Πισινά Χωριά του Μυστρά (Φραγκοκρατία)

Πισινά Χωριά του Μυστρά ή Πισινοχώρια ή Κουτζαβές ονομαζόταν η περιοχή των οικισμών του βορειοδυτικού Ταϋγέτου, κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας από το 1685 και μέχρι τις 28-12-1836.

Η περιοχή αυτή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Δενθαλιάτιδα και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, αποτέλεσε τον δήμο Αλαγωνίας, ο οποίος δημιουργήθηκε το 1836 και διαλύθηκε το 1912, οπότε τα έξι χωριά αποτέλεσαν αυτοτελείς κοινότητες, οι οποίες από 1/1/1999 υπήχθησαν στον δήμο Καλαμάτας.

Θέση

Τα Πισινά Χωριά βρίσκονται βορείως της Καλαμάτας στις τρεις κύριες υδρολογικές λεκάνες του ποταμού Νέδοντα (κοιλάδα της Νέδουσας, κοιλάδα Αλαγονίας, Πηγών και Αρτεμισίας και κοιλάδα Λαδά και Καρβέλη).

Καλύπτουν όλη την έκταση της αρχαίας Δενθαλιάτιδας Χώρας, της περιοχής Κουτσαβά ή Κουτζαβά ή του τέως δήμου Αλαγωνίας, όπως μετονομάστηκε υπαγόμενη στην Μεσσηνία, μετά την απελευθέρωση.

Ονομάστηκαν Πισινά Χωριά, ή Πισινοχώρια, γιατί οι συνοικισμοί αυτοί, την περίοδο της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, ήταν χτισμένοι στο δυτικό (πισινό) μέρος του Ταϋγέτου, ενώ ο Μυστράς, ο οποίος ήταν τότε το διοικητικό κέντρο της περιοχής, ήταν χτισμένος στο ανατολικό (μπροστινό) μέρος του Ταϋγέτου.  

Τα Πισινά χωριά, έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο στους αγώνες ανεξαρτησίας λόγω της ορεινής και στρατηγικής θέσης τους, σε σχέση με την Καλαμάτα και τα Μοναστήρια που βρίσκονται εκεί, χρησιμοποιήθηκαν σαν ορμητήρια κατά τους χρόνους της επανάστασης του 1821.

Ιστορικός πίνακας ονομασιών της περιοχής

Ο ακόλουθος πίνακας, εμφανίζει την αλληλουχία των ονομασιών της περιοχής, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και συνδέει τα ιστορικά γεγονότα που η άγνοια της σχέσης τους, παραπλανά τον αναγνώστη που δεν γνωρίζει την περιοχή.

Ονομασίες	---- Από ----	---- Έως ----	Παρατηρήσεις
Δενθαλιάτιδα (αρχαία ελληνικά ονόματα)	???? π.Χ.	800 μ.Χ.	Όμηρος, Παυσανίας, Ρωμαίοι
Κουτσαβές (σλάβικα ονόματα)	800 μ.Χ.	1.300 μ.Χ.	Βυζαντινοί, Σλάβοι
Πισινοχώρια (σλάβικα ονόματα)	1.300 μ.Χ.	1.836μ.Χ.	Φράγκοι, Ενετοί, Οθωμανοί, Αγωνιστές 1821
Δήμος Αλαγωνίας (σλάβικα ονόματα)	1.837 μ.Χ.	1.912 μ.Χ	ΦΕΚ Α 080-28/12/1.836.
Κοινότητες Επαρχίας Καλαμών (σλάβικα ονόματα)	1.912 μ.Χ.	1.927 μ.Χ.	ΦΕΚ Α 262-31/08/1.912,
Κοινότητες Επαρχίας Καλαμών (νέα ονόματα)	1.927 μ.Χ.	1.997 μ.Χ.	ΦΕΚ Α 306-22/12/1.927.
Τοπικά Διαμερίσματα δήμου Καλαμάτας (νέα ονόματα)	1.997 μ.Χ.	2.011 μ.Χ.	ΦΕΚ Α 244-04/12/1.997.
Τοπικές Κοινότητες Ταυγέτου του δήμου Καλαμάτας (νέα ονόματα)	2.011 μ.Χ.	Σήμερα	ΦΕΚ Α 087-07/06/2.010.

