Σαντζάκι της Αλεξανδρέττας

Το σαντζάκι της Αλεξανδρέττας (οθωμανικά τουρκικά: سنجاق اسکندرون, αραβικά: لواء الإسكندرونة, γαλλικά: sandjak d'Alexandrette) ήταν σαντζάκι στην εντολή της Συρίας αποτελούμενο από δύο καζάδες του πρώην βιλαετίου του Χαλεπίου (Αλεξανδρέττας και Αντιόχειας) και κατέστη αυτόνομη δυνάμει του Άρθρου 7 της Συνθήκης της Άγκυρας του 1921: "Για την περιοχή της Αλεξανδρέτας θα δημιουργηθεί ειδικό διοικητικό καθεστώς, οι Τούρκοι κάτοικοι της περιοχής θα απολαμβάνουν ευκολίες στην πολιτιστική τους ανάπτυξη. Η Τουρκική γλώσσα θα έχει επίσημη αναγνώριση". Αυτό οφειλόταν στην παρουσία των τουρκικών λαών μαζί με τους Συριακούς και τους Άραβες των διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων: Σουνίτες Μουσουλμάνοι, Αλαουίτες, Συριακοί Ορθόδοξοι, Ελληνορθόδοξοι, Έλληνες Καθολικοί και Μαρωνίτες. Υπήρχαν επίσης κοινότητες Αρμενίων, Ελλήνων, Ασσυρίων, Εβραίων και Κούρδων.

Το 1923, η Αλεξανδρέττα ήταν συνδεδεμένη με το κράτος του Χαλεπίου και το 1925 συνδέθηκε με το συνδυασμένο κράτος της Συρίας, το οποίο εξακολουθούσε να έχει ιδιαίτερη διοικητική ιδιότητα. Οι εκλογές του 1936 στο σαντζάκι επέστρεψαν δύο βουλευτές που ευνοούσαν την ανεξαρτησία της Συρίας από τη Γαλλία και αυτό προκάλεσε κοινές ταραχές καθώς και παθιασμένα άρθρα στον τουρκικό και συριακό τύπο. Στο σαντζάκι δόθηκε αυτονομία τον Νοέμβριο του 1937 σε μια ρύθμιση που διαμεσολαβεί η ένωση. Σύμφωνα με το νέο του καταστατικό, το σαντζάκι έγινε «διακριτό αλλά όχι χωρισμένο» από τη γαλλική εντολή της Συρίας σε διπλωματικό επίπεδο, που συνδέεται τόσο με τη Γαλλία όσο και με την Τουρκία για θέματα άμυνας.

Πληθυσμός

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της γαλλικής ανωτάτης επιτροπής το 1936, από τους 220.000 κατοίκους, το 46% ήταν Άραβες, το 39% ήταν Τούρκοι, 28% Αραβόφωνοι Αλαουίτες, 11% Αρμένιοι, 10% Σουνίτες Άραβες, 8% άλλοι Χριστιανοί 4% ήταν Κιρκάσιοι, Κούρδοι και Εβραίοι. Αν και οι Τούρκοι σχημάτισαν τη μεγαλύτερη ενιαία εθνοθρησκευτική μειονότητα, οι Αραβόφωνοι, συμπεριλαμβανομένων των Σουνιτών, των Αλαουιτών και των Χριστιανών, ήταν πολυάριθμοι.

Πληθυσμός του κράτος του Χατάι το 1936 σύμφωνα με τη γαλλική απογραφή:

Εθνοτική ομάδα	Κάτοικοι	Ποσοστό
Άραβες	101.200	46%
Τούρκοι	85.800	39%
Αλαουίτες	61.600	28%
Αρμένιοι	24.200	11%
Σουνίτες Άραβες	22.000	10%
Μελχίτες, Έλληνες και άλλοι Χριστιανοί	17.600	8%
Κιρκάσιοι, Εβραίοι, Κούρδοι	8.800	4%
Σύνολο	220.000	100%

• 
  Κανονιστική οργάνωση του σαντζακίου της Αλεξανδρέττας, στο κράτος της Συρίας, στις 14 Μαΐου 1930
• 
  Χάρτης που δείχνει τα κρατίδια της γαλλικής εντολής από το 1921 έως το 1922

Εγγραφή των ψηφοφόρων και «εκλογές» του 1938

Οι τουρκικές δυνάμεις του συνταγματάρχη Σουκρού Κανατλί εισήλθαν στην Αντιόχεια στις 5 Ιουλίου 1938

