Ιωάννης Δούκας Καματηρός
| Ιωάννης Δούκας Καματηρός | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 12ος αιώνας |
| Θάνατος | 12ος αιώνας[1] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | διπλωμάτης |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Γρηγόριος Καματηρός |
| Αδέλφια | Ανδρόνικος Καματηρός |
- Για τον ομώνυμο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, δείτε: Ιωάννης Ι΄ Καματηρός
Ο Ιωάννης Καματηρός (β΄ ήμισυ του 12ου αι.) ήταν Βυζαντινός αριστοκράτης, ένας από τους πιο διακεκριμένους αξιωματούχους και στρατιωτικούς ηγέτες της εποχής του.[2]
Καταγωγή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ήταν γιος του Γρηγορίου Καματηρού, ανδρός ταπεινής καταγωγής, αλλά καλά μορφωμένου, που είχε αρκετά υψηλά κυβερνητικές θέσεις υπό τους Αλέξιο Α΄ και Ιωάννη Β΄ και προήχθη στον ανώτερο τίτλο του σεβαστού. Μητέρα του ήταν η Ειρήνη Δούκαινα, μάλλον κόρη του Μιχαήλ Δούκα πρωτοστράτορα, του οποίου η αδελφή Ειρήνη παντρεύτηκε τον Αλέξιο Α΄.[3] Απόγονοι του ζεύγους ήταν οι Δούκες Καματηροί, οικογένεια γραφειοκρατών,[4] που έφθασαν στην κορύφωση της αίγλης τους με τον Ιωάννη και τον αδελφό του Ανδρόνικο, που κατείχαν τα υψηλότερα αξιώματα του κράτους για μεγάλο μέρος του 12ου αι.[5][6]
Σταδιοδρομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επί Μανουήλ Α΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η σταδιοδρομία του Ιωάννη εκτείνεται σε όλο σχεδόν το β' ήμισυ του 12ου αι. και τον οδήγησε στο να λάβει, όπως ο ιστορικός Δημήτριος Πολέμης αναφέρει, "ίσως την πιο ξεχωριστή θέση μεταξύ των αξιωματούχων της εποχής του".[7] Ο Ιωάννης ήταν εξάδελφος του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού και αναφέρεται με τους τίτλους του σεβαστού, του πρωτοσεβαστού και του οικείου, αξιώματος που τον έκανε μέλος του Αυτοκρατορικού οίκου.[7] Απολάμβανε την εύνοια του Μανουήλ Α΄ ως συμπότης του·[8] σύμφωνα με τον σχεδόν σύγχρονό του ιστορικό Νικήτα Χωνιάτη ο Ιωάννης "έπινε κρασί από το βαρέλι και μπορούσε να ξεπεράσει στο ποτό κάθε ξένο απεσταλμένο ή βασιλιά. Αλλά και αδηφάγος ήταν και μπορούσε να φάει σαν να λιμοκτονούσε και να καταπιεί χωράφια από μπιζέλια¨".[9] Έλαβε τις θέσεις του μεγάλου εταιρειάρχη, του Επάρχου της πόλης και του λογοθέτη του Δρόμου. Νεότεροι ιστορικοί του αποδίδουν το αξίωμα του επί των δεήσεων και το δικαστικό αξίωμα του κριτή του βήλου, αλλά είναι απίθανο.[7]
Αντίπαλος του Θεοδώρου Στυππειώτη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Χωνιάτης αναφέρει, πως είχε αντιπάθεια με τον επί του κανικλείου (μελανοδοχείου) Θεόδωρο Στυππειώτη, που τελικά καθαιρέθηκε και τυφλώθηκε από τον Μανουήλ Α΄. Σύμφωνα με τον Χωνιάτη ο Ιωάννης απεχθανόταν, το ότι ενώ ήταν -ως λογοθέτης του δρόμου- ανώτερος από τον Θεόδωρο, όμως η θέση του Θεοδώρου του επέτρεπε να έχει άμεση πρόσβαση και έτσι να επηρεάζει τον Αυτοκράτορα. Οι ιδέες του Θεοδώρου προωθούντο, αλλά ο Ιωάννης "έβλεπε τα αιτήματά του να διασκορπίζονται ως σκόνη στον αέρα". Απογοητευμένος, πλαστογράφησε αλληλογραφία μεταξύ του Θεοδώρου και του Γουλιέλμου Β΄ της Σικελίας (1166-89), που την έκρυψε, ώστε να μπορεί να ανακαλυφθεί εύκολα. Τότε ο Θεόδωρος κατηγορήθηκε για προδοσία, έχασε τα αξιώματά του, τυφλώθηκε και γλωσσοτομήθηκε. Άλλοι συγγραφείς δίνουν διαφορετικούς λόγους για την πτώση του Θεοδώρου· οι λεπτομέρειες της εκδοχής του Χωνιάτη αποδείχθηκαν μη ακριβείς, τουλάχιστον στις χρονολογίες, από τον ιστορικό Όττο Κρέστεν.[10][11] Παρ' όλα αυτά ο Χωνιάτης ήταν μέλος της γραφειοκρατίας της Κωνσταντινούπολης και καλά πληροφορημένος για την πρόσφατη ιστορία της, έτσι είναι πιθανό ότι η πληροφορία, πως τον Θεόδωρο τον διαδέχθηκε ο Ιωάννης ως Μεσάζων και αυτόν ο Μιχαήλ Αγιοθεοδωρίτης, είναι σωστή.[12]