Φραγκοκρατία (Πισινά χωριά)

Την εποχή της Φραγκοκρατίας, μετά την δημιουργία της καστροπολιτείας του Μυστρά στην Λακεδαίμονα, τα παραπάνω έξι χωριά, διατηρώντας το καθένα χωριστά το Σλαβικό του όνομά π.χ. Σίτσοβα, Τσερνίτσα κ.λ.π. εντάχθηκαν στο Μυστρά και όλα μαζί, παράλληλα με την σλάβικη ονομασία Κουτσαβές, ονομάστηκαν Πισινά Χωριά, ή Πισινοχώρια.

Το 1685 οι Ενετοί με αρχηγό τον Μοροζίνι, καταλαμβάνουν το Μοριά και απομακρύνουν τους Οθωμανούς. Το 1700 έκαναν απογραφή του πληθυσμού της Πελοποννήσου και τα αποτελέσματα υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στο χειρόγραφο απογραφής του Grimani .

Χωριά	Φαμελιές	Άντρες	Γυναίκες	Σύνολο
Αναστάσοβα Μεγάλη	62	101	126	227
Αναστάσοβα Μικρή	64	102	94	196
Σίτσοβα	75	111	100	211
Τσερνίτσα	57	101	124	225
Κουτσαβά Λαδά	69	124	124	248
Κουτσαβά Καρβέλη	58	104	84	188
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ	385	643	652	1295

Οθωμανικοί Χρόνοι (Πισινά χωριά)

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας τα Πισινά Χωριά εξακολούθησαν να ανήκουν στον Καζά (Επαρχία ) του Μυστρά.

Ο Καζάς του Μυστρά, ήταν ο μεγαλύτερος, τόσο σε έκταση όσο και σε πληθυσμό, αλλά και ο πλουσιότερος από όλους τους Καζάδες στο Πασαλίκι του Μοριά. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα ο πασάς του Μυστρά να μην ασχολείται ιδιαίτερα με τα άγονα Πισινοχώρια και οι σκληροτράχηλοι ορεινοί αυτοί βιοπαλαιστές, αποδεχόμενοι το καθεστώς της Διοίκησης κάθε χωριού από τους Κοτζαμπάσηδες (Δημογέροντες), κατά τα πρότυπα της Μάνης, κατάφεραν να απολαμβάνουν ένα καθεστώς ημιαυτονομίας, το λεγόμενο  «κοινοτικό προνόμιο». Σε αυτή την περίπτωση πλήρωναν λιγότερους φόρους και γλίτωναν διάφορες καταπιέσεις από τον Πασά του Μυστρά.

Το καθεστώς αυτό της ημιαυτονομίας έδινε την δυνατότητα σε άλλους καταπιεζόμενους Έλληνες να βρίσκουν καταφύγιο στα χωριά αυτά.

Στα Πισινά χωριά προτίμησαν να εγκατασταθούν επίσης αρκετοί Κρητικοί με τις οικογένειες τους το έτος 1669, μετά την παράδοση του Χάνδακα (Ηράκλειο) στους Οθωμανούς, που πέρασαν στις απέναντι ακτές της Μάνης.

Εκτός όμως από τους Κρητικούς πρόσφυγες και άλλοι Έλληνες κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας άφησαν τον τόπο τους, που δεν τους έδινε ασφάλεια, είτε γιατί ήταν παράλιος, είτε γιατί κατοικούσαν σε αυτόν Τούρκοι και εγκαταστάθηκαν στα Πισινά Χωριά, όπου ήταν ασφαλείς από τις λεηλασίες των πειρατών και από την αρπακτική μανία των Τούρκων. Αλλά και οι κλέφτες ακόμη, που είχαν βγει στα βουνά για να πολεμήσουν τους Τούρκους, σε αυτά τα χωριά έβρισκαν έστω και προσωρινά στοργή, ανακούφιση και φιλόξενη στέγη.