Η κατανομή των εδρών στη συνέλευση του σαντζακίου βασίστηκε στην απογραφή του 1938 που διεξήγαγαν οι γαλλικές αρχές υπό διεθνή εποπτεία: από 40 έδρες, 22 δόθηκαν στους Τούρκους, 9 στους Αλαουίτες, πέντε στους Αρμένιους, δύο στους Σουνίτες Άραβες και δύο στους Έλληνες της Αντιόχειας. Αυτή η κατανομή ήταν αποτέλεσμα μιας τουρκικής στρατιωτικής επέμβασης από το Παγιάς και το Χάσσα λίγο πριν, στις 5 Ιουλίου 1938, με την εθνοκάθαρση των περισσότερων από τους Άραβες και Αρμένιους κατοίκους που αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Η Τουρκία μετέφερε επίσης δεκάδες χιλιάδες Τούρκους στο σαντζάκι της Αλεξανδρέττας για να εγγραφούν ως πολίτες και να ψηφίσουν. Επιπλέον, τα αποτελέσματα φάνηκαν αμφισβητήσιμα επειδή συνέβησαν με μοναδικό σκοπό την κατανομή των εδρών και η τουρκική προπαγάνδα ήταν πολύ δραστήρια μεταξύ των Αλεβιτών και των Κιρκάσιων, που όλοι θεωρούνταν Τούρκοι από την Άγκυρα.

Σύμφωνα με τους επίσημους αριθμούς εγγεγραμένων στις 22 Ιουλίου 1938, καταχωρήθηκαν 57.008 ψηφοφόροι στο σαντζάκι και ανήκαν στις ακόλουθες εθνοτικές ομάδες:

• Τούρκοι: 35.847
• Αλαουίτες: 11.319
• Αρμένιοι: 5.504
• Ελληνορθόδοξοι: 2.098
• Άραβες (Σουνίτες Μουσουλμάνοι): 1.845
• "Άλλοι": 359

40 έδρες του συμβουλίου του σαντζακίου ανά καζά διανεμήθηκαν ως εξής:

• Αντιόχεια: 14 Τούρκοι, 7 Αλαουίτες, 2 Αρμένιοι, 2 Σουνίτες Άραβες, 1 Ελληνορθόδοξοι
• Αλεξανδρέττα: 3 Τούρκοι, 2 Αλαουίτες, 1 Αρμένιοι, 1 Ελληνορθόδοξοι
• Κιριχάν: 5 Τούρκοι, 2 Αρμένιοι
• Σύνολο: 22 Τούρκοι, 9 Αλαουίτες, 5 Αρμένιοι, 2 Σουνίτες Άραβες, 2 Ελληνορθόδοξοι

Παρά την καταχώριση των ψηφοφόρων, δεν διεξήχθησαν εκλογές και ανατέθηκε σε «εγκεκριμένη» συνέλευση του σαντζακίου από τις τουρκικές και τις γαλλικές αρχές. Ο Ταϊφούρ Σοκμέν ο οποίος διορίστηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ για να οδηγήσει τη μετάβαση έφθασε στην Αντιόχεια από την Ντορτιόλ στις 25 Αυγούστου 1938.

Κράτος του Χατάι

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1938, η συνέλευση κήρυξε το σαντζάκι της Αλεξανδρέτας ως κράτος του Χατάι. Το κράτος διήρκεσε ένα έτος υπό κοινή γαλλική και τουρκική στρατιωτική εποπτεία. Η ίδια η ονομασία "Χατάι" προτάθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ και η κυβέρνηση ήταν υπό τον έλεγχο της Τουρκίας. Ο πρόεδρος Ταϊφούρ Σοκμέν ήταν μέλος του τουρκικού κοινοβουλίου που εκλέχτηκε το 1935 (αντιπροσωπεύοντας την επαρχία Αττάλειας) και ο πρωθυπουργός Δρ. Αμπντουραχμάν Μελέκ, εκλέχτηκε επίσης στο τουρκικό κοινοβούλιο (που εκπροσωπούσε την επαρχία Γκαζιαντέπ) το 1939, ενώ εξακολουθεί να κατέχει την πρωθυπουργική θέση. Το κράτος του Χατάι έγινε η επαρχία Χατάι της Τουρκίας το 1939.

• 
  Διαμαρτυρίες στη Δαμασκό από γυναίκες διαδηλώτριες κατά της προσάρτησης της Τουρκίας από το σαντζάκι της Αλεξανδρέττας το 1939. Ένα από τα πανό αναφέρει: "Το αίμα μας θυσιάζεται για το συριακό αραβικό σαντζάκι"

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Sanjak of Alexandretta στο Wikimedia Commons