Φαινότυπος

Άτομα του είδους Donax variabilis παρουσιάζουν μεγάλη διακύμανση στο χρώμα και συνεπώς στην έκφραση των φαινοτύπων τους.

Φαινότυπος είναι όλα τα μορφολογικά, παραγωγικά, ηθολογικά κ.λ.π. χαρακτηριστικά που εκδηλώνει ένας οργανισμός σε μία δεδομένη στιγμή, δηλαδή το μέρος του γονοτύπου του οργανισμού το οποίο μπορούμε (άμεσα ή έμμεσα) να παρατηρήσουμε.

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι ο φαινότυπος ενός ατόμου εξαρτάται:

• Από τον γονότυπο που κληρονόμησε από τους γονείς του
• Από μη κληρονομικές περιβαλλοντικές επιδράσεις
• Από αλληλεπιδράσεις μεταξύ των δύο προηγούμενων
• Την τυχαία διαφοροποίηση

Έτσι, δύο άτομα με τον ίδιο ακριβώς γονότυπο, αλλά μεγαλωμένοι σε διαφορετικά περιβάλλοντα, πιθανότατα θα διαφέρουν στον φαινότυπό τους. Επίσης ρόλο παίζει και η ακρίβεια-αυστηρότητα των μετρήσεων, αν π.χ. συγκρίνουμε ομοαμνιακούς κλώνους θηλαστικών πάντα θα διαφέρουν μεταξύ τους σε απόλυτες μετρήσεις οργανιδίων αλλά δύναται να παρουσιάζουν και εμφανείς χρωματικές διαφορές.

Φαινοτυπική διακύμανση

Η φαινοτυπική διακύμανση ( προερχόμενη από την κληρονομούμενη γενετική διακύμανση) είναι θεμελιώδες προαπαιτούμενο για να υπάρχει εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής. Εάν δεν υπήρχαν διαφορές μεταξύ των ατόμων (φαινοτυπική διακύμανση), δεν θα υπήρχε κριτήριο για τη φυσική επιλογή.

Η ποικιλία έκφρασης των γονοτύπων σε διαφορετικό περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τον φαινότυπο ενός ατόμου: Το φυτό Hieracium umbellatum αναπτύσσεται σε δυο τύπους περιοχών στη Σουηδία. Όταν αναπτύσσεται σε παραθαλάσιες βραχώδεις πλαγιές τα φυτά είναι θαμνώδη με πλατιά φύλλα και εκτεταμένες ταξιανθίες, ενώ όταν βρίσκεται σε αμμολόφους τα φυτά είναι καχεκτικά με στενά φύλλα και συμπαγείς ταξιανθίες. Οι δύο αυτοί τύποι τοπίων εναλλάσσονται συχνά στις ακτές της Σουηδίας, και σε όποιο από τα δύο μέρη πέσει ο σπόρος του φυτού, θα αναπτύξει αντιστοίχως τον φαινότυπό του.

Ένα παράδειγμα τυχαίας διαφοροποίησης του φαινοτύπου είναι στη μικρή μύγα Drosophila melanogaster, όπου ο αριθμός οφθαλμιδίων σε κάθε σύνθετο οφθαλμό της διαφέρει μεταξύ των δυο οφθαλμών του ίδιου ατόμου, μεταξύ διαφορετικών γονοτύπων, ακόμη και μεταξύ κλώνων μεγαλωμένων σε διαφορετικό περιβάλλον.

Ιστορία

Ο διαχωρισμός γονοτύπου - φαινοτύπου προτάθηκε από τον Δανό φυσιολόγο Βίλελμ Γιόχανσεν (Wilhelm Johannsen) το 1911 προκειμένου να διαχωριστεί η κληρονομικότητα ενός οργανισμού από ό,τι αυτή παράγει ως αποτέλεσμα.