Ντζάλισι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ντζάλισι
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Ντζάλισι
41°57′47″N 44°36′8″E
ΧώραΓεωργία
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Μτσχέτα
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Συντεταγμένες: 41°57′47″N 44°36′08″E / 41.9631°N 44.6021°E / 41.9631; 44.6021

Αρχαιολογικός χώρος της Ζάλισσας.

Το Ντζάλισι ή Ντζάλισα (γεωργιανά: ძალისი, αγγλικά: Dzalisi ή Dzalisa‎‎, κοινή ελληνική: Ζάλισσα) είναι ιστορικό χωριό στη Γεωργία, που βρίσκεται στην κοιλάδα Μουκράνι, περίπου 50 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Τιφλίδας και 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Μτσκέτα.

Η αρχαία Ζάλισσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την πόλη Ζάλισσα (Zalissa), αναφέρει ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, ως μια από τις κύριες πόλεις του αρχαίου γεωργιανού Βασιλείου της Ιβηρίας (Γεωγραφική Υφήγησις, (§ 10, 3). Οι αρχαιολογικές ανασκαφές μεταξύ των ετών 1971 και 1990,[1] οι οποίες ξεκίνησαν εκεί και στα πέριξ, έχουν αποκαλύψει τα ερείπια τεσσάρων παλατιών και υπόκαυστων λουτρών, οικιών, ακρόπολης, πισίνας, κτήριο διοίκησης, στρατώνες, σύστημα ύδρευσης και νεκροταφεία.

Μωσαϊκό από τη Ζάλισσα που απεικονίζει την Αριάδνη και τον Διόνυσο.

Μία από τις οικίες, πιθανόν ναός του Διονύσου ή “Οίκος του Διονύσου”, είναι αξιοσημείωτη για τα επιδαπέδια ψηφιδωτά της, τα οποία, μαζί με τα ψηφιδωτά της Πιτυούντος (αρχαία ελληνικά: Πιτυοῦς, Pityus, Pitsunda ή Bichvinta) είναι, μακράν, τα αρχαιότερα που βρέθηκαν στην Καυκασία. Το στυλ των ψηφιδωτών τα τοποθετεί χρονολογικά γύρω στο 300 ΚΕ. Το ψηφιδωτό στο κεντρικό τμήμα του απεικονίζει την Αριάδνη και τον Διόνυσο σε μια σκηνή δεξιώσεων.

Από την αρχαιολογική έρευνα μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα, ότι η πόλη είχε το υψηλότερο επίπεδο της ανάπτυξης της μεταξύ του πρώτου και τρίτου αιώνα ΚΕ. Τον πέμπτο αιώνα ΚΕ οι υποδομές της καταστράφηκαν και η καθημερινή δραστηριότητα και ζωή εκεί είχε ανασταλεί. Μεταξύ έκτου και έβδομου αιώνα ΚΕ συνεχίστηκε εκεί μια μέτρια ζωή, ενώ τον όγδοο αιώνα, μετά την εκστρατεία του Μερβάν Β', η πόλη καταστράφηκε.[2].

Ανασκαφές στη Ζάλισσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ζάλισσα είναι ένα από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία του ιστορικού βασιλείου του Καρτλί (Ιβηρία). Οι αρχαιολογικές ανασκαφές διεξήχθησαν μεταξύ 1971-1990 από την “Αρχαιολογική Αποστολή Νασατάκι” (Nasataki Archeological Expedition), του “Αρχαιολογικού Ερευνητικού Κέντρου” (Archeological Research Center) του “Γεωργιανού Ινστιτούτου Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Εθνογραφίας Ιβάν Γιαβακισβίλι” (Georgian Ivane Javakhishvili Institute of History, Archeology and Ethnography). Τα ερείπια της αρχαίας πόλης βρέθηκαν στο χωριό Ντζάλισι ή Ντζάλισα (Dzalisa), στην κοιλάδα Μουκράνι, 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μτσκέτα (Mtskheta). Η αρχαιολογική θέση έχει ταυτιστεί ως η πόλη της Ζάλισσας, που αναφέρει ο Κλαύδιος Πτολεμαίος στο έργο του, «Γεωγραφική Υφήγησις», το δεύτερο αιώνα ΚΕ.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ερείπια της Ζάλισσας.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι η Ζάλισσα είναι παράδειγμα της ανάπτυξης της αγροτικής ζωής στην Ιβηρία, γύρω από τον πρώτο αιώνα ΚΕ, ενώ η ανάπτυξη της πόλης ήταν έντονη μεταξύ του δεύτερου και του πέμπτου αιώνα ΚΕ. Ο αρχαίος οικισμός απλώθηκε πάνω από 70 εκτάρια (700 στρέμματα) γύρω από ένα τεχνητό λόφο (6 εκταρίων, δηλαδή 60 στρεμμάτων γης) στη δεξιά όχθη του ποταμού Ναρέκβαβι (Narekvavi), στον οποίο λόφο θεωρείται ότι βρίσκεται η Ακρόπολη της πόλης. Η αρχαιολογική αποστολή αποκάλυψε αλλεπάλληλα στρώματα από διαφορετικές πολιτιστικές περιόδους και ερείπια των πρώιμων μνημείων βρέθηκαν επίσης στην περιοχή.[3][4]

