Χρώμα ματιών

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Χρώμα ματιών- καφέ

Το χρώμα των ματιών είναι ένας πολυγονιδιακός φαινοτυπικός χαρακτήρας που καθορίζεται από δύο διαφορετικούς παράγοντες: τον χρωματισμό της ίριδας του οφθαλμού[1][2] και την συχνότητα εξάρτησης της σκέδασης του φωτός από το θολό μέσο στο στρώμα της ίριδας.[3]

Στον άνθρωπο, το χρώμα της ίριδας ποικίλλει από ανοιχτό καφέ έως μαύρο, ανάλογα με τη συγκέντρωση μελανίνης στο χρωματικό επιθήλιο της ίριδας (που βρίσκεται στο πίσω μέρος της), την περιεκτικότητα σε μελανίνη στο στρώμα ίριδας (που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος της) και την κυτταρική πυκνότητα του στρώματος.[4] Η εμφάνιση των ανοικτών χρωμάτων ματιών (πράσινο, μπλε και γκρίζο) προκύπτει από τη διάσπαση του φωτός που λέγεται σκέδαση Tyndall. Ένα παρόμοιο φαινόμενο είναι το χρώμα που φαίνεται ο ουρανός μπλε τη μέρα στο ανθρώπινο μάτι και ονομάζεται Μοριακή σκέδαση/ Rayleigh scattering.[5] Έτσι, δεν υπάρχει πραγματικό πράσινο/μπλε/γκρίζο χρώμα στην ανθρώπινη ίριδα ή στο οφθαλμικό υγρό.[3][6] Το χρώμα των ματιών μπορεί επίσης να αλλάζει σημαντικά ανά περιόδους, και έτσι μπορεί να φαίνονται τα μάτια σε ορισμένους ανθρώπους άλλες φορές πράσινα και άλλες φορές μπλε.

Το χρώμα ματιών στα πτηνά προκύπτει από την παρουσία χρωστικών, όπως οι πτεριδίνες, οι πουρίνες και τα καροτενοειδή.[7] Οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα έχουν πολλές φαινοτυπικές αποκλίσεις στο χρώμα των ματιών.[8] Η γενετική του χρώματος των ματιών είναι περίπλοκη και το χρώμα καθορίζεται από πολλαπλά γονίδια. Μέχρι στιγμής, έχουν συσχετιστεί 15-17 διαφορετικά γονίδια με την κληρονομικότητα των ματιών. Ορισμένα από τα γονίδια των χρωμάτων των ματιών περιλαμβάνουν τα OCA2 και HERC2.[9] Η παλαιότερη πεποίθηση ότι το μπλε χρώμα ματιών είναι ένα απλό υπολειπόμενο χαρακτηριστικό έχει βρεθεί ότι δεν είναι πλήρως σωστή. Η γενετική του χρώματος των ματιών είναι τόσο περίπλοκη που μπορεί να συμβεί σχεδόν οποιοσδήποτε συνδυασμός χρωμάτων των ματιών γονέα-παιδιού.[10][11] Ωστόσο, ο πολυμορφισμός γονιδίου ΟCΑ2, κοντά στην 5' ρυθμιστική περιοχή του βοηθά να εξηγήσει σε μεγάλο βαθμό την ποικιλία των χρωμάτων ματιών.[12]

Γενετικός προσδιορισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χρώμα των ματιών καθορίζεται από περισσότερα από ένα γονίδια.[13][14] Αυτά τα γονίδια αναζητούνται πραγματοποιώντας μικρές αλλαγές στα ίδια τα γονίδια και στα γειτονικά γονίδια. Αυτές οι αλλαγές είναι γνωστές ως μονο-νουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί ή SNPs. Ο πραγματικός αριθμός των γονιδίων που συμβάλλουν στο χρώμα των ματιών είναι επί του παρόντος άγνωστος, αλλά έχουν διατυπωθεί μερικές θεωρίες για τουλάχιστον 3. Μια μελέτη στο Ρότερνταμ του 2009 υποστήριξε ότι ήταν δυνατή η πρόβλεψη του χρώματος των ματιών με βεβαιότητα άνω του 90% για καφέ και μπλε χρησιμοποιώντας μόνο έξι SNPs.[15] Υπάρχουν ενδείξεις ότι 15-17 διαφορετικά γονίδια θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνα για το χρώμα των ματιών στους ανθρώπους. Ωστόσο, τα κύρια δύο γονίδια που σχετίζονται με την παραλλαγή του χρώματος των ματιών είναι τα OCA2 και HERC2. Αυτά τα δύο εντοπίζονται στο χρωμόσωμα 15.[9]