Όλοι αυτοί οι ντόπιοι, (Δενθάλιοι και Μηλλιγγοί), οι Κρητικοί πρόσφυγες και οι έποικοι από άλλα μέρη, ορεσίβιοι και σκληροτράχηλοι άνθρωποι, είχαν την ίδια Εθνική συνείδηση, μιλούσαν την ίδια γλώσσα, πίστευαν στην ίδια θρησκεία και είχαν πλήρη επιμειξία μεταξύ τους, ώστε σύντομα αποτέλεσαν ένα ενιαίο και αδιάσπαστο Ελληνικό σύνολο, το οποίο είχε μόνο τις συνηθισμένες πνευματικές οικονομικές και κοινωνικές διαφορές, που είναι φυσικό να παρουσιάζονται μεταξύ των ατόμων και των οικογενειών μιας κοινωνίας, με αποτέλεσμα να παίξουν σημαντικότατο ρόλο στον αγώνα του 1821 για την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς.

Νεοελληνικοί Χρόνοι (Ελληνικό κράτος)

Με την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους και την ανάληψη της διακυβέρνησης, από τον Ιωάννη Καποδίστρια, μία από τις ενέργειές του ήταν και η ανάπλαση της τοπικής αυτοδιοίκησης και η οργάνωση της εσωτερικής διοίκησης της χώρας, καταργώντας το σύστημα της Δημογεροντίας (Κοτζαμπάσηδων), που ίσχυε από την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

1833 Πισινά χωριά στην επαρχία Μυστρά

Η ενθουσιώδης έμπνευση του Ι. Καποδίστρια, για το νέο ρόλο που έμελλε να διαδραματίσουν οι τοπικές κοινωνίες, πραγματοποιήθηκε από τον Όθωνα τον Απριλίου 1833 και το Βασίλειο της Ελλάδος διαιρέθηκε σε δέκα Νομούς.

Μεταξύ των Νομών αυτών ήταν και οι Νομοί:

• α) Μεσσηνίας ο οποίος περιελάμβανε τις επαρχίες: Ολυμπίας με πρωτεύουσα το Φανάριον (Παρρασία), Τριφυλίας με πρωτεύουσα την Αρκαδία (Κυπαρισία), Μεθώνης με πρωτεύουσα τη Μεθώνη, Μεσσηνίας με πρωτεύουσα την Ανδρούσα και Καλαμών με πρωτεύουσα τις Καλάμαις (Καλαμάτα). Πρωτεύουσα του Νομού ορίσθηκε η Αρκαδία (Κυπαρισσία).
• β) Λακωνίας ο οποίος περιελάμβανε τις επαρχίες: Λακεδαίμονος με πρωτεύουσα το Μυστρά (Σπάρτη), Επιδαύρου Λιμηράς με πρωτεύουσα την Επίδαυρο Λιμηρά (Μονεμβασία), Γυθείου, με πρωτεύουσα το Μαραθωνήσι (Γύθειον) και Οιτύλου, με πρωτεύουσα το Βοίτουλον (Οίτυλον). Πρωτεύουσα του Νομού ορίσθηκε ο Μυστράς (Σπάρτη).

Τα Πισινά Χωριά σε αυτή τη φάση παρέμειναν στην Επαρχία Λακεδαίμονος με πρωτεύουσα το Μυστρά.

1835 Δήμος Αλαγωνίας στην Μεσσηνία

Το 1835, ορίστηκαν επακριβώς τα όρια των Νομών και έγινε η διαίρεση των Επαρχιών σε Δήμους. . Με το Διάταγμα αυτό στην Επαρχία Καλαμών δημιουργήθηκαν οκτώ Δήμοι μεταξύ των οποίων και ο δήμος Αλαγωνίας ο οποίος περιλάμβανε τα πρώην Πισινά χωριά.

