο David Browne του Entertainment Weekly δήλωσε ότι το Erotica μπορεί να είναι η πιο μελαγχολική μουσική χορού όλων των εποχών, ενώ κριτίκαρε την φωνή της Madonna "άψυχη". Ο Stephen Holden από τους New York Times έγραψε ότι ο δίσκος είναι μακράν ο καλύτερός της.[13]

Εμπορικότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Erotica έκανε το ντεμπούτο του στο νούμερο δύο στο Billboard 200 στις 11 Νοεμβρίου 1992, με πωλήσεις την πρώτη εβδομάδα 167.000 αντίτυπων.[7][15] Την επόμενη εβδομάδα, έπεσε στην τέταρτη θέση μέχρι που τελικά πιστοποιήθηκε δύο φορές πλατινένιο στην Αμερική με πωλήσεις δύο εκατομμυρίων αντίτυπων.[16] Στον Καναδά, το άλμπουμ έκανε το ντεμπούτο του στο νούμερο επτά στα RPM Albums Chart στις 7 Νοεμβρίου 1992[17] και έφτασε στο νούμερο τέσσερα στις 21 Νοεμβρίου 1992. Το άλμπουμ παρέμεινε 38 εβδομάδες στο διάγραμμα, και πιστοποιήθηκε δύο φορές πλατινένιο με 200,000 πωλήσεις. Στο νούμερο δύο έκανε το ντεμπούτο του και στο Ηνωμένο Βασίλειο και παρέμεινε εκεί για τρεις εβδομάδες. Έγινε δύο φορές πλατινένιο με 600,000 πωλήσεις.

Έφτασε στην κορυφή των charts στην Αυστραλία και τη Γαλλία, ενώ μπήκε στην πρώτη πεντάδα στον Καναδά, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία, την Ισπανία. Μέχρι σήμερα, έχει πουλήσει πάνω από 6 εκατομμύρια παγκοσμίως.[18][19]

Κληρονομιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με την κυκλοφορία του άλμπουμ, συνοδευόταν με το βιβλίο, Sex και με τον ρόλο της Μαντόνα στο ερωτικό θρίλερ Body of Evidence, το οποίο περιείχε πλήρες γυμνές σκηνές.[20][21] Οι κριτικοί σχολίασαν ότι το είχε πάει πολύ μακριά, το είχε παρατραβήξει και ότι η καριέρα της είχε τελιώσει. Παρ 'όλα αυτά, ορισμένοι κριτικοί και κοινό της Μαντόνα δήλωσαν ότι είναι μια από τις καλύτερες προσπάθειές της. Το Erotica κατατάσσεται στο νούμερο 24 στη λίστα του περιοδικού Slant Magazine των 100 καλύτερων άλμπουμ της δεκαετίας του 1990.[22] Σύμφωνα με τον J. Randy Taraborrelli "Κατά τη απελευθέρωση του Erotica τον Οκτώβριο του 1992, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας προχώρησε σε επαναξιολόγηση της σεξουαλικότητας. Τα γκέι δικαιώματα ήταν στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών συζητήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως ήταν και η συνεχώς αυξανόμενη ευαισθητοποίηση του AIDS. Μια γενιά ολοένα και περισσότερο περίεργη να διερευνήσει, χωρίς ενοχές, ντροπή ή απολογία, ένα διαφορετικό κομμάτι της ζωής, κάτι πιο προκλητικό, ίσως και σκοτεινότερο". Κατά την επανεξέταση του άλμπουμ μετά απ' τα δεκαπέντε χρονία κυκλοφορίας του ο Sal Cinquemani σχολίασε τις επιπτώσεις του άλμπουμ:

Μέχρι το 1992, η Μαντόνα ήταν ένα icon - άθικτη, κυριολεκτικά και μεταφορικά - και με το Erotica ήταν η πρώτη φορά που η μουσική της πήρε μια αναμφισβήτητη επίθεση, ακόμα και με τον ήχο, αφού πολύ δεν ήθελαν ούτε να το ακούσουν. Αυτή είναι η Μαντόνα στο δημιουργικό ζενίθ της. Αυτή είναι η Μαντόνα στα πιο σημαντικά της, στα πιο σχετικά της. Κανένας άλλος εκείνη τη στιγμή δεν τόλμησε να μιλήσει για το σεξ, την αγάπη και το θάνατο με τέτοια ειλικρίνεια και γενναιότητα.[4]

