Αβραάμ Μπεναρόγια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
μ +παραπομπή |
|||
| Γραμμή 9: | Γραμμή 9: | ||
Ο Αβραάμ Μπεναρόγια γεννήθηκε στο [[Βίντιν|Βιδίνιο]] της [[Βουλγαρία]]ς το [[1887]] και ήταν ισπανοεβραϊκής ([[σεφαρδίτες|σεφαρδίτικης]]) καταγωγής.<ref>[[#Nout2003|Νούτσος (2003)]], σελ. 261.</ref> Για μια διετία (1907–1908) εργάστηκε ως δασκάλος σε εβραϊκό σχολείο στην [[Φιλιππούπολη]]. Τον ίδιο καιρό άρχισε να ασχολείται με το εργατικό κίνημα ως μέλος του [[Βουλγαρικό Σοσιαλδημοκρατικό εργατικό κόμμα|Βουλγαρικού Σοσιαδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος]], και εγκατέλειψε τις σπουδές που είχε ξεκινήσει στη Νομική Σχολή του [[Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου|Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου]].<ref>[[#Bena1949|Benaroya (1949)]].</ref> Μετά το [[Κίνημα των Νεότουρκων]] το 1908, εργάστηκε ως τυπογράφος και κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα.<ref>[[#Tsok2010|Τσοκόπουλος 2010]].</ref> |
Ο Αβραάμ Μπεναρόγια γεννήθηκε στο [[Βίντιν|Βιδίνιο]] της [[Βουλγαρία]]ς το [[1887]] και ήταν ισπανοεβραϊκής ([[σεφαρδίτες|σεφαρδίτικης]]) καταγωγής.<ref>[[#Nout2003|Νούτσος (2003)]], σελ. 261.</ref> Για μια διετία (1907–1908) εργάστηκε ως δασκάλος σε εβραϊκό σχολείο στην [[Φιλιππούπολη]]. Τον ίδιο καιρό άρχισε να ασχολείται με το εργατικό κίνημα ως μέλος του [[Βουλγαρικό Σοσιαλδημοκρατικό εργατικό κόμμα|Βουλγαρικού Σοσιαδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος]], και εγκατέλειψε τις σπουδές που είχε ξεκινήσει στη Νομική Σχολή του [[Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου|Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου]].<ref>[[#Bena1949|Benaroya (1949)]].</ref> Μετά το [[Κίνημα των Νεότουρκων]] το 1908, εργάστηκε ως τυπογράφος και κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα.<ref>[[#Tsok2010|Τσοκόπουλος 2010]].</ref> |
||
Με την εγκατάστασή του στη Θεσσαλονίκη, άρχισε να εργάζεται σε καπναποθήκες και αναμείχθηκε ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της εκεί ισραηλιτικής κοινότητας, για να αναδειχθεί πολύ γρήγορα σε ηγετικό στέλεχος. Υπήρξε ο πρωτεργάτης της ίδρυσης της εργατικής οργάνωσης [[Φεντερασιόν]]. Επίσης, αρχικά ο Μπεναρόγια και οι ομοϊδεάτες του είδαν με συμπάθεια το κίνημα των [[Νεότουρκοι|Νεοτούρκων]]. Η βοήθεια που έδωσαν στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα ήταν έμπρακτη λαμβάνοντας μέρος στην επιθετική πορεία των Νεότουρκων προς την Κωνσταντινούπολη ενάντια στο σουλτάνο. Στη συνέχεια, λόγω των περιορισμών που έθεσαν οι τουρκικές Αρχές προκειμένου να περιορίσουν το εργατικό κίνημα, αποστασιοποιήθηκαν από την [[Επιτροπή Ένωσης και Προόδου]] και ο ίδιος βρέθηκε στη φυλακή.<ref>[[#Mazo2006|Mazower (2006)]], σελ. 345-348.</ref> |
Με την εγκατάστασή του στη Θεσσαλονίκη, άρχισε να εργάζεται σε καπναποθήκες και αναμείχθηκε ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της εκεί ισραηλιτικής κοινότητας, για να αναδειχθεί πολύ γρήγορα σε ηγετικό στέλεχος. Υπήρξε ο πρωτεργάτης της ίδρυσης της εργατικής οργάνωσης [[Φεντερασιόν]]. Επίσης, αρχικά ο Μπεναρόγια και οι ομοϊδεάτες του είδαν με συμπάθεια το κίνημα των [[Νεότουρκοι|Νεοτούρκων]]. Η βοήθεια που έδωσαν στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα ήταν έμπρακτη λαμβάνοντας μέρος στην επιθετική πορεία των Νεότουρκων προς την Κωνσταντινούπολη ενάντια στο σουλτάνο. Στη συνέχεια, λόγω των περιορισμών που έθεσαν οι τουρκικές Αρχές προκειμένου να περιορίσουν το εργατικό κίνημα, αποστασιοποιήθηκαν από την [[Επιτροπή Ένωσης και Προόδου]] και ο ίδιος βρέθηκε στη φυλακή.<ref>[[#Mazo2006|Mazower (2006)]], σελ. 345-348. Κατά μια άλλη εκδοχή, το 1911 ο Μπεναρόγια εξορίστηκε στην [[Σερβία]] με την κατηγορία της συνωμοσίας για τη δολοφονία του σουλτάνου [[Μωάμεθ Ε΄]], όταν ο τελευταίος θα επισκέπτονταν τη Θεσσαλονίκη ([[#Shaw1991|Shaw (1991)]], σελ. 226).</ref> |
