Ιωάννης Βουλπιώτης
| Ιωάννης Βουλπιώτης | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Ιωάννης Βουλπιώτης (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 1902 Αθήνα |
| Θάνατος | 1999 Αθήνα |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Μητρική γλώσσα | Ελληνικά |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | καινοτόμος επιχειρηματίας |
Ο Ιωάννης Βουλπιώτης (1902 - 7 Σεπτεμβρίου 1999) ήταν Έλληνας επιχειρηματίας, στέλεχος της Siemens και συνεργάτης των Γερμανών κατά την περίοδο της Κατοχής. Στη σύγχρονη ιστορική έρευνα, ο Βουλπιώτης έχει αναφερθεί ως ένα πρόσωπο που συμπυκνώνει τους δεσμούς σύνδεσης ανάμεσα στην ολιγαρχία του πλούτου της εποχής του και τους δοσιλογικούς μηχανισμούς, καθώς και τη συνέχεια μεταξύ του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, της κατοχικής Ελληνικής Πολιτείας και του μεταπολεμικού-μετεμφυλιακού κρατικού μηχανισμού της Ελλάδας.[1]
Βιογραφικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γεννήθηκε το 1902 στην Αθήνα και ήταν γιος του Κωνσταντίνου Βουλπιώτη, αξιωματικού του ελληνικού Στρατού Ξηράς με καταγωγή από τη Βούλπη της Ευρυτανίας, και της Θαλίας Αγγελοπούλου - Αθανάτου, συγγενής του νομικού Θρασύβουλου Αγγελόπουλου - Αθανάτου. Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από οικογένεια οπλαρχηγών και ήταν εγγονός του Δημητρίου Βουλπιώτη, βουλευτή και υπουργού Δικαιοσύνης και Παιδείας στις κυβερνήσεις του Χαριλάου Τρικούπη.[2]
Περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Α΄ Γυμνάσιο Αθηνών, όπου σύμφωνα με την κόρη του, Ιζαμπέλλα Παλάσκα, είχε καθηγητή τον Δημήτρη Γληνό.[3] Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο, ο Βουλπιώτης εγκαταστάθηκε στο Μόναχο, όπου σπούδασε ηλεκτρονική μηχανολογίας στο εκεί Πολυτεχνείο (Technische Universität München).[4] Κατά την παραμονή του στη Γερμανία προσελήφθη ως στέλεχος του συγκροτήματος AEG - Siemens - Telefunken. Στη συνέχεια ανέλαβε το ερευνητικό τμήμα της Siemens, το οποίο και εκπροσώπησε σε διάφορες χώρες.
Ο Βουλπιώτης έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου στην Ελλάδα. Το 1938 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα με τις ιδιότητες του εκπροσώπου της Siemens και της Telefunken[5][α] και έδρασε προς την κατεύθυνση σύναψης συμβάσεων για μεγάλες προμήθειες από το Ελληνικό Δημόσιο. Στην Κατοχή ανέλαβε τη γενική διεύθυνση της νεοϊδρυθείσας Ανώνυμου Ελληνικής Ραδιοφωνικής Εταιρείας (ΑΕΡΕ, που υπήρξε ο προπομπός του ΕΙΡ και της ΕΡΤ), την οποία μετέτρεψε σε προπαγανδιστικό όργανο του Τρίτου Ράιχ.[6] Υπήρξε ένας από τους βασικούς παράγοντες, μαζί με τον πρώην δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο και τον Στυλιανό Γονατά, που κινήθηκαν παρασκηνιακά για τη διεύρυνση των μηχανισμών καταστολής του ελληνικού δοσιλογικού κράτους και τη συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας.[7] Σε αυτό το πλαίσιο, η δράση του Βουλπιώτη συμπλέχτηκε το 1943 με την κρίση στην οργάνωση του ΕΔΕΣ στην Αθήνα και τη δημιουργία του λεγόμενου «προδοτικού» ΕΔΕΣ Αθηνών,[β] ο οποίος αποκηρύχτηκε από το αρχηγό Ναπολέοντα Ζέρβα.[8] Το επίσημο όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΔΕΣ, η εφημερίδα Δημοκρατική Σημαία, κατήγγειλε τον Βουλπιώτη ως «σύνδεσμο των Γερμανών» με την «προδοτική Κυβέρνηση» του Ιωάννη Ράλλη.[9] Ο ίδιος ο Ζέρβας, σε επιστολές του προς μέλη της οργάνωσης, έγραφε ότι ο Βουλπιώτης ήταν «καθαρά Γκεσταπίτης» και καλούσε να πάψει κάθε επαφή μαζί του και με την Κυβέρνηση του Ράλλη, «με τον Κατακτητήν και τους Προδότας».[10]
Μετά την Απελευθέρωση ο Βουλπιώτης συνελήφθη και παραπέμφθηκε σε δίκη δυο φορές. Κατηγορήθηκε ως προπαγανδιστής του εχθρού και ότι με τη δράση του είχε παρασύρει μέλη αντιστασιακών οργανώσεων. Για πρώτη φορά δικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων το Νοέμβριο του 1947. Απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες και του αποδόθηκαν πίσω τα περιουσιακά στοιχεία του, που είχαν στο μεταξύ κατασχεθεί. Για δεύτερη φορά δικάστηκε τον Φεβρουάριο του 1948, μετά από αναθεώρηση της δίκης που ζήτησε ο Ειδικός Επίτροπος του δικαστηρίου, χαρακτηρίζοντας την απαλλαγή «εσφαλμένη». Στη νέα δίκη, από την οποία απουσίαζαν πολλοί από τους μάρτυρες κατηγορίας, αν και ο Επίτροπος ζήτησε πάλι να ανακηρυχτεί ο Βουλπιώτης «ένοχος εθνικής αναξιότητος», αυτός απαλλάχτηκε λόγω αμφιβολιών.[11]
Πέθανε στις 7 Σεπτεμβρίου 1999 στην Αθήνα.[12] Τον Σεπτέμβριο του 1940 είχε νυμφευθεί τη Θεσσαλονικιά Έλεν Ευγενίδη.[13][γ]
Σκάνδαλο προμηθειών και φυλάκιση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τη δεκαετία του 1950 ο Βουλπιώτης πρωταγωνίστησε στη διαμάχη μεταξύ Παπάγου - Μαρκεζίνη, που οδήγησε στην αποχώρηση του δεύτερου από τον Ελληνικό Συναγερμό. Ειδικότερα, τον Νοέμβριο του 1954 η κυβέρνηση Παπάγου αποφάσισε να προχωρήσει στην προκήρυξη διεθνή διαγωνισμού για την προμήθεια τηλεφωνικού και ραδιοφωνικού εξοπλισμού, απόφαση για την οποία διαμαρτυρήθηκε έντονα ο Βουλπιώτης. Ισχυρίστηκε ότι η ελληνική κυβέρνηση, δια του τότε υπουργού Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη, είχε δεσμευθεί προς την εταιρεία Siemens. Μετά από παρασκηνιακές συναντήσεις και επικοινωνίες στις οποίες ο Βουλπιώτης υποστήριξε ότι με εντολή του Μαρκεζίνη είχε σταλεί στη Γερμανία προς ανεύρεση πιστώσεων (παρουσιάζοντας παράλληλα επιστολή του Μαρκεζίνη), με την οποία αναλάμβανε συγκεκριμένες δεσμεύσεις προς τις γερμανικές εταιρείες.[14] Επίσης, ισχυρίστηκε ότι ο Μαρκεζίνης και ο Αθανάσιος Καψάλης, που ήταν υπουργός Οικονομικών, επιχείρησαν να τον αποτρέψουν από τη δημοσιοποίηση των επιστολών. Ο Αλέξανδρος Παπάγος δημοσιοποίησε το θέμα, προκαλώντας την αντίδραση του Μαρκεζίνη, ο οποίος διέψευσε τον Βουλπιώτη, ισχυριζόμενος -όπως και αποδείχτηκε- ότι η επιστολή που είχε παρουσιάσει δεν ήταν η υπογραφείσα, αλλά σχέδιο αυτής.[14] Το όλο θέμα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύθηκε έναντι της γερμανικής πως θα τηρούσε τις υποχρεώσεις της.