Μετά την κυκλοφορία του άλμπουμ, ήρθε ένα φαινόμενο το οποίο θεωρείται ότι ήταν σαν "Μαντόνα αντίδραση" παντού.[23] Στην Μαντόνα είχε απαγορευτεί η είσοδος στο Βατικανό καθώς και η μουσική της.[24] Το ομώνυμο τραγούδι και το άλμπουμ είχαν επίσης απαγορευθεί και στο Λίβανο. Τα συνοδευτικά βιντεό κλιπς απαγορεύθηκαν λόγω της ρητής ερωτικής φαντασίας. Έδειχναν την Μαντόνα μεταμφιεσμένη σε "αφέντρα" με ένα χρυσό δόντι και ένα μαστίγιο. Πρόκειται για ένα μοντάζ των σεξουαλικών φορτισμένων εικόνων, με σκοπό να σοκάρει το κοινό. Το MTV δείχνει το βίντεο μόνο μετά τα μεσάνυχτα. Είχε απαγορευτεί από την εκπομπή του NBC και την Times Square.[25] Στη Σιγκαπούρη, το άλμπουμ ήταν σε αναμονή για την απελευθέρωσή του, λόγω του τραγουδιού "Did You Do It". Επίσης, είχε απαγορευτεί στην Κίνα.[26]

Ο μουσικός Doug Wimbish σημείωσε ότι το Erotica ήταν μπροστά από την εποχή του.[27] Ο Wimbish πιστεύει ότι "η Μαντόνα σφυρηλάτησε μια διαδρομή για την επόμενη γενιά από γυναίκες ποπ καλλιτέχνες. Έλεγε την άποψή της ως γυναίκα. Είναι το πραγματικό πρότυπο για την Christina Aguilera, Britney, Beyoncé κτλ.. Εκείνη άνοιξε το δρόμο για όλα που βλέπετε σήμερα. Μπορεί να είναι ωραία και καθαρή τη μια στιγμή και στη συνέχεια ένα τέρας. Θα υπάρξουν και πολλά χρήματα στο τέλος!".

Track listing[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρ. TίτλοςΣυνθέτες Διάρκεια
1. "Erotica"  Madonna Ciccone, Shep Pettibone, Anthony Shimkin 5:20
2. "Fever"  John Davenport, Eddie Cooley 5:00
3. "Bye Bye Baby"  Ciccone, Pettibone, Shimkin 3:56
4. "Deeper and Deeper"  Ciccone, Pettibone, Anthony Shimkin 5:33
5. "Where Life Begins"  Ciccone, Andre Betts 5:57
6. "Bad Girl"  Ciccone, Pettibone, Shimkin 5:23
7. "Waiting"  Ciccone, Betts 5:46
8. "Thief of Hearts"  Ciccone, Pettibone, Shimkin 4:51
9. "Words"  Ciccone, Pettibone, Shimkin 5:55
10. "Rain"  Ciccone, Pettibone 5:25
11. "Why's It So Hard"  Ciccone, Pettibone, Shimkin 5:23
12. "In This Life"  Ciccone, Pettibone 6:23
13. "Did You Do It?"  Ciccone, Betts, Pettibone 4:54
14. "Secret Garden"  Ciccone, Betts 5:32
Συν. διάρκεια:
 75:24
Πρόσθετες παρατηρήσεις[28]
  • "Erotica" contain a sample of "Jungle Boogie" performed by Kool and the Gang.[28] Another sample "El Yom 'Ulliqa 'Ala Khashaba" by Lebanese singer Fairuz was used which led to a lawsuit, this was settled out of court.[29]
  • Anthony Shimkin has been officially added by ASCAP as a co-writer to "Erotica", "Bye Bye Baby", "Bad Girl", "Thief of Hearts", "Words" and "Why's It So Hard". Inlay notes to the album do not include this. Shimkin was only allowed to add his credit to one composition on the album, he originally chose "Deeper and Deeper".[30]

Μορφότυποι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • CD – 13 track version, omits the track "Did You Do It?"[31]
  • CD – Explicit version with 14 tracks including the track "Did You Do It?" This version comes with Parental Advisory label.[32]
  • CD Collector's Edition – Australian collector's digipak edition released in 1993 to celebrate The Girlie Show World Tour in that country. Explicit version with 14 tracks including the track "Did You Do It?"[32]
  • Vinyl – 13 track version, omits the track "Did You Do It?"
  • Vinyl – Explicit version with 14 tracks including the track "Did You Do It?" This version comes with Parental Advisory label. The vinyl was reissued in 2012 by Warner Bros. Records with a different catalog number.[33]
  • Cassette – 13 track version, omits the track "Did You Do It?"[34]
  • Digital Compact Cassette – European explicit version with 14 tracks including the track "Did You Do It?" This version comes with Parental Advisory label.[32]

Προσωπικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Credits adapted from the album's liner notes.