||
Όταν η Μακεδονία ενσωματώθηκε στην Ελλάδα στα τέλη του 1912, ο Μπεναρόγια, ως ηγέτης της Φεντερασιόν, πρωταγωνίστησε στο ελληνικό εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα. Το 1914, μετά από μια εικοσαήμερη μαχητική απεργία καπνεργατών εκτοπίσθηκε μαζί με τον Σαμουέλ Γιονά στη Νάξο, για δυόμισι περίπου χρόνια, ενώ το [[1915]] εξελέγη μέλος της ελληνικής [[Βουλή των Ελλήνων|Βουλής]] ως εκπρόσωπος της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης συνεργαζόμενος με το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα.<ref>[[#Bena1986|Μπεναρόγια (1986)]], σελ. 89-90.</ref> |
Όταν η Μακεδονία ενσωματώθηκε στην Ελλάδα στα τέλη του 1912, ο Μπεναρόγια, ως ηγέτης της Φεντερασιόν, πρωταγωνίστησε στο ελληνικό εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα. Το 1914, μετά από μια εικοσαήμερη μαχητική απεργία καπνεργατών εκτοπίσθηκε μαζί με τον Σαμουέλ Γιονά στη Νάξο, για δυόμισι περίπου χρόνια, ενώ το [[1915]] εξελέγη μέλος της ελληνικής [[Βουλή των Ελλήνων|Βουλής]] ως εκπρόσωπος της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης συνεργαζόμενος με το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα.<ref>[[#Bena1986|Μπεναρόγια (1986)]], σελ. 89-90.</ref> |
||
| Γραμμή 49: | Γραμμή 49: | ||
===Σε άλλες γλώσσεις=== |
===Σε άλλες γλώσσεις=== |
||
* {{cite journal |first=Abraham |last=Benaroya |title=A note on 'The Socialist Federation of Saloniki' |journal=Jewish Social Studies |volume=11 |issue=1 |year=1949 |pages=69-72 |url=http://www.jstor.org/stable/4464788 |access-date=1 Μαρτίου 2023 |ref=Bena1949 }} |
* {{cite journal |first=Abraham |last=Benaroya |title=A note on 'The Socialist Federation of Saloniki' |journal=Jewish Social Studies |volume=11 |issue=1 |year=1949 |pages=69-72 |url=http://www.jstor.org/stable/4464788 |access-date=1 Μαρτίου 2023 |ref=Bena1949 }} |
||
*{{cite book |last=Shaw |first=S.J. |title=The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic |publisher=Palgrave Macmillan |location=London |year=1991 |isbn=978-1-349-12237-0 |ref=Shaw1991 }} |
|||
{{refend}} |
{{refend}} |
||
Έκδοση από την 14:58, 3 Μαρτίου 2023
| Αβραάμ Μπεναρόγια | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1887[1][2] Λομ |
| Θάνατος | 16 Μαΐου 1979 Χολόν |
| Τόπος ταφής | Νότιο Κοιμητήριο του Τελ Αβίβ (Νταρόμ) |
| Κατοικία | Θεσσαλονίκη (1908–1953) Χολόν (1953–1979) |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα Οθωμανική Αυτοκρατορία Ισραήλ |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Μητρική γλώσσα | Ισπανοεβραϊκή γλώσσα |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Βουλγαρικά Ισπανοεβραϊκή γλώσσα Ελληνικά Αγγλικά |
| Σπουδές | Νομική στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός δημοσιογράφος δάσκαλος τυπογράφος εργάτης |
| Πολιτική τοποθέτηση | |
| Πολιτικό κόμμα/Κίνημα | Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, Βουλγαρικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα (Στενοί Σοσιαλιστές) και Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος |
| Υπογραφή | |
 | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Αβραάμ Ελιέζερ Μπεναρόγια (εβραϊκά: אברהם בן-ארויה; βουλγαρικά: Аврам Бенароя) (1887 – 16 Μαΐου 1979) ήταν Εβραίος δημοσιογράφος και πολιτικός.
