Μνημείο Ζαλόγγου
| Μνημείο Ζαλόγγου | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | μνημειακό άγαλμα |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 39°8′55″N 20°41′3″E |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 1961 |
| Δημιουργός | Γιώργος Ζογγολόπουλος |
| δεδομένα (π) | |
Το μνημείο Ζαλόγγου είναι μνημειακό σύμπλεγμα που βρίσκεται στην περιφερειακή ενότητα Πρέβεζας, στην κοινότητα Καμαρίνας του δήμου Πρέβεζας. Σχεδιάστηκε από τον γλύπτη Γιώργιο Ζογγολόπουλο,[1] η δε μεταλλική μακέτα του βρίσκεται στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου Αθηνών.[2]
Γεωγραφία και πρόσβαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όρος Ζάλογγο, με ύψος κορυφής 786μ., βρίσκεται ανατολικά του χωριού Καμαρίνα του δήμου Πρέβεζας, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων. Μετά την Καμαρίνα υψώνονται απότομα κάθετα βράχια ύψους 100μ. που καταλήγουν σε ένα οροπέδιο ύψους 774μ. Στη συνέχεια το βουνό έχει ομαλή παρυφή για να καταλήξει στην κορυφή του 786μ. Ακριβώς πάνω στο εν λόγω οροπέδιο κατασκευάστηκε το σύμπλεγμα του μνημείου. Η Καμαρίνα απέχει 29 χλμ. από την Πρέβεζα.[εκκρεμεί παραπομπή]
Ιστορία της θυσίας του Ζαλόγγου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ζάλογγο ονομάζεται το βουνό δίπλα στο χωριό Καμαρίνα του δήμου Πρέβεζας. Το Ζάλογγο έχει ύψος 786μ, ενώ το χωριό είναι κτισμένο στα 340μ. Το Ζάλογγο έμεινε στην ιστορία από ένα σημαντικό γεγονός. Στις 15 Δεκεμβρίου 1803, οι Σουλιώτες νικήθηκαν από τον Αλή Πασά και υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, με τα αγαθά και τον οπλισμό τους, βάσει γραπτής συμφωνίας η οποία δεν τηρήθηκε από τον Αλή Πασά. Οι Σουλιώτες ξεκίνησαν χωρισμένοι σε τρεις ομάδες. Η ομάδα (Α) αποτελούμενη από 800 Σουλιώτες, με αρχηγό τον Κουτσονίκα, κατευθυνόταν πρός την Πάργα, που την περίοδο εκείνη βρισκόταν υπό ρωσική κυριαρχία. Η ομάδα αυτή στάθηκε στο Ζάλογγο για να αναπαυθεί στις 16 Δεκεμβρίου 1803.[3]
Στις 18 Δεκεμβρίου 1803 μια ομάδα υπό τον Κίτσο Μπότσαρη, πατέρα του Μάρκου Μπότσαρη, κατόρθωσε να διασπάσει τον κλοιό και να διαφύγει με 147 άνδρες στην Πάργα. Όσοι απέμειναν στην μονή Ταξιάρχη Μιχαήλ αιχμαλωτίστηκαν, ενώ μια ομάδα γυναικών με τα παιδιά κατέφυγαν στην άκρη του απότομου γκρεμού με τα λεγόμενα βράχια του Ζαλόγγου. Για να μην πέσουν στα χέρια των Τουρκαλβανών, οι 57-63 γυναίκες (διαφέρουν οι πληροφορίες ως προς τον αριθμό, ενώ μια μονογραφία της μονής Ζαλόγγου γράφει 300 Σουλιώτισσες) με τα παιδιά τους έπεσαν στο γκρεμό και αυτοθυσιάστηκαν.[3]
Κατά τον Βασίλειο Σφυρόερα, ο αυτόπτης μάρτυρας Τουρκαλβανός αξιωματικός Σουλεϊμάν Αγάς έγραψε: «Οι γυναίκες πιάστηκαν από τα χέρια και άρχισαν ένα χορό, που τα βήματά τους τα κινούσε ένας ασυνήθιστος ηρωισμός και η αγωνία του θανάτου τόνιζε το ρυθμό του. Στο τέλος των επωδών, οι γυναίκες βγάζουν μια διαπεραστική μακρόσυρτη κραυγή, που ο αντίλλαλός της σβήνει στο βάθος ενός τρομακτικού γκρεμού, όπου ρίχνονται με όλα τα παιδιά τους».[4]
Η ιστορία της ανέγερσης του μνημείου Ζαλόγγου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα εγκαίνια έγιναν στις 10 Ιουνίου 1961, ημέρα Σάββατο,[5] παρουσία του βασιλιά Παύλου, της βασίλισσας Φρειδερίκης, των μητροπολιτών όλης της Ηπείρου και άλλων επισήμων. Τα σκαλιά ανόδου στο μνημείο είναι 410 και χρειάζονται είκοσι λεπτά ανόδου και 10-15 λεπτά καθόδου. Σε απόσταση 200μ από το μνημείο Ζαλόγγου στην κορυφή, βρίσκεται η μονή Ταξιάρχη Μιχαήλ. Το μνημείο Ζαλόγγου φαίνεται από απόσταση 25 χλμ. από την πόλη της Πρέβεζας, με κιάλια.[6][7]