Το γονίδιο OCA2, σε μεταλλαγμένη μορφή, προκαλεί το ροζ χρώμα των ματιών που παρατηρείται μερικές φορές στον ανθρώπινο αλφισμό (το όνομα του γονιδίου προέρχεται από την διαταραχή που προκαλεί ο οφθαλμοκαρδιακός αλφισμός τύπου ΙΙ.). Διαφορετικές SNPs στο πλαίσιο OCA2 συνδέονται στενά με μπλε και πράσινα μάτια, αλλά και με τις φακίδες, τις κρεατοελιές, καθώς με το χρώμα μαλλιών και δέρματος. Οι πολυμορφισμοί μπορεί να οφείλονται σε μια ρυθμιστική αλληλουχία OCA2, όπου μπορούν να επηρεάσουν την έκφραση του γονιδιακού προϊόντος.[12] Μια συγκεκριμένη μετάλλαξη στο γονίδιο HERC2, ένα γονίδιο που ρυθμίζει την έκφραση του OCA2, είναι εν μέρει υπεύθυνο για τα μπλε μάτια.[16] Άλλα γονίδια που εμπλέκονται στην παραλλαγή χρώματος ματιών είναι τα SLC24A4[17] και το TYR[17]. Μια μελέτη του 2010 σχετικά με τη μεταβολή των χρωμάτων των ματιών σε αποχρώσεις και τιμές κορεσμού χρησιμοποιώντας ψηφιακές φωτογραφίες πλήρους ματιού υψηλής ανάλυσης βρήκε τρεις νέες θέσεις για ένα σύνολο δέκα γονιδίων και τώρα μπορεί να εξηγηθεί περίπου το 50% της διακύμανσης των χρωμάτων των ματιών.[18]

Όνομα γονιδίου Επίδραση στο χρώμα των ματιών
OCA2 Συνδέεται με κύτταρα που παράγουν μελανίνη. Κεντρική σημασία για το χρώμα των ματιών.
HERC2 Επηρεάζει τη λειτουργία του OCA2, με μια συγκεκριμένη μετάλλαξη έντονα συνδεδεμένη με τα μπλε μάτια.
SLC24A4 Συνδέεται με διαφορές μεταξύ μπλε και πράσινων ματιών.[17]
TYR Συνδέεται με διαφορές μεταξύ μπλε και πράσινων ματιών.[17]

Τα μπλε μάτια με ένα καφέ σημείο, τα πράσινα μάτια και γκρίζα μάτια, όλα προκαλούνται από ένα εντελώς διαφορετικό τμήμα του γονιδιώματος.

Είναι τέλος δυνατόν να υπάρχει ετεροχρωμία, δηλαδή ένας άνθρωπος να έχει σε ένα ή και στα δύο μάτια 2 ή περισσότερα διαφορετικά χρώματα.

Αρχαίο DNA για το χρώμα ματιών στην Ευρώπη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι άνθρωποι ευρωπαϊκής καταγωγής παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ποικιλία στο χρώμα των ματιών του πληθυσμού σε όλο τον κόσμο. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία του αρχαίου DNA έχουν αποκαλύψει κάποια από την ιστορία του χρώματος των ματιών στην Ευρώπη. Όλοι οι Ευρωπαίοι κυνηγοί-συλλέκτες της Μεσολιθικής εποχής που μέχρι στιγμής έχουν μελετηθεί έχουν δείξει γενετικούς δείκτες για ανοιχτόχρωμα μάτια. Έχουν βρεθεί επίσης γενετικοί δείκτες για ανοικτό χρώμα ματιών στην περίπτωση των κυνηγών-συλλεκτών της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης σε συνδυασμό με σκούρο χρώμα δέρματος.

Ταξινόμηση του χρώματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χρώμα της ίριδας παρέχει μια μεγάλη ποσότητα πληροφοριών για ένα άτομο και μια ταξινόμηση των χρωμάτων μπορεί να είναι χρήσιμη στην τεκμηρίωση των παθολογικών αλλαγών ή στον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο ένα άτομο μπορεί να ανταποκριθεί στα οφθαλμικά φαρμακευτικά προϊόντα.[19] Τα συστήματα ταξινόμησης κυμαίνονταν από μια βασική φωτεινή ή σκοτεινή περιγραφή σε λεπτομερείς διαβαθμίσεις που χρησιμοποιούν φωτογραφικά πρότυπα για σύγκριση.[19] Άλλοι προσπάθησαν να θέσουν αντικειμενικά πρότυπα σύγκρισης χρωμάτων.[20]

