Ελία Καζάν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ελία Καζάν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Elia Kazan (Αγγλικά) και Ηλίας Καζαντζόγλου (Ελληνικά)
Γέννηση7  Σεπτεμβρίου 1909[1][2][3]
Κωνσταντινούπολη
Θάνατος28  Σεπτεμβρίου 2003[1][2][3]
Νέα Υόρκη
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΑγγλικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[4]
Ελληνικά
τουρκικά
ΣπουδέςΚολλέγιο Ουίλιαμς
Δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ
Σχολή Τζούλιαρντ[5]
New Rochelle High School[6]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασκηνοθέτης κινηματογράφου[7]
σεναριογράφος
παραγωγός ταινιών
συγγραφέας[8]
ηθοποιός
θεατρικός σκηνοθέτης
ηθοποιός ταινιών
σκηνοθέτης[8][9]
ΕργοδότηςΗ Νέα Σχολή
Περίοδος ακμής1934 - 1976
Οικογένεια
ΣύζυγοςΜπάρμπαρα Λόντεν (1967–1980)
Φράνσις Καζάν (1982–2003)
Μόλυ Καζάν (1932–1963)
ΤέκναΝίκολας Καζάν
Κρις Καζάν
ΣυγγενείςΖόι Καζάν (son's daughter)
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΒραβείο της Ένωσης Αμερικανών Σκηνοθετών
Όσκαρ Σκηνοθεσίας (1948)[10]
Όσκαρ Σκηνοθεσίας (1955)[11]
Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Δραματικής ταινίας (1955)
βραβείο Τόνυ καλύτερης σκηνοθεσίας (1947)
βραβείο Τόνυ καλύτερης σκηνοθεσίας (1949)
βραβείο Τόνυ καλύτερης σκηνοθεσίας (1959)
βραβείο Κένεντι
Βραβείο Εθνικού Συμβουλίου Κριτικής Καλύτερης Ταινίας
αστέρι στη Λεωφόρο της Δόξας του Χόλιγουντ[12]
Τιμητικό Όσκαρ (1999)[13]
βραβείο Ντόναλντσον
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Ελία Καζάν, γεννηθείς ως Ηλίας Καζαντζόγλου (Καντίκιοϊ Κωνσταντινούπολη, 7 Σεπτεμβρίου 1909 - Νέα Υόρκη, 28 Σεπτεμβρίου 2003) ήταν Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου με καριέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννημένος στο Καντίκιοϊ της Κωνσταντινούπολης, από Έλληνες Καππαδόκες γονείς. Η ευκατάστατη οικογένειά του μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1913, όταν ο ίδιος ήταν μόλις τεσσάρων ετών και έγινε σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και ηθοποιός. Φοίτησε στο Williams College και στη συνέχεια στη Δραματική Σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ, όπου απασχολήθηκε επαγγελματικά για οκτώ χρόνια και στη Σχολή Τζούλιαρντ. Ήταν ο σκηνοθέτης που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι. Συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο, που είχε αναπτύξει ο Κωνσταντίν Στανισλάβσκι. Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Όσκαρ. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο Group Theatre όπου παρέμεινε στη περίοδο 1932-1939. Το 1934 εγγράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, στο οποίο παραμένει για περίπου 1,5 χρόνο. [14] Το 1942 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία παρουσιάζοντας τη πρώτη του παράσταση "Με τα δόντια" του Θόρντον Γουάιλντερ. Έκτοτε άρχισε ν΄ ανεβάζει με αυξανόμενη επιτυχία έργα διάσημων αμερικανών συγγραφέων. Εν τω μεταξύ το 1945 άρχισε να «γυρίζει» κινηματογραφικές ταινίες όπου και έγινε διάσημος στο Broadway, σκηνοθετώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Το μεγάλο κατηγορώ» (1946), «Συμφωνία Κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα» (1952), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ένα πρόσωπο στο πλήθος» (1957), «Λάσπη στ' αστέρια» (1960), «ο Θάνατος του Εμποράκου», «Ανατολικά της Εδέμ»,το «Αμέρικα, Αμέρικα» και «Λυσσασμένη Γάτα». Τιμήθηκε με δύο βραβεία Όσκαρ σκηνοθεσίας για τα έργα Συμφωνία Κυρίων και Το Λιμάνι της Αγωνίας, ενώ ήταν τρεις φορές υποψήφιος για τα έργα Λεωφορείο ο πόθος, Ανατολικά της Εδέμ και Αμέρικα, Αμέρικα, αντίστοιχα. Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.

Ο Ηλίας Καζάν μαζί με τον Ρόμπερτ Λιούις και την Τσέριλ Κρόφορντ ίδρυσαν το περίφημο Actors studio, μια λέσχη επαγγελματιών ηθοποιών στην οποία καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκαλος υπήρξε ο Λι Στράζμπεργκ.

Το όνομα του Ελία Καζάν έχει συνδεθεί με τον σκηνοθέτη που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι, με τον καλλιτέχνη που σκηνοθετούσε με βάση τη διδασκαλία του Στανισλάφσκι.

Ο Καζάν κατακρίθηκε για τη συνεργασία του το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας κατέδωσε στις αρχές συναδέλφους του ως κομμουνιστές (βλ. Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν είχε καταδώσει τον Αριστερό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν ως κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη και να καταλήξει στην Ελλάδα ερωτευμένος με την Μελίνα Μερκούρη την οποία παντρεύτηκε.[15][16] Όταν η Ακαδημία προσέφερε το 1999 το τιμητικό βραβείο για το σύνολο της καριέρας του στον Καζάν, πολλοί συνάδελφοι του και ηθοποιοί αντέδρασαν και αποχώρησαν από την απονομή, ως ένδειξη διαμαρτυρίας καθώς δεν μπορούσαν να ξεχάσουν την προδοσία του.[17]

Φιλμογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11909522q. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. 3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) SNAC. w6k07gb1. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11909522q. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  5. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
  6. Ανακτήθηκε στις 4  Μαρτίου 2021.
  7. (Αγγλικά) HOLLIS. Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. id.lib.harvard.edu/alma/99156707909903941/catalog. Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2023.
  8. 8,0 8,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/79057. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  9. www.acmi.net.au/creators/22870.
  10. ev0000003/1948/1.
  11. ev0000003/1955/1/.
  12. Ανακτήθηκε στις 6  Ιουνίου 2021.
  13. ev0000003/1999/1.
  14. «Ποιος ήταν ο Ηλίας Καζάν;». LiFO. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2015. 
  15. «Ελία Καζάν». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2016. CS1 maint: Unfit url (link)
  16. «Ο Μακαρθισμός στο Χόλιγουντ. Η στάση του Σινάτρα, η κυβίστηση του Μπόγκαρτ, η προδοσία του Ελία Καζάν, η ηρωική στάση της Μέριλιν Μονρό - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ». ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. 1 Μαΐου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουλίου 2016. CS1 maint: Unfit url (link)
  17. ««Αν του είχε απομείνει λίγη αξιοπρέπεια θα έπρεπε να απορρίψει το βραβείο». Η αντίδραση του Ζυλ Ντασσέν στo Όσκαρ του σκηνοθέτη Ελία Καζάν. Τον είχε καταγγείλει ως κομμουνιστή και μπήκε στη μαύρη λίστα του Χόλιγουντ - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ». www.mixanitouxronou.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2020. 

https://www.thetoc.gr/politismos/article/o-elia-kazan-kai-i-stasi-tou-sta-xronia-tou-makarthismou