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τη Siemens, ο Βουλπιώτης φέρεται να προχώρησε σε υπερβολικές απαιτήσεις, με αποτέλεσμα οι Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής (υπουργός δημοσίων έργων) και Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου (υφυπουργός συγκοινωνιών) να αποχωρήσουν από αυτές. Μετά από αυτή την εξέλιξη, τον Αύγουστο του 1955, ο Βουλπιώτης απέστειλε επιστολή στον Παπάγο, με την οποία τον ενημέρωνε ότι ο Παπακωνσταντίνου του ζήτησε 100.000 δολάρια προκειμένου να υπογράψει τη σύμβαση. Ο Παπακωνσταντίνου αρνήθηκε την κατηγορία, υπέβαλε την παραίτησή του -η οποία δεν έγινε δεκτή- και κατέθεσε μήνυση εναντίον του Βουλπιώτη, ενώ ταυτόχρονα αποκάλυψε πως ο τελευταίος απαιτούσε να προσληφθεί ως τεχνικός σύμβουλος, με αμοιβή ένα εκατομμύριο δολάρια. Λίγες μέρες αργότερα, η Siemens έπαυσε τον Βουλπιώτη από τη θέση του εκπροσώπου της, δηλώνοντας άγνοια για τις ενέργειές του και αποστέλλοντας στελέχη της από τη Γερμανία στην Αθήνα, για τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων.[15]
Στη δίκη που ακολούθησε της κατάθεσης της μήνυσης του Παπακωνσταντίνου, ο Βουλπιώτης καταδικάστηκε για συκοφαντική δυσφήμιση σε ενάμιση χρόνο φυλάκιση. Το Εφετείο, στο οποίο προσέφυγε, επικύρωσε την καταδίκη, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στη φυλακή.[15]
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Κατά το Μεσοπόλεμο, μέχρι και το 1938, χρονιά του θανάτου του, αντιπρόσωπος της Telefunken στην Ελλάδα υπήρξε ο Αλέξανδρος Ζαχαρίου. Ο ίδιος είχε και την αντιπροσωπεία της Siemens μέχρι το 1931. Το 1939 οι δυο εταιρείες απέκτησαν και πάλι κοινή εκπροσώπηση στην Ελλάδα. Βλ. Μαρία Δημητριάδου-Λουμάκη (2010). Η γερμανική οικονομική και πολιτική διείσδυση στην Ελλάδα τη δεκαετία 1920-1930. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο. σελίδες 262–263. doi:10.12681/eadd/26738.
- ↑ Η διάσπαση της οργάνωσης προκλήθηκε στο πλαίσιο και της προσπάθειας της δοσιλογικής Κυβέρνησης του Ράλλη, του Στ. Γονατά και του Θ. Πάγκαλου, να στρατολογήσουν άνδρες και αξιωματικούς του ΕΔΕΣ στα Τάγματα Ασφαλείας. Βλ. Μενέλαος Χαραλαμπίδης (2012). Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. σελ. 230-232. ISBN 978-960-221-562-3.
- ↑ Από την κόρη του Βουλπιώτη και της Ευγενίδη, Ιζαμπέλλα Παλάσκα, αναφέρεται ένας προγενέστερος γάμος του πατέρα της -στα μέσα της δεκαετίας του 1920- με «τη μικρότερη κόρη» (σελ. 12) του Γερμανού εργοδότη του, του Καρλ Φρίντριχ φον Ζήμενς, η οποία -σύμφωνα πάντα με τη διήγηση της Παλάσκα- λεγόταν Χέρτα, με την οποία χώρισε τυπικά το 1938 και απέκτησαν μαζί μια κόρη ονόματι Αννίτα. Βλ. Παλάσκα (2012), σελ. 12 κ.εξ. και σελ. 379 («Μετά την πρώτη του Γερμανίδα γυναίκα …»)· πρβ. Μαυρέλης (2017), σελ. 7-8. Όπως επισημαίνεται από τον Μαυρέλη (2017), σελ. 8, τα βιογραφικά στοιχεία του Βουλπιώτη που παρέχονται από την κόρη του πρέπει να αντιμετωπίζονται «με όλες τις επιφυλάξεις».