Charts[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Singles[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Single Χρονιά Peak chart positions Πιστοποιήσεις
US
[59] 		US Club
[60] 		AUS
[61] 		AUT
[62] 		[CAN
[59] 		FRA
[63] 		GER
[64] 		ITA
[65] 		SWI
[66] 		UK
[67]
"Erotica" 1992 3 1 4 15 13 23 13 1 8 3
"Deeper and Deeper" 7 1 11 15 2 17 26 1 23 6
"Bad Girl" 1993 36 — 32 — 20 44 47 3 25 10
"Fever" — 1 51 — — 31 — — — 6
"Rain" 14 — 5 24 2 — 26 9 11 7
"Bye Bye Baby" — — 15 — — — — 7 28 —
"—" denotes releases that did not chart or was not released.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Holden, Stephen (1992-04-20). «Madonna Makes a $60 Million Deal». The New York Times (The New York Times Company). http://www.nytimes.com/1992/04/20/arts/madonna-makes-a-60-million-deal.html. Ανακτήθηκε στις 2008-05-27. 
  2. ↑ Pettibone, Shep. «Erotica Diaries - Written by Shep Pettibone». ShepPettibone.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-18. https://www.webcitation.org/67kwTe4KB?url=http://www.sheppettibone.com/sp_erotica_diaries.htm. Ανακτήθηκε στις 2011-07-04. 
  3. ↑ Erlewine, Stephen Thomas. «Erotica > Overview». Allmusic. Rovi Corporation. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2009. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Cinquemani, Sal (24 Φεβρουαρίου 2007). «Madonna: Erotica». Slant Magazine. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2011. 
  5. ↑ Lenig 2010, σελ. 144
  6. ↑ «Los diferentes rostros de Madonna». ElUniversal.com.mx (στα Ισπανικά). 16 Απριλίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2013. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Verna, Paul (1992-10-24). «Album Reviews – Spotlight: Madonna, Erotica». Billboard (New York: Nielsen Business Media, Inc) 104 (43): 62. ISSN 71846-02552. http://books.google.com.br/books?id=2REEAAAAMBAJ&pg=PA62&dq=Madonna+erotica+review+billboard&hl=pt-PT&sa=X&ei=_pHTUL2AC8bh0wGl-oHQBA&ved=0CEcQ6AEwBA#v=onepage&q=Madonna%20erotica%20review%20billboard&f=false. Ανακτήθηκε στις 2012-12-20. 
  8. ↑ Browne, David (1992-10-23). «Erotica (1992)». Entertainment Weekly (Time Inc.). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-10-12. https://web.archive.org/web/20121012033922/http://www.ew.com/ew/article/0,,312101,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-07-04. 
  9. ↑ Christgau, Robert (1992). «Robert Christgau: CG: Madonna». RobertChristgau.com. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2012. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Berger, Arion (1992-11-26). «Erotica by Madonna». Rolling Stone (Wenner Media). http://www.rollingstone.com/music/albumreviews/erotica-19921126. Ανακτήθηκε στις 2011-07-04. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Soto, Alfred (17 Ιανουαρίου 2006). «Madonna - Erotica». Stylus Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2012. 
  12. ↑ Considine, J.D. (18 Οκτωβρίου 1992). «Madonna's 'Erotica' delivers more than just sexuality». The Baltimore Sun. Tribune Company. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2012. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Holden, Stephen (1992-10-18). «Recordings View; Selling Sex and (Oh, Yes) a Record». The New York Times (The New York Times Company). http://www.nytimes.com/1992/10/18/arts/recordings-view-selling-sex-and-oh-yes-a-record.html?pagewanted=all&src=pm. Ανακτήθηκε στις 2012-07-06. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Myers, John (2009-04-09). «Classic 90's Music Reviews: Madonna's Erotica». Yahoo! Voices (Yahoo! Inc). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-03-16. https://web.archive.org/web/20130316234327/http://voices.yahoo.com/classic-90s-music-reviews-madonnas-erotica-3027192.html?cat=33. Ανακτήθηκε στις 2012-07-06. 
  15. ↑ Mayfield, Geoff (1994-11-24). «Between The Bullets». Billboard (New York: Nielsen Business Media, Inc). ISSN 71486-02552. http://books.google.com.br/books?id=aAgEAAAAMBAJ&pg=PA116&dq=madonna+erotica+167,000&hl=pt-BR&sa=X&ei=Gb8JUKi7A6rj0QGCzIHvAw&ved=0CC4Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 2012-07-20. 