Γεννήθηκε στη Βουλγαρία, αλλά πολύ νέος μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη. Υπήρξε ένας από τους πρώτους εκπροσώπους του σοσιαλιστικού κινήματος στον ελλαδικό χώρο. Πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της εργατικής οργάνωσης Φεντερασιόν στη Θεσσαλονίκη, του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ) και της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας.
Διαγράφηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα το 1924 με την κατηγορία του «οπορτουνισμού». Έκτοτε δραστηριοποιήθηκε στις τάξεις σοσιαλιστικών κομμάτων, τα οποία δεν είχαν σημαντική εκλογική επιτυχία. Κατά την Κατοχή, συνελήφθη από τους Γερμανούς και κρατήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Το 1953 μετανάστευσε στο Ισραήλ, όπου και πέθανε το 1979.
Νεανικά χρόνια
Ο Αβραάμ Μπεναρόγια γεννήθηκε στο Βιδίνιο της Βουλγαρίας το 1887 και ήταν ισπανοεβραϊκής (σεφαρδίτικης) καταγωγής.[3] Για μια διετία (1907–1908) εργάστηκε ως δασκάλος σε εβραϊκό σχολείο στην Φιλιππούπολη. Τον ίδιο καιρό άρχισε να ασχολείται με το εργατικό κίνημα ως μέλος του Βουλγαρικού Σοσιαδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος, και εγκατέλειψε τις σπουδές που είχε ξεκινήσει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου.[4] Μετά το Κίνημα των Νεότουρκων το 1908, εργάστηκε ως τυπογράφος και κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα.[5]
Με την εγκατάστασή του στη Θεσσαλονίκη, άρχισε να εργάζεται σε καπναποθήκες και αναμείχθηκε ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της εκεί ισραηλιτικής κοινότητας, για να αναδειχθεί πολύ γρήγορα σε ηγετικό στέλεχος. Υπήρξε ο πρωτεργάτης της ίδρυσης της εργατικής οργάνωσης Φεντερασιόν. Επίσης, αρχικά ο Μπεναρόγια και οι ομοϊδεάτες του είδαν με συμπάθεια το κίνημα των Νεοτούρκων. Η βοήθεια που έδωσαν στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα ήταν έμπρακτη λαμβάνοντας μέρος στην επιθετική πορεία των Νεότουρκων προς την Κωνσταντινούπολη ενάντια στο σουλτάνο. Στη συνέχεια, λόγω των περιορισμών που έθεσαν οι τουρκικές Αρχές προκειμένου να περιορίσουν το εργατικό κίνημα, αποστασιοποιήθηκαν από την Επιτροπή Ένωσης και Προόδου και ο ίδιος βρέθηκε στη φυλακή.[6]
Όταν η Μακεδονία ενσωματώθηκε στην Ελλάδα στα τέλη του 1912, ο Μπεναρόγια, ως ηγέτης της Φεντερασιόν, πρωταγωνίστησε στο ελληνικό εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα. Το 1914, μετά από μια εικοσαήμερη μαχητική απεργία καπνεργατών εκτοπίσθηκε μαζί με τον Σαμουέλ Γιονά στη Νάξο, για δυόμισι περίπου χρόνια, ενώ το 1915 εξελέγη μέλος της ελληνικής Βουλής ως εκπρόσωπος της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης συνεργαζόμενος με το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα.[7]
Στην ηγεσία της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ
Ο Μπεναρόγια πρωταγωνίστησε στη δημιουργία της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ, μετέπειτα ΚΚΕ) στον Πειραιά τον Νοέμβριο του 1918. Στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ (4–10 Νοεμβρίου[8]), ήταν ο επικεφαλής της κεντρώας ιδεολογικοπολιτικής τάσης και προσπάθησε να ισορροπήσει τις θέσεις μεταξύ των δύο άλλων ακραίων τάσεων. Ήταν μέλος της εξελεγκτικής επιτροπής του συνεδρίου. Η πείρα του και ο σεβασμός των συνέδρων στο πρόσωπό του ήταν πολύ σημαντικά για τις εργασίες του συνεδρίου.[εκκρεμεί παραπομπή]