Τα χρώματα των ματιών κυμαίνονται από τις πιο σκούρες αποχρώσεις του καφέ έως τις ανοικτότερες αποχρώσεις του μπλε.[13] Για να ικανοποιηθεί η ανάγκη για τυποποιημένη ταξινόμηση, ταυτόχρονα απλή αλλά αρκετά λεπτομερή για ερευνητικούς σκοπούς, ο Seddon και η ομάδα του ανέπτυξαν ένα διαβαθμισμένο σύστημα με βάση το κυρίαρχο χρώμα της ίριδας και την ποσότητα καφέ ή κίτρινου χρώματος που υπάρχει.[21] Υπάρχουν τρία χρώματα χρωστικής που καθορίζουν, ανάλογα με την αναλογία τους, την εξωτερική εμφάνιση της ίριδας, μαζί με το δομικό χρώμα. Οι πράσινες ίριδες, για παράδειγμα, έχουν μπλε και λίγο κίτρινο. Οι καφέ ίριδες περιέχουν κυρίως καφέ. Ορισμένα μάτια έχουν ένα σκούρο δακτύλιο γύρω από την ίριδα, που ονομάζεται στα αγγλικά limbal ring.

Το χρώμα των ματιών στα ζώα ρυθμίζεται διαφορετικά. Για παράδειγμα, το υπολειπόμενο χρώμα των ματιών στο είδος Corucia zebrata είναι μαύρο και το κίτρινο-πράσινο το επικρατές.[22]

Κύρια Χρώματα Ματιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καφέ μάτι Το καφέ χρώμα ματιών είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό στο ανθρώπινο είδος.

'Κερδίζει' συνήθως τα υπόλοιπα χρώματα ματιών στον καθορισμό χρώματος ματιών, ενώ βρίσκεται σε αφθονία σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Τα σκούρα καφέ μάτια μπορεί συχνά να φαίνονται μαύρα.

Τα καφέ μάτια μπορεί επίσης κάποιες φορές να φαίνονται καστανοπράσινα ή πορτοκαλί. Τα καστανοπράσινα μάτια προέρχονται συχνά από επιμειξίες ανθρώπων με καφέ και ανοικτό χρώμα ματιών.

Πράσινο μάτι Το πράσινο χρώμα ματιών χαρακτηρίζεται από χαμηλό στρώμα μελανίνης στο μπροστινό μέρος της ίριδας.

Ίσως το δεύτερο πιο διαδεδομένο χρώμα ματιών, το πράσινο είναι κυρίαρχο σε σχέση με τα άλλα ανοικτά χρώματα ματιών. [23]

Επίσης υπάρχουν μάτια με κίτρινη/χρυσή απόχρωση.

Μπλε μάτι Το μπλε χρώμα ματιών χαρακτηρίζεται από χαμηλό στρώμα μελανίνης στο μπροστινό μέρος της ίριδας.

Είναι υπολειπόμενο σε σχέση με το καφέ και το πράσινο χρώμα ματιών.

Το γκρίζο χρώμα ματιών χαρακτηρίζεται από χαμηλό στρώμα μελανίνης στο μπροστινό μέρος της ίριδας.

Ίσως το πιο σπάνιο φυσικό χρώμα ματιών, είναι υπολειπόμενο σε σχέση με τα άλλα χρώματα ματιών.

Ενώ δεν έχουν μελετηθεί αρκετά οι διαφορές μεταξύ γκρίζων και μπλε ματιών[24], υποστηρίζεται ότι στα ανοικτά γκρίζα μάτια υπάρχει λιγότερη μελανίνη από ό,τι στα μπλε μάτια.

Τα γκρίζα μάτια μερικές φορές μπορεί να φαίνονται μπλε.

Κατανομή στον παγκόσμιο πληθυσμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενικά, το καφέ είναι το πιο διαδεδομένο χρώμα ματιών στον κόσμο. Το ποσοστό των ανθρώπων στον κόσμο με ανοικτό χρώμα ματιών δεν είναι γνωστό και υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκτιμήσεις.

Οι γηγενείς πληθυσμοί της Αφρικής, της Ασίας, της Αμερικής και της Ωκεανίας έχουν κατά κανόνα σκούρα καφέ μάτια. Μόνο στη Μέση Ανατολή (όπως στην Τουρκία και στο Ιράν) και στη Βόρεια Αφρική (όπως στο Μαρόκο και στην Αλγερία) εντοπίζονται και ανοικτά χρώματα ματιών.