Βρέθηκαν τα ερείπια παλατιών (ανακτόρων) και ναού, κτιριακών εγκαταστάσεων με συστοιχίες, μολύβδινων-σωληνώσεων νερού, εκτεταμένο δίκτυο δρόμων και πλατειών, οικίες με ψηφιδωτά δαπέδα, διακοσμημένα με γεωμετρικά και φυτικά στολίδια και επιγραφές, αρχιτεκτονικά στοιχεία, πήλινα και γυάλινα σκεύη, και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα.[5].

Εκθέματα από τις ανασκαφές εκτίθενται στο Κρατικό Μουσείο της Γεωργίας, (Simon Janashia Museum of Georgia - State Museum of History of Georgia) στην Τιφλίδα, στο Μουσείο της Μτσκέτα και στο Μουσείο της Ντζάλισα (που είναι και η βάση της ανασκαφικής αποστολής).

Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τεμνόμενοι δρόμοι και πλατείες αναδυκνείουν την πολεοδομία και δομικά υλικά, όπως πλακάκια και τούβλα ανακαλύφθηκαν ανάμεσα στα ερείπια της πόλης. Δημόσια κτίρια, οικίες και ναοί ήταν διακοσμημένοι με διακεκριμένα μωσαϊκά. Η πόλη είχε επίσης προηγμένο σύστημα υδραυλικών εγκαταστάσεων, με κάποιες σωλήνες για την παροχή νερού σε λουτρά και άλλες να μεταφέρουν μακριά τα λύματα.

Το παλαιότερο οικοδομικό υλικό που βρέθηκε στα ερείπια της πόλης χρονολογείται περίπου στο 200 ΠΚΕ, ενώ τα μεγάλα κτίρια χρονολογούνται μεταξύ 100-400 ΚΕ.[6][7]

Ναός-οικία του Διονύσου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ναός-οικία του Διονύσου, αποτελείται από μια μεγάλη αίθουσα και έχει είσοδο στο νότο. Η μπροστινή αυλή εξομαλύνεται με λίθινο σύμπλεγμα και πλατφόρμα από ψαμμίτη (4,9X2,75 μέτρα). Η κεντρική αίθουσα (48,6 τετραγωνικά μέτρα) έχει ψηφιδωτά δαπέδων (περίπου του 2ου αιώνα ΚΕ). Κατά μήκος των τοίχων, το δάπεδο καλύπτεται από σχετικά μεγάλο μωσαϊκό (οι πλάκες του έχουν διαστάσεις μεταξύ 0,45-0,70 μ). Το μεσαίο τμήμα του ψηφιδωτού, που δεν καλύπτεται από την καθιερωμένη σταύρωση των πλακών μοιάζει με ισοσκελές τρίγωνο. Στο οριζόντιο βραχίονα το κεντρικό τμήμα του περιλαμβάνει σύνθεση που απεικονίζει την Αριάδνη και τον Διόνυσο σε μια σκηνή δεξιώσεων. Το μωσαϊκό εικόνων, ακόμη και η φύση της όλης δομής μπορεί να δημιουργήσει την εικόνα, ότι έχουμε να κάνουμε με οίκημα-ναό, που στον αρχαίο κόσμο ονομαζόταν «Οικία του Διονύσου». Τα χαρακτηριστικά και το ρεπερτόριο της εικονογραφίας του μωσαϊκού, που χρονολογείται μεταξύ του πρώτου ως τρίτου αιώνα ΚΕ δείχνουν να συνδέεται με τη καλλιτεχνική σχολή της Αντιόχειας.[8]