Στις 4 Ιουλίου 1919 ο Μπεναρόγια συνελήφθη και εκτοπίσθηκε στη Φολέγανδρο μαζί με την ηγετική ομάδα της ΓΣΕΕ, που την αποτελούσαν οι Αχ. Χατζημιχάλης, Η. Δελαζάνος, Ευ. Ευαγγέλου και ο ίδιος. Ακολούθησε η πρώτη διήμερη πανελλαδική πολιτική απεργία, στις 8 και 9 Ιουλίου 1919, με αίτημα την επιστροφή τους από την εξορία.[εκκρεμεί παραπομπή]
Ο Μπεναρόγια, όπως και το ΣΕΚΕ, τάχθηκε ενάντια στην Μικρασιατική Εκστρατεία, χαρακτηρίζοντάς την τυχοδιωκτική περιπέτεια και έλαβε ενεργό μέρος σε κινητοποιήσεις κατά αυτής. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 έστρεψε όλη την ισραηλιτική κοινότητα και όχι μόνο κατά του Βενιζέλου και της πολιτικής του για συνέχιση του πολέμου στη Μικρά Ασία, συμμαχώντας με την μοναρχική Ηνωμένη Αντιπολίτευση. του Δ. Γούναρη. Στα απομνημονεύματά του, υπερβάλλοντας για τις συνέπειες της δράσης των αντιπολεμικών κομματικών πυρήνων στο μικρασιατικό μέτωπο,[εκκρεμεί παραπομπή] ο Μπεναρόγια υποστήριξε ότι «η απεργία του στρατού στο μέτωπο έλυσε τη μικρασιατική τραγωδία».[9]
Στις 19 Φεβρουαρίου 1922 συνήλθε η Α΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΕΚΕ. Εκεί ο Μπεναρόγια, μαζί με τους Γιάννη Κορδάτο και Γιώργο Γεωργιάδη, υποστήριξε τη γενικότερη αναθεώρηση της γραμμής του Κόμματος, με την εγκατάλειψη των επαναστατικών του θέσεων. Συμμαχώντας μαζί με τους Νίκο Δημητράτο, Αριστοτέλη Σίδερη και Αλβέρτο Κουριέλ, επέτυχαν να υιοθετήσει το Κόμμα τη θέση της «μακράς νομίμου υπάρξεως».[10] Η θέση αυτή ανατράπηκε στο 1ο Έκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ τον Νοέμβριο του 1922 και οι εισηγητές της τέθηκαν στο περιθώριο από την αριστερή δυναμική πτέρυγα των Παλαιών Πολεμιστών που είχαν επιστρέψει στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και είχαν ενταχθεί στο Κόμμα.
Η πορεία του εκτός του ΚΚΕ
Το 1922 δικάστηκε ως υπεύθυνος για επεισόδια που συνέβησαν κατά τη διάρκεια εργατικών κινητοποιήσεων στον Βόλο τον Φεβρουάριο του 1921.[11] Το 1924 στο 3ο Έκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ διαγράφηκε από το Κόμμα, μαζί με πολλά στελέχη της ιδρυτικής γενιάς, ως «οπορτουνιστής», γιατί θεωρούσε πως δεν είχαν ωριμάσει οι συνθήκες για επαναστατική δράση του εργατικού κινήματος.[12]
Μετά τη διαγραφή του προσπάθησε, μαζί με τον Αριστοτέλη Σίδερη και τον Νίκο Δημητράτο να ιδρύσει σοσιαλιστικό κόμμα.[εκκρεμεί παραπομπή] Όμως η κίνησή τους δεν τελεσφόρησε και στη συνέχεια περιθωριοποιήθηκε. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη από τους Γερμανούς στη Θεσσαλονίκη και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου εξοντώθηκε η οικογένειά του. Απελευθερώθηκε από τους συμμάχους και το 1945 και επέστρεψε στην Ελλάδα. Αναμίχθηκε και πάλι με την πολιτική, συνεργαζόμενος με το σοσιαλιστικό κόμμα των Α. Σβώλου και Η. Τσιριμώκου.[εκκρεμεί παραπομπή]
Στο Ισραήλ
Το 1953 μετανάστευσε στο νεοσύστατο τότε κράτος του Ισραήλ, και εγκαταστάθηκε μόνιμα για το υπόλοιπο της ζωής του στο Τελ Αβίβ, αλλά συνέχισε να έχει επαφές με την Ελλάδα.[13] Το 1975 κυκλοφόρησαν σε τόμο οι αναμνήσεις του από την αρχική φάση οργάνωσης του ελληνικού εργατικού κινήματος, με τίτλο Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου. Το κείμενο αυτό είχε πρωτοδημοσιευθεί σε συνέχειες το 1931 στην εφημερίδα Ταχυδρόμος της Θεσσαλονίκης.[14]
Παρέμεινε πάντα σφοδρός επικριτής της ΕΣΣΔ.[εκκρεμεί παραπομπή] Απέκτησε τέσσερις γιους.[15] Έζησε φτωχικά ως περιπτεριούχος και με μια μικρή σύνταξη που λάβαινε από το ελληνικό κράτος, μέχρι τον θάνατό του το 1979 σε ηλικία 92 ετών.