Το άγαλμα του μνημείου Ζαλόγγου εδράζεται σε λιθόχτιστη βάση πάνω στην οποία έχουν τοποθετηθεί οι τέσσερις γιγαντόσωμες αφαιρετικές μορφές των Σουλιωτισσών, κατασκευασμένες από οπλισμένο σκυρόδεμα επενδυμένο με περίπου 4.300 ασβεστολιθικούς όγκους, διαστάσεων 50x25x20 εκ., υπόλευκου χρώματος. Μεγάλος είναι ο αριθμός των επισκεπτών που κάθε χρόνο καταφθάνουν εδώ για να αποτίσουν φόρο τιμής στις ηρωικές αυτές μορφές, που πέρασαν στην αιωνιότητα ως σύμβολα της αυτοθυσίας και του ελεύθερου πνεύματος. Σε ανάμνηση μάλιστα της θυσίας τους, κάθε χρόνο διοργανώνονται στη γειτονική Καμαρίνα, κάθε δεύτερη Κυριακή του Αυγούστου, τα Ζαλόγγεια, με πάνδημη συμμετοχή. Η ιδέα για το μνημείο αυτό διατυπώθηκε αρχικά το 1950 σε μια εκπαιδευτική συγκέντρωση των διδασκάλων του νομού Πρέβεζας (στις 10 Ιουνίου 1950) και στάθηκε η αφορμή για να γεννηθεί η ιδέα για την ανέγερση του περιώνυμου αυτού μνημείου, όταν ο τότε διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Καμαρίνας, Γεώργιος Σακκάς, πρότεινε τη δημιουργία του. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, ο τότε νομάρχης Πρέβεζας έκανε έκκληση, μέσω των δημάρχων και κοινοταρχών, για έρανο, το παράδειγμα του οποίου ακολούθησε αργότερα και ο επιθεωρητής δημοτικών σχολείων της Πρέβεζας, απευθυνόμενος προς όλα τα σχολεία της περιφέρειας. Στις 29 Οκτωβρίου 1950 και, ενώ ο έρανος συνεχιζόταν σε πανελλήνια κλίμακα, πραγματοποιήθηκε η συμβολική θεμελίωση του μνημείου. Την 1η Μαΐου 1953, και ενώ έχει συγκεντρωθεί κάποιο χρηματικό ποσό, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων προκήρυξε πανελλήνιο διαγωνισμό μεταξύ γλυπτών και αρχιτεκτόνων για το μνημείο και τελικά βραβεύτηκε η μελέτη του Πάτροκλου Καραντινού και του Γιώργου Ζογγολόπουλου, η οποία προέβλεπε μια κατασκευή από λιθοδομή στηριζόμενη σε σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Επίσημα οι εργασίες κατασκευής του έργου ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1954 αλλά, εξαιτίας της ακαταλληλότητας των λίθων, διακόπηκαν για τη διενέργεια έρευνας νέου πετρώματος. Σύντομα επιλέχθηκε το νέο πέτρωμα (υπόλευκος λίθος χωρίς νερά και κομμούς) και άρχισε η μεταφορά του από τοποθεσία 16 χλμ. βόρεια των Ιωαννίνων. Τα υπόλοιπα υλικά (άμμος, χαλίκι, τσιμέντο, νερό, ξυλεία) μεταφέρθηκαν στην κορυφή του βράχου αρχικά με τα χέρια και μουλάρια της Καμαρίνας αλλά αργότερα κατασκευάστηκε για τον σκοπό αυτό εναέριος μηχανισμός μήκους 270 μέτρων. Το 1955 οι εργασίες διακόπηκαν ξανά, γι' αυτό και στις 30 Απριλίου ο γενικός διοικητής Ηπείρου απηύθυνε έκκληση προς τους δημάρχους, κοινοτάρχες και διευθυντές των σχολείων για νέο έρανο για την αποπεράτωση του μνημείου. Τον Μάρτιο του 1957 εγκρίθηκε η συνέχιση των εργασιών, με τη βοήθεια αυτή τη φορά και του στρατού, προκειμένου να προχωρήσουν τα σχέδια υλοποίησης του έργου (ΜΟΜΑ). Τη γενική εποπτεία ανέλαβαν ο Γιώργος Ζογγολόπουλος και ο Πάτροκλος Καραντινός, ενώ την τεχνική εφαρμογή, ύστερα από πρόταση των μελετητών, ο μαρμαροτεχνίτης Ελευθέριος Γυφτόπουλος. Μαρμάρινη πλάκα στη βάση του μνημείου μνημονεύει τα ονόματα και των τριών αυτών συντελεστών: «Γεώργιος Ζογγολόπουλος γλύπτης, Πάτροκλος Καραντινός αρχιτέκτων, τεχνική επιμέλεια Ελευθέριος Γυφτόπουλος». Οι εργασίες ως την ολοκλήρωση διήρκεσαν αυτή τη φορά τέσσερα περίπου χρόνια (1957-1960).[1]