Στην Ευρώπη είναι πιο διαδεδομένo το 'γνήσιο' καφέ χρώμα ματιών, ενώ παρατηρούνται και ανοικτά χρώματα ματιών. Στην Ελλάδα, μια έρευνα του ΕΚΠΑ εκτίμησε το ποσοστό των Ελλήνων με ανοικτό χρώμα ματιών στο 14.6%.[25]


Γκαλερί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Καστανοπράσινα μάτια
    Καστανοπράσινα μάτια
  • Σκούρα καφέ / μαύρα μάτια
    Σκούρα καφέ / μαύρα μάτια
  • Άτομο με ένα πράσινο και ένα μπλε μάτι
    Άτομο με ένα πράσινο και ένα μπλε μάτι
  • Μάτια στον αλφισμό- κόκκινα / μπλε / ροζ
    Μάτια στον αλφισμό- κόκκινα / μπλε / ροζ
  • Καφέ μάτια που φαίνονται πορτοκαλί
    Καφέ μάτια που φαίνονται πορτοκαλί
  • Άτομο με ανιριδία
    Άτομο με ανιριδία
  • Μερική ετεροχρωμία- ένα μάτι με μπλε και καφέ χρώμα
    Μερική ετεροχρωμία- ένα μάτι με μπλε και καφέ χρώμα