Ανάκτορο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πιο ευδιάκριτα μεταξύ των κτηρίων είναι οι οικίες (βίλες και σπίτια) καθώς το εξελιγμένο αρχιτεκτονικό συγκρότημα οικιστικών πολυχώρων καλύπτει περί τα 2.500 τετραγωνικά μέτρα. Τα ερείπια ανακτόρου, ανασκάφηκαν σε βάθος 1,5 μέτρο, μεταξύ του 1984-1985. Είναι το μεγαλύτερο κτίριο οχυρού τύπου που βρέθηκε στη Γεωργία μέχρι στιγμής. Στο τεράστιο αυτό κτίριο περιλαμβάνονται ακόμη και αύλειος χώρος, το αίθριο με το συντριβάνι του (8,35 Χ 8,35 τετραγωνικά μέτρα). Ένα μικρότερο ανάκτορο ανακαλύφθηκε το 1974-1975. Το μεγαλύτερο από τα δύο ανάκτορα αποτελείται από περίπου 30 διαφορετικά δωμάτια. Υπνοδωμάτια, αίθουσες συνεδριάσεων, δύο μπάνια με υδραυλικά συστήματα αποκαλύφθηκαν. Πλακόστρωτα, ασβεστόλιθοι, ψαμμίτης, τούβλα και κεραμικά πλακίδια χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά.[9][10]

Το καλοδιατηρημένο κεντρικό σύστημα θέρμανσης (συμπεριλαμβανομένης υπόκαυστης ή υποδαπέδιας θέρμανσης) ήταν πολύ σημαντική ανακάλυψη, καθώς παρέχει ενδείξεις για τις υποθέσεις των αρχαιολόγων σχετικά με το υψηλό βιοτικό επίπεδο και την ποιότητα κατασκευής. Το υπόκαυστο εντοπίζεται στο κέντρο του μεγάρου με σκοπό την παροχή θερμότητας σε ολόκληρο το κτίριο. Είναι τετράγωνου σχήματος (11,8 Χ 11,8 μέτρα) και παρείχε θερμότητα σε μια περιοχή έκτασης 139,2 τετραγωνικών μέτρων. Ειδικά κατασκευασμένο περιελάμβανε επίσης πήλινους σωλήνες που χρησιμοποιήθηκαν ως καλοριφέρ, ενώ ειδικά “παράθυρα”, ορθογώνιου σχήματος ήταν σκαλισμένα στους σωλήνες.[11][12]

Στοά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κτήριο-στοά τοποθετείται στο νότιο τμήμα του παλατιού και καταλαμβάνει περιοχή 703 μέτρων. Το πάχος του τοιχώματος ποικίλλει. Το κτήριο περιλαμβάνει τρία αλλεπάλληλα δωμάτια συνεχόμενα μεταξύ τους. Η κεντρική αίθουσα της κύριας αψίδας, φαίνεται ότι περιλάμβανε τους κεντρικούς σταθμούς θέρμανσης. Εδώ έχουμε όλα τα στοιχεία διοικητικού κτηρίου, με αίθουσες των επιμελητών και συνεδριάσεων. Και στο κτήριο αυτό επίσης, χρησιμοποιούνται ως οικοδομικό υλικό πλακόστρωτα, με τούβλα από λάσπη και ασβέστη και υλικό στέγης από κεραμίδια.[13]

Αίθριο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπήρχε επίσης συγκρότημα λουτρών στο αίθριο (ανοιχτή αυλή, Atrium) (7,75X6,95 μ). Το πάτωμα είναι καλυμμένο με ψαμμίτη και πελεκητή λίθο. Στο κέντρο του Αίθριου υπήρχε πεζόδρομος πλάτους 51-52 εκατοστών γύρω από βρύση με λεκάνη απορροής (2X1,8 μ, βάθος 17 εκατοστά), που ανεγέρθηκε στις γωνίες των ορθογώνιων στηλών. Ανατολικά του Αίθριου υπήρχαν διπλά Λουτρά.[14].

Μωσαϊκά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μωσαϊκό από την Ζάλισσα, 2ος αιώνας.

Το περίτεχνο ψηφιδωτό δάπεδο, που βρέθηκε σε ρωμαϊκού τύπου λουτρά, σε ανασκαφή του 1972, παρέχει στοιχεία για την ανάπτυξη της επαρχιακής ζωής στο αρχαίο Ιβηρικό Βασίλειο. Αυτό το είδος μωσαϊκού μπορεί επίσης να βρεθεί στη Βισβίντα της Αμπχαζίας, (Bichvinta Basilica, Abkhazia, Western Georgia) και το χωριό Σχουκχούτι της Γκουρίας (Shukhuti, Guria, Western Georgia) και τα δυο στη Δυτική Γεωργία, τα οποία διαθέτουν ρωμαϊκά λουτρά με χρονολόγηση από 200-600 ΚΕ.[15][16]

Το ψηφιδωτό δάπεδο στα “Αποδυτήρια” (apodarium) διατηρήθηκε, ενώ απεικονίζεται 8άκτινο αστέρι στο “Ψυγείο” (frigidarium) και οι αρχαιολόγοι βρήκαν απομεινάρια μιας σκηνής ωκεανογραφίας, της Τηθύος, η οποία περιβάλλεται από τους αλιείς που ιππεύουν δελφίνια. Από την όλη παράσταση, μόνο οι εικόνες από κοχύλια, δελφίνια και δίχτυα ψαρέματος διατηρούνται. Ανάλογα αυτών των ψηφιδωτών βρίσκει κανείς μεταξύ των γνωστών δειγμάτων στην Αντιόχεια, την Κιλικία και το Γκαρν, τα οποία διαθέτουν σκηνές με ωκεανογραφίες.[17][18]