Βλάβες και αποκατάσταση του μνημείου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο διάστημα των πενήντα περίπου χρόνων που πέρασαν από τα αποκαλυπτήριά του, το μνημείο υπέστη σοβαρές φθορές, κυρίως εξαιτίας των κεραυνών, του παγετού, των όμβριων υδάτων και της οξείδωσης του χάλυβα στον φέροντα οργανισμό. Αρκετά τμήματα της λίθινης επένδυσης στον κορμό του αλλά και στις κεφαλές των μορφών έχουν αποκολληθεί, πολλοί λίθοι παρουσίασαν ρωγμές, ενώ οι βραχίονες των μορφών και άλλα μέρη του οπλισμού στο οπλισμένο σκυρόδεμα παρουσίασαν οξείδωση. Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά, με πρωτοβουλία του τότε προέδρου του ιδρύματος Άγγελου Μωρέτη, πολιτικού μηχανικού (ανεψιός του Ζογγολόπουλου) εκπονήθηκε περί το 2004 από ειδικούς επιστήμονες, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου και τον τότε δήμο Ζαλόγγου, ειδική μελέτη για την συντήρηση και αποκατάσταση του μνημείου, που σκοπό είχε να μην αλλοιωθεί η αυθεντικότητά του, με επεμβάσεις διακριτές και αναστρέψιμες, με τρόπους δομής και υλικά πρωτογενή και φυσικά σύγχρονη αντικεραυνική προστασία.[8]
Μνημείο νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Ιούνιο του 2021 το μνημείο Ζαλόγγου χαρακτηρίστηκε ως μνημείο νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, σύμφωνα με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.[9]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Δ.Κοντελεντζίδου, Γιώργος Ζογγολόπουλος. Σύγχρονοι Έλληνες εικαστικοί (2009) 37-39.
- ↑ O Xορός του Ζαλόγγου στο Προεδρικό Μέγαρο: Μεταφέρθηκε στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου Αθηνών η μεταλλική μακέτα του «Χορού του Ζαλόγγου» που είχε προσωρινά εκτεθεί στο αεροδρόμιο Ε. Βενιζέλος. Ελευθεροτυπία, 2009.
- ↑ 3,0 3,1 «Ζάλογγο», Εγκυκλοπαίδεια Δομή τόμ. 10, σελ. 251
- ↑ Λουτζάκη, Ρένα (2006). «Ο χορός του Ζαλόγγου». Αρχαιολογία & Τέχνες (100): 17-25. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-09. https://web.archive.org/web/20120509132308/http://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/100_17-25.pdf. Ανακτήθηκε στις https://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/100-4.pdf.
- ↑ Τσόκας, Σπυρίδων (19 Ιουνίου 1961). «Από την τελετή των αποκαλυπτηρίων του Ηρώου Ζαλόγγου». Εθνικός Κήρυξ Πρεβέζης (168): σελ. 1-2.
- ↑ Βασίλειος Σφυρόερας: «Ο φιλικός Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος και ο Αλή Πασάς», Ηπειρωτική Εστία τόμος 1 (1952), σ. 661.
- ↑ Βιβλίο Ιστορίας Γυμνασίου: «Η Θυσία Ζαλόγγου, περιγραφή Σουλεϊμάν Αγά», μετάφραση: Βασίλειος Σφυρόερας, ΠΑΠ, τόμος 25, σελ 326), έκδοση ΟΕΔΒ.
- ↑ Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου: Ανακοίνωση σχετικά με την αποκατάσταση του Μνημείου Ζαλόγγου
- ↑ Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου: Ανακοίνωση σχετικά με τον χαρακτηρισμό του Μνημείου Ζαλόγγου ως Μνημείου Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (11 Ιουνίου 2021)
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Ζαλόγγου στις 10.6.1961, Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Πρέβεζας, δημοσίευση Ιουνίου 2015 (προσπέλαση 14.2.2021)
- Το ιστορικό της ανέγερσης του Μνημείου του Ζαλόγγου και η έλευση της Βασίλισσας Φρειδερίκης στην Πρέβεζα, mypreveza.gr (προσπέλαση 14.2.2021)
- Το «Μνημείο Ζαλόγγου» χαρακτηρίστηκε Μνημείο Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Αρχειοθετήθηκε 2021-06-15 στο Wayback Machine. Η Ναυτεμπορική, Τρίτη 15 Ιουνίου 2021 (προσπέλαση 01.08.2021)
| |||||||||||||||||||||||