Βιβλιογραφία

• "Αλαγονιακά" Αντώνη Ν. Μασουρίδη πρώην γυμνασιάρχου τυπογραφείο Αλεξ. Βισκουνάκη Αριστείδου 6, Αθήνα 1936 και ανατύπωση το 1994 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αρτεμισίων Αθήνας.
• "Αλαγονία και Αλαγόνιοι" Τόμος Ι & ΙΙ. Αγησίλαου Καλαμαρά Καλαμάτα 2001.
• "Μεσσηνία" Καλαμάτα 1995. Δημήτρη Διον. Σταματόπουλου φιλόλογου τέως διευθυντή Λυκείου.
• "Μεσσηνιακά 1969-1970" Μίμη Η. Φερέτου . Έκδοση 1972 από «Αριστομένης» Μαυρομιχάλη 9 Αθήνα.
• "Δυτικά στον Ταΰγετο" τόμος Ι & ΙΙ και Βιβλιογραφία σελ 344. Γιώργος Πετράκος
• "Η ζωή στην Καλαμάτα και στην περιοχή της" (η ελληνική επαρχία) 1918-1943". Έκδοση 2001. Τάκη(Δημ) Π. Χιουρέα προέδρου Σ.Ε. Τοπικών Οργανώσεων (επαρχιωτών).
  • "Όπισθεν του Μυστρά". Τόμος Α΄ εκδ. Δ΄. σελίδα 14 έως 30. ". Ηλία Αθ. Λαζάρου Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε.α. Ιστορικού Μελετητή - Ισόβιου Τακτικού Μέλους Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος. ¨ ¨https://www.aake.info/newspapers/ τεύχος 112 ) 2023 & 109 )2022 . & https://www.kalamatatimes.gr/opisthen-toy-mystra-tritomi-diatrivi-sminarchoy-e-a-ilia-ath-lazaroy/ ISBN: 978-618-83741-0-2 , ISBN SET: 978-618-83741-1-9 "

Πηγές 

• "ΑΛΑΓΟΝΙΑΚΑ" 1936. Αντωνίου Νικολάου Μασουρίδη. Γυμνασιάρχης, Διοικητικός Σύμβουλος του Μετοχικού Ταμείου των Πολιτ. Υπαλλήλων, ανατύπωση 1994 από τον Σύλλογο Αρτεμίσιων Αθηνών - Πειραιώς (Πηγαί και Βοηθήματα στη σελίδα 422).
• "Αλαγονία και Αλαγόνιοι" Τόμος Ι & ΙΙ. Αγησίλαου Καλαμαρά. Έκδοση του συλλόγου Αλαγονίων Καλαμάτας 2001. Βιβλιογραφία στη σελίδα 10.
• "Μεσσηνία" Καλαμάτα 1995. Δημήτρη Διον. Σταματόπουλου φιλόλογου τεως διευθυντή Λυκείου.
• "Μεσσηνιακά 1969-1970" Μίμη Η. Φερέτου. Έκδοση 1972 από «Αριστομένης» Μαυρομιχάλη 9 Αθήνα. Εγκυκλοπαίδεια: "Αλαγονία" σελίδα 228-240 και "Σίτσοβα" σελίδα 435.
• "Δυτικά στον Ταΰγετο" τόμος Ι & ΙΙ. Γιώργος Πετράκος. Βιβλιογραφία στη σελίδα 344.
• «Η ζωή στην Καλαμάτα και στην περιοχή της» (Η ελληνική επαρχία) 1918-1943". Έκδοση 2001. Τάκη(Δημ) Π. Χιουρέα προέδρου Σ.Ε. Τοπικών Οργανώσεων (επαρχιωτών).
• "Όπισθεν του Μυστρά". Τόμος Α΄ εκδ. Δ΄. σελίδα 14 έως 30. ". Ηλία Αθ. Λαζάρου Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε.α. Ιστορικού Μελετητή - Ισόβιου Τακτικού Μέλους Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος. ¨https://www.aake.info/newspapers/ τεύχος 112 ) 2023 & 109 )2022 . & https://www.kalamatatimes.gr/opisthen-toy-mystra-tritomi-diatrivi-sminarchoy-e-a-ilia-ath-lazaroy/

ISBN: 978-618-83741-0-2 , ISBN SET: 978-618-83741-1-9 "