Θραύσματα από γλυπτό παγώνι και γεωμετρικά διακοσμητικά βρέθηκαν επίσης στο «Θεραπείον» (tepidarium), τα θερμά λουτρά που θερμαίνονταν από το υδρόκαυστο (hydrocaust). Θεωρείται ότι είναι έργο τέχνης διαφορετικού καλλιτέχνη, καθώς το ύφος του θραύσματος έχει μοναδικές ιδιότητες που δεν βρίσκονται στην προηγούμενη τεχνουργία.

Μνημειώδες ψηφιδωτό δάπεδο ανακαλύφθηκε επίσης στην τραπεζαρία δωματίου σε ένα από τα ανάκτορα, αλλά δεν είναι καλά διατηρημένο.

Κολυμβητήριο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μέγαρο είχε επίσης μια μοναδική, 800 τετραγωνικών μέτρων πισίνα κολύμβησης (κολυμβητήριο), σε ορθογώνιο σχέδιο που χρονολογείται μεταξύ πρώτου και τρίτου αιώνα ΚΕ.[19] Στο βόρειο τμήμα της πισίνας μπορούσε κανείς να βρει εξώσκαλο (σκάλα, κλίμακα) 9 βημάτων με παγκάκια τοποθετημένα στις γωνίες. Το δάπεδο της πισίνας και τα εξωτερικά τοιχώματά της ήταν στρωμένα με υλικά που περιλάμβαναν την υδραυλική λύση, ενώ η ίδια η πισίνα ήταν συνδεδεμένη με ένα μπάνιο με δύο διπλούς σωλήνες παροχέτευσης νερού, υποδεικνύοντας ότι τόσο η πισίνα όσο και το μπάνιο αποτελούσαν προφανώς κοινό συγκρότημα. Στο νότιο άκρο της πισίνας, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα μεγαλύτερα κτίρια του συγκροτήματος της Ζάλισσας, αναφέρεται ως κτίριο-στοά, και που χρονολογείται περί τον πέμπτο αιώνα ΚΕ.[20][21]

Νεκρόπολις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημαντικά ευρήματα βρέθηκαν επίσης στην περιοχή των αρχαίων νεκροταφείων της πόλης, που αποτελούν τη Νεκρόπολή της. Από την δεξιά όχθη του ποταμού Ναρέκβαβι (Narekvavi), ανακαλύφθηκε τυχαία νεκροταφείο με πολυτελή κτερίσματα από τάφους πιθανώς αριστοκρατών κατοίκων, επίσης τάφοι κοντά στο χωριό Ντζάλισι. Τα ευρήματα χρονολογούνται μεταξύ του δεύτερου αιώνα ΠΚΕ ως τον τέταρτο αιώνα ΚΕ και άλλοι τάφοι μεταξύ του τέταρτου και πέμπτου αιώνα ΚΕ.[22]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  2. ↑ საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ. 5, თბ., 1990, გვ., 329
  3. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  4. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  5. ↑ ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი, თბ., 2013, გვ., 598
  6. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  7. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  8. ↑ «dzeglebi.com - ძალისის ნაქალაქარი». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2016. 
  9. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  10. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  11. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  12. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  13. ↑ dzeglebi.ge - ძალისის ნაქალაქარი (ძვ.წ. II – ახ.წ. VIII სს)
  14. ↑ ბოხოჩაძე ა., ნაქალაქარი ძალისა, ძეგლის მეგობარი, N 46, 1977, გვ. 17-25
  15. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  16. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  17. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  18. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  19. ↑ ბოხოჩაძე ა., ძალისის ნაქალაქარის ტერიტორიაზე აღმოჩენილი სასახლე, აბსიდიანი ნაგებობა და საცურაო აუზი, ძეგლის მეგობარი, N 4, 1987, გვ. 25-30
  20. ↑ Archaeological Site Dzalisa, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  21. ↑ Dzalisa Museum, στην ιστοσελίδα: museum.ge του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας (Georgian National Museum)
  22. ↑ ბოხოჩაძე ა., მირიანაშვილი ნ., ნასტაკისის არქეოლოგიური ექსპედიცია 1989-1990 წლებში, საველე არქეოლოგიური კვლევა-ძიება 1989-1992 წლებში (მოკლე ანგარიშები), თბ., 2004, გვ. 104-108

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]



CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Dzalisi της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα ძალისი της Γεωργιανής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ντζάλισι&oldid=7864869"