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Wielgus AR, Sarna T; Sarna (2005). «Melanin in human irides of different color and age of donors». Pigment Cell Res. 18 (6): 454–64. doi:10.1111/j.1600-0749.2005.00268.x. PMID 16280011. 
  2. ↑ Prota G, Hu DN, Vincensi MR, McCormick SA, Napolitano A; Hu; Vincensi; McCormick; Napolitano (1998). «Characterization of melanins in human irides and cultured uveal melanocytes from eyes of different colors». Exp. Eye Res. 67 (3): 293–9. doi:10.1006/exer.1998.0518. PMID 9778410. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Fox, Denis Llewellyn (1979). Biochromy: Natural Coloration of Living Things. University of California Press. ISBN 0-520-03699-9. 
  4. ↑ Huiqiong Wang, Stephen Lin, Xiaopei Liu, Sing Bing Kang; Lin; Xiaopei Liu; Sing Bing Kang (2005). «Separating Reflections in Human Iris Images for Illumination Estimation». Tenth IEEE International Conference on Computer Vision 2: 1691–1698. doi:10.1109/ICCV.2005.215. ISBN 0-7695-2334-X. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.87.418. 
  5. ↑ Sturm RA & Larsson Μ., Genetics of human iris color και patterns, Pigment Cell Melanoma Res, 22: 544-562, 2009.
  6. ↑ Mason, Clyde W. (1924). «Blue Eyes». Journal of Physical Chemistry 28 (5): 498–501. doi:10.1021/j150239a007. 
  7. ↑ Oliphant LW (1987). «Pteridines and purines as major pigments of the avian iris». Pigment Cell Res. 1 (2): 129–31. doi:10.1111/j.1600-0749.1987.tb00401.x. PMID 3507666. 
  8. ↑ Morris, PJ. "Φαινότυποι και Γονότυποι για ανθρώπινα χρώματα ματιών". Athro Limited. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2006.
  9. ↑ 9,0 9,1 "Genotype–phenotype associations and human eye color", Journal of Human Genetics January 2011.White, Désirée; Rabago-Smith, Montserrat (2011). «Genotype-phenotype associations and human eye color». Journal of Human Genetics 56 (1): 5–7. doi:10.1038/jhg.2010.126. PMID 20944644. 
  10. ↑ Δεν υπάρχει ενιαίο γονίδιο για το χρώμα των ματιών, αποδεικνύουν οι ερευνητές. Sciencedaily.com (22 Φεβρουαρίου 2007). Ανακτήθηκε στις 2011-12-23.
  11. ↑ «Eye color definition – Medical Dictionary definitions of popular medical terms easily defined on MedTerms». Medterms.com. 29 Οκτωβρίου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2011. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Duffy, David L.; Montgomery, Grant W.; Chen, Wei; Zhao, Zhen Zhen; Le, Lien; James, Michael R.; Hayward, Nicholas K.; Martin, Nicholas G. και άλλοι. (2007). «A three-single-nucleotide polymorphism haplotype in intron 1 of OCA2 explains most human eye-color variation». Am. J. Hum. Genet. 80 (2): 241–52. doi:10.1086/510885. PMID 17236130. PMC 1785344. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-human-genetics_2007-02_80_2/page/241. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Sturm RA, Frudakis TN; Frudakis (2004). «Eye colour: portals into pigmentation genes and ancestry». Trends Genet. 20 (8): 327–32. doi:10.1016/j.tig.2004.06.010. PMID 15262401. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 September 2006. https://web.archive.org/web/20060909190624/http://www.biosci.ohio-state.edu/~pfuerst/courses/eeobmg640/reading1eyecolor.pdf. 
  14. ↑ Grant MD, Lauderdale DS; Lauderdale (2002). «Cohort effects in a genetically determined trait: eye colour among US whites». Ann. Hum. Biol. 29 (6): 657–66. doi:10.1080/03014460210157394. PMID 12573082. 
  15. ↑ "DNA test for eye colour could help fight crime", New Scientist 14 March 2009. Liu, Fan; Van Duijn, Kate; Vingerling, Johannes R.; Hofman, Albert; Uitterlinden, André G.; Janssens, A. Cecile J.W.; Kayser, Manfred (2009). «Eye color and the prediction of complex phenotypes from genotypes». Current Biology 19 (5): R192–R193. doi:10.1016/j.cub.2009.01.027. PMID 19278628. 
  16. ↑ Kayser, Manfred; Liu, Fan; Janssens, A. Cecile J.W.; Rivadeneira, Fernando; Lao, Oscar; Van Duijn, Kate; Vermeulen, Mark; Arp, Pascal και άλλοι. (2008). «Three genome-wide association studies and a linkage analysis identify HERC2 as a human iris color gene». Am. J. Hum. Genet. 82 (2): 411–23. doi:10.1016/j.ajhg.2007.10.003. PMID 18252221. PMC 2427174. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-human-genetics_2008-02_82_2/page/411. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Sulem, Patrick; Gudbjartsson, Daniel F; Stacey, Simon N; Helgason, Agnar; Rafnar, Thorunn; Magnusson, Kristinn P; Manolescu, Andrei; Karason, Ari και άλλοι. (2007). «Genetic determinants of hair, eye and skin pigmentation in Europeans». Nat. Genet. 39 (12): 1443–52. doi:10.1038/ng.2007.13. PMID 17952075. 
  18. ↑ Liu, Fan; Wollstein, Andreas; Hysi, Pirro G.; Ankra-Badu, Georgina A.; Spector, Timothy D.; Park, Daniel; Zhu, Gu; Larsson, Mats και άλλοι. (2010). «Digital Quantification of Human Eye Color Highlights Genetic Association of Three New Loci». PLOS Genetics 6 (5): e1000934. doi:10.1371/journal.pgen.1000934. PMID 20463881. 
  19. ↑ 19,0 19,1 German EJ, Hurst MA, Wood D, Gilchrist J; Hurst; Wood; Gilchrist (1998). «A novel system for the objective classification of iris colour and its correlation with response to 1% tropicamide». Ophthalmic Physiol Opt 18 (2): 103–10. doi:10.1016/S0275-5408(97)00070-7. PMID 9692029. 
  20. ↑ Fan S, Dyer CR, Hubbard L. Ποσοτικοποίηση και διόρθωση του χρώματος Iris " Τεχνική έκθεση 1495, University of Wisconsin-Madison, Δεκ. 2003.
  21. ↑ Seddon, J.M.; CR Sahagian, RJ Glynn, RD Sperduto and ES Gragoudas (1 August 1990). «Evaluation of an iris color classification system». Investigative Ophthalmology & Visual Science (Association for Research in Vision and Ophthalmology) 31 (8): 1592–8. PMID 2201662. http://www.iovs.org/content/31/8/1592.abstract. Ανακτήθηκε στις 19 October 2011. 
  22. ↑ Jones, S.L.; Schnirel, B.L. (2006). «Subspecies comparison of the Genus: Corucia». Polyphemos 4 (1): 1–25. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 February 2009. https://web.archive.org/web/20090202023446/http://www.biology-online.org/biology-forum/about7587.html. 
  23. ↑ «Eye Color». Stanford at The Tech. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2020. 
  24. ↑ «Are gray eyes the same as blue in terms of genetics?». Stanford at The Tech. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουνίου 2018. 
  25. ↑ «Greeks» (στα αγγλικά). Wikipedia. 2019-01-22. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Greeks&oldid=879645729. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρώμα_ματιών&oldid=10380060"