Σημειώσεις και παραπομπές
- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb150691503. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ 2,0 2,1 Faceted Application of Subject Terminology. 1897591. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Νούτσος (2003), σελ. 261.
- ↑ Benaroya (1949).
- ↑ Τσοκόπουλος 2010.
- ↑ Mazower (2006), σελ. 345-348. Κατά μια άλλη εκδοχή, το 1911 ο Μπεναρόγια εξορίστηκε στην Σερβία με την κατηγορία της συνωμοσίας για τη δολοφονία του σουλτάνου Μωάμεθ Ε΄, όταν ο τελευταίος θα επισκέπτονταν τη Θεσσαλονίκη (Shaw (1991), σελ. 226).
- ↑ Μπεναρόγια (1986), σελ. 89-90.
- ↑ 17–23 Νοεμβρίου, με το νέο (γρηγοριανό) ημερολόγιο.
- ↑ Μπεναρόγια (1986), σελ. 157.
- ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ. 213.
- ↑ Δημόγλου (1999), σελ. 167-168.
- ↑ Νούτσος (2003), σελ. 261.
- ↑ Κόλλια (2011).
- ↑ |Μπεναρόγια (1986), σελ. 7, 11.
- ↑ Κόλλια (2011).
Βιβλιογραφία
Στα Ελληνικά
- Δημόγλου, Αίγλη, επιμ. (1999). Βόλος, ένας αιώνας: Από την ένταξη στο ελληνικό κράτος (1881), έως τους σεισμούς (1955). Βόλος: Εκδόσεις Βόλος. ISBN 9789607797070.
- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ. Α΄. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. 2012.
- Κόλλια, Ελευθερία (11 Σεπτεμβρίου 2011). «Ελιέζερ Μπεναρόγια: "Δεν ξέρω αν θα ήταν αριστερός σήμερα ο πατέρας μου"». Το Βήμα (Αθήνα). https://www.tovima.gr/2011/09/11/politics/eliezer-mpenarogia-den-kserw-an-tha-itan-aristeros-simera-o-pateras-moy/. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2023.
- Μπεναρόγια, Αβραάμ (1986). Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου. Αθήνα: Κομμούνα.
- Νούτσος, Παναγιώτης (2003). «Η σοσιαλιστική σκέψη: Από την επίκληση του Ρήγα στην ενηλικίωση του ΚΚΕ». Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000. 6. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. ISBN 960-406-545-9.
- Τσοκόπουλος, Βάσιας (31 Δεκεμβρίου 2010). «Μπεναρόγια: ο "κόκκινος Αβραάμ" της Φεντερασιόν». Το Βήμα (Αθήνα). https://www.tovima.gr/2010/12/31/society/b-mpenarogia-b-br-o-kokkinos-abraam-tis-fenterasion/. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2023.
- Mazower, Mark (2006). Θεσσαλονίκη: Πόλη των φαντασμάτων. Μτφρ. Κουρεμένος, Κώστας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. ISBN 9-602-21354-X.
Σε άλλες γλώσσεις
- Benaroya, Abraham (1949). «A note on 'The Socialist Federation of Saloniki'». Jewish Social Studies 11 (1): 69-72. http://www.jstor.org/stable/4464788. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2023.
- Shaw, S.J. (1991). The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic. London: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-349-12237-0.
Συμπληρωματική βιβλιογραφία
- «Θεσσαλονίκη (1917-1924». Ελευθεροτυπία, Έψιλον/Ιστορικά (Αθήνα) (35). 15 Ιουνίου 2000.
- Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών (Θεσσαλονίκη) (1989). Η σοσιαλιστική οργάνωση Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης, 1909-1918. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.
- Λιάκος, Αντώνης (1985). Η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (Φεντερασιόν) και η Σοσιαλιστική Νεολαία. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
- Μπεναρόγια, Αβραάμ (1989). Μπενάκης, Θεόδωρος, επιμ. Ελπίδες και πλάνες. Αθήνα: Στοχαστής.
- Νούτσος, Παναγιώτης (1990). «Για τη Φεντερασιόν και τον Α. Μπεναρόγια». Θεωρία και Κοινωνία (1): 190-203.
|