  16. ↑ Grein, Pau (1992-10-17). «Bolton Bounds; Heights Reach Pinnacle». Billboard (New York: Prometheus Global Media). ISSN 71486-02552. http://books.google.com.br/books?id=EBIEAAAAMBAJ&pg=RA1-PA94&dq=madonna+erotica&hl=pt-BR&sa=X&ei=Msi3T-n1LMHlggfShNTBCg&ved=0CEIQ6AEwAzge#v=onepage&q=madonna%20erotica&f=false. Ανακτήθηκε στις 2012-07-13. 
  17. ↑ «Top Albums/CDs - Volume 56, No. 19, November 07 1992». RPM. RPM Library Archives. 7 Νοεμβρίου 1993. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2012. 
  18. ↑ Taraborrelli 2002, σελ. 145
  19. ↑ Muro, Matt (30 Μαρτίου 2012). «Madonna's Top 11 Controversies (And How They Helped Her Succeed Commercially)». VH1 (MTV Networks). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2012. 
  20. ↑ Metz & Benson 1999, σελίδες 17–20
  21. ↑ «Body of Evidence». Rotten Tomatoes. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2008. 
  22. ↑ «Best Albums of the '90s». Slant Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2011. 
  23. ↑ Promis, Jose F. «Madonna – Erotica > Overview». Allmusic. Rovi Corporation. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2012. 
  24. ↑ Megill, Carl (26 Νοεμβρίου 2012). «Top 20 Madonna Hits». Yahoo! Voices. Yahoo! Inc. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2012. 
  25. ↑ «Madonna video too hot for NBC». Tampa Bay Times (Times Publishing Company). 1992-10-04. http://articles.latimes.com/1991-09-15/entertainment/ca-3476_1_mariah-carey. Ανακτήθηκε στις 2011-03-19. 
  26. ↑ Schwankert, Steven (2003-04-05). «Bond, Stones, Fall Foul Of Chinese Censors». Billboard (New York: Nielsen Business Media, Inc) 107 (46): 47. ISSN 71486-02552. http://books.google.com.br/books?id=VQ8EAAAAMBAJ&pg=PA47&dq=madonna+erotica+banned+china&hl=pt-BR&sa=X&ei=n3fXUPSwM5K89QT39gE&ved=0CDcQ6AEwAA#v=onepage&q=madonna%20erotica%20banned%20china&f=false. Ανακτήθηκε στις 2012-12-21. 
  27. ↑ O'Brien 2008, σελ. 184
  28. ↑ 28,0 28,1 (1992) Album notes for Erotica by Madonna [Liner notes]. Maverick Records (9362-45154-2).
  29. ↑ «Fairuz's voice; opium for Arabs or symbol of peace?». Sahafi.com. 2011-01-03. http://www.sahafi.jo/arc/art1.php?id=0845c117594f5a492d54c98d9f451086eb89308d. 
  30. ↑ Madonna ASCAP IPI# 211854787, Anthony Marc Shimkin ASCAP IPI# 334004118
  31. ↑ (1992) Album notes for Erotica by Madonna [Liner notes]. Maverick Records (W2 45154).
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 (1992) Album notes for Erotica by Madonna [Liner notes]. Maverick Records (9362-45031-2).
  33. ↑ (2012) Album notes for Erotica (Vinyl Reissue) by Madonna [Liner notes]. Warner Bros. Records (8122-79735-6).
  34. ↑ (1992) Album notes for Erotica by Madonna [Liner notes]. Sire Records (45154-4).
  35. ↑ «Madonna - Erotica». ARIA Charts. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2012. 
  36. ↑ «Madonna – Erotica». Ö3 Austria Top 40. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2012. 
  37. ↑ «Top Albums/CDs - Volume 56, No. 21, November 21, 1992». RPM. RPM Library Archives. 21 Νοεμβρίου 1992. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2012. 
  38. ↑ «Decenniumlijst Jaren '90 (3276)» (στα Ολλανδικά). Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers. 24 Οκτωβρίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2010. 
  39. ↑ «Madonna Erotica – France – search with artist name». Syndicat National de l'Édition Phonographique. 28 Οκτωβρίου 1992. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  40. ↑ «Album – Madonna, Erotica». Media Control Charts. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  41. ↑ «Mahasz - Maygar Hangfelvétel-kiadók-Szövetsége» (στα Ουγγρικά). Mahasz. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2009. [νεκρός σύνδεσμος]
  42. ↑ «エロティカ» (στα Ιαπωνικά). Oricon. 25 Οκτωβρίου 1992. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2010. 
  43. ↑ «Madonna - Erotica». New Zealand Albums Chart. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2011. 