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Δημήτρης Κουσουρής (2014). Δίκες των δοσίλογων, 1944-1949. Δικαιοσύνη, συνέχεια του κράτους και εθνική μνήμη. Μετάφραση από τα γαλλικά: Αγγελική Τσέλιου. Αθήνα: Πόλις. σελίδες 432–433. ISBN 978-960-435-461-0.
- ↑ Βλ. Παναγιώτης Μαυρέλης (28 Μαΐου 2017). «Η Μπελ Επόκ της Πέμπτης Φάλαγγας: Βουλπιώτης, Χριστοφοράκος, Λογοθετόπουλος και η γερμανόφιλη “παροικία”». Hot Doc History (ένθετο της εφημ. Documento, με αφιέρωμα: “Ιωάννης Βουλπιώτης: το μακρύ χέρι του Ράιχ”) (αρ. 14): σελ. 6.
- ↑ Ιζαμπέλλα Παλάσκα (2012). Άγγελος ή δαίμονας: ο αμφιλεγόμενος πατέρας μου …. [Μυθιστορηματική βιογραφία]. Αθήνα: A.A. Λιβάνης. σελίδες 339–340. ISBN 987-960-14-2376-4 Check
|isbn=value: invalid prefix (βοήθεια). - ↑ Παλάσκα (2012), σελ. 12.
- ↑ Γιάννης Μπαζός (28 Μαΐου 2017). «Προικισμένος τυχοδιώκτης: Ναζιστής προπολεμικά, γκεσταπίτης στην Κατοχή, θεμελιωτής της διαπλοκής μεταπολεμικά». Hot Doc History, ό.π.: σελ. 33.
- ↑ Κουσουρής (2014), σελ. 60.
- ↑ Κουσουρής (2014), σελ. 63.
- ↑ Αγγελική Λάζου (28 Μαΐου 2017). «Ο πράκτορας των Γερμανών Βουλπιώτης και οι σχέσεις του με τον ΕΔΕΣ Αθηνών». Hot Doc History, ό.π.: σελ. 42.
- ↑ Βλ. Δημοκρατική Σημαία, περ. Β΄, αρ. φύλ. 4 (26 Νοεμβρίου 1943), σελ. 1· στο: Λάζου (2017), σελ. 43.
- ↑ Βλ. τα πλήρη κείμενα των επιστολών του Ζέρβα, όπως παρατίθενται στο: Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος (2007). ΕΔΕΣ. Άγνωστες πτυχές από την ιστορία της οργάνωσης. Αθήνα: Εκδόσεις Περισκόπιο (Οι μονογραφίες του περιοδικού “Στρατωτική Ιστορία”, αρ. 34). σελίδες 107–108. ISBN 978-960-6740-20-6.
- ↑ Κουσουρής (2014), σελ. 433-434· Λάζου (2017), σελ. 44-45.
- ↑ Παλάσκα (2012), σελ. 379.
- ↑ Παλάσκα (2012), σελ. 379· Μαυρέλης (2017), σελ. 8.
- ↑ 14,0 14,1 Δημήτρης Ι. Καραγεώργος (2015). Η διαδρομή του Ελληνικού Συναγερμού από την ίδρυσή του ως την αδρανοποίησή του, 1951-1956. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα: ΕΚΠΑ. σελίδες 398–399.
- ↑ 15,0 15,1 Καραγεώργος (2015), σελ. 426.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Νίκος Βατόπουλος, «Άγγελος ή δαίμονας» [βιβλιοπαρουσίαση], Η Καθημερινή (10 Φεβρουαρίου 2013). Ανακτήθηκε στις 18-01-2018.