  44. ↑ «Madonna Erotica – Norway». VG-lista. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2012. 
  45. ↑ 45,0 45,1 Salaverri, Fernando (2005). Sólo éxitos: año a año, 1959–2002 (στα Ισπανικά) (1st έκδοση). Spain: Fundación Autor-SGAE. ISBN 84-8048-639-2.  Unknown parameter |month= ignored (βοήθεια); Η παράμετρος |access-date= χρειάζεται |url= (βοήθεια)
  46. ↑ «Madonna - Erotica». Sverigetopplistan. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2012. 
  47. ↑ «Madonna - Erotica». Swiss Music Charts. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2012. 
  48. ↑ «UK Albums Chart – Week of October 24, 1992». Official Charts Company. 24 Οκτωβρίου 1992. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2012. 
  49. ↑ «Billboard 200». Billboard. Prometheus Global Media. 7 Νοεμβρίου 1992. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2012. 
  50. ↑ «ARIA Charts — Accreditations». Australian Recording Industry Association. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2012. 
  51. ↑ «IFPI Austria – Certification database». International Federation of the Phonographic Industry. 9 Δεκεμβρίου 1992. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2012. 
  52. ↑ «ABPD | Associação Brasileira de Produtores de Disco». Associação Brasileira dos Produtores de Discos. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2012. 
  53. ↑ «Gold and Platinum Search». Music Canada. 19 Ιανουαρίου 1993. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2012. 
  54. ↑ «Gold-/Platin-Datenbank ('Erotica')» (στα Γερμανικά). Bundesverband Musikindustrie. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2010. 
  55. ↑ Billboard. 106. Nielsen Business Media, Inc.. 26 November 1994, σελ. 73. http://books.google.co.kr/books?id=aggEAAAAMBAJ&lpg=PA1&lr&rview=1&pg=PA73#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 14 August, 2013. 
  56. ↑ «Edelmetall 1992» (στα Γερμανικά). International Federation of the Phonographic Industry. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2008. 
  57. ↑ «BPI Certifications Search». British Phonographic Industry. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2010. 
  58. ↑ «U.S. certification (search)». Recording Industry Association of America. 6 Ιανουαρίου 1993. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2008. 
  59. ↑ 59,0 59,1 «Madonna > Charts & Awards > Billboard Singles». Allmusic. Rovi Corporation. 1983–2009. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2009. 
  60. ↑ Trust, Gary (15 Σεπτεμβρίου 2009). «'Celebration': Madonna's 40 Most Impressive Instants». Billboard. Prometheus Global Media. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2009. 
  61. ↑ Ryan, Gavin (2009). ARIA Singles Chart Book 1988-2008. Moonlight Publishing. σελίδες 91–92. 
  62. ↑ «Madonna singles discography». Ö3 Austria Top 40. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2010. 
  63. ↑ «Madonna Singles Discography». Syndicat National de l'Édition Phonographique. Lescharts.com at Hung Medien. 1984–2009. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2009. 
  64. ↑ «Madonna Singles Discography». Musicline.de. Media Control Charts. 1984–2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2009. 
  65. ↑ «Madonna Singles Discography». Federation of the Italian Music Industry. Italiancharts.com at Hung Medien. 1999–2009. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2009. 
  66. ↑ «Madonna Singles Discography». Swiss Music Charts. Hitparade.ch at Hung Medien. 1984–2009. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2009. 
  67. ↑ «Madonna Singles Discography». Official Charts Company. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2009. 
  68. ↑ «Madonna-Erotica-Single Certification». Recording Industry Association of America. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2013. 
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 Kent, David (1993). Australian Chart Book 1970–1992 (doc). Australian Chart Book, St Ives, N.S.W. ISBN 0-646-11917-6. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Erotica&oldid=10332380"