Η εκστρατεία στη νότια Ιταλία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ήταν επίσης ο Ιωάννης ενεργός ως στρατιωτικός διοικητής και διπλωματικός απεσταλμένος. Περί το 1150 οδήγησε μία εκστρατεία εναντίον της Σερβίας μαζί με τον Ιωάννη Καντακουζηνό και το 1155/56 ο Μανουήλ Α΄ τον έστειλε στην Αγκώνα, μαζί με τον Μιχαήλ Παλαιολόγο για να πείσει τον Φρειδερίκο Α΄ Χοενστάουφεν της Γερμανίας να ενωθούν σε κοινό μέτωπο ενάντια στους Νορμανδούς της Ιταλίας. Η αποστολή απέτυχε, ωστόσο οδήγησε ένα στρατό -μαζί με τον Αλέξιο Κομνηνό Βρυέννιο- που διέτρεξε το μεγαλύτερο μέρος της νότιας Ιταλίας, πριν πάθει συντριπτική ήττα στο Μπρίντιζι στις 28 Μαΐου 1156, όπου ο Ιωάννης συνελήφθη αιχμάλωτος.[13] Τα κατορθώματά του σε αυτή την εκστρατεία μεταφέρθηκαν στο Γαλλικό επικό ποίημα Το τραγούδι του Ζαν ντε Λανσόν.[14] Στις αρχές του 1156 ελευθερώθηκε από τη φυλακή ως μέρος συμφωνίας, την οποία, ενώ ήταν κρατούμενος, βοήθησε να ολοκληρωθεί μεταξύ της Κωνσταντινούπολης και των Νορμανδών.
Επί Αλεξίου Β΄ και Ανδρονίκου Α΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Έπειτα επέστρεψε στη Βασιλεύουσα. Το 1164 διοίκησε άλλη εισβολή στη Σερβία και δύο έτη μετά οδήγησε μία ειβολή στην Ουγγαρία, αφήνοντας έναν μνημειακό σταυρό με επιγραφή, που αναφερόταν στην τόσο βαθειά μέσα στην Ουγγαρία εκστρατεία του.[15] Το 1177 ο Ιωάννης στάλθηκε στο βασίλειο της Ιερουσαλήμ να ανανεώσει τη Ρωμαϊκή συμμαχία με τον Βαλδουίνο Δ΄ των Ανζού της Ιερουσαλήμ εναντίον της Αιγύπτου.[15] Μετά την αποβίωση του Μανουήλ Α΄ και κατά την αντιβασιλεία της Μαρίας της Αντιοχείας και του ανηλίκου γιου της Αλεξίου Β΄ Κομνηνού, ο Ιωάννης ήταν μέλος της αντίθεσης στον πρωτοσεβαστό Αλέξιο Κομνηνό (εξάδελφο του Αλεξίου Β΄), που ήταν παντοδύναμος και πραγματικός κυβερνήτης της Αυτοκρατορίας. Πάντως κατά την εξέγερση τής Μαρίας Κομνηνής (αδελφής του Αλεξίου Β΄) και του συζύγου της Καίσαρα Ρενιέ, χρησιμοποίησε την επιρροή του για να ηρεμήσει τα πράγματα.[15] Λίγο μετά διορίστηκε κυβερνήτης της Νίκαιας και ήταν σε αυτή τη θέση κατά το διάστημα της βασιλείας τού Ανδρονίκου Α΄ Κομνηνού (1182-85). Ο Ανδρόνικος Α΄ προσπάθησε να κερδίσει την υποστήριξή του, αλλά ο Ιωάννης παρέμεινε εχθρικός στον σφετεριστή.[15] Έπειτα από την πτώση του Ανδρονίκου Α΄, ο Ιωάννης είχε την εύνοια τού Ισαακίου Β΄ Αγγέλου (1185-95) και το 1188/89 υπηρέτησε δύο φορές ως πρεσβευτής στον Φρειδερίκο Α΄ της Γερμανίας, ο οποίος ήθελε να διασφαλίσει το ειρηνικό πέρασμα της Γ΄ Σταυροφορίας, που με επικεφαλής αυτόν θα περνούσε από τη Ρωμαϊκή επικράτεια. Ίσως είναι αυτός υπεύθυνος για τη διόρθωση του παλαιού χρυσόβουλου του 1082 του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού στους Βενετούς με έκδοση νέου.[15]
Πνευματική δραστηριότητα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ως εξέχων μέλος της Αυλής ο Ιωάννης ήταν επίσης ενεργός στους κύκλους των διανοουμένων, προφανώς διότι είχε συνθέσει τουλάχιστον δύο ποιήματα σε πολιτικούς στίχους (δεκαπεντασύλλαβους) και συγκρίνεται με τους λογίους Μιχαήλ Γλυκά και Γεώργιο Τορνίκη.[16] Δεν ήταν πολύ θρήσκος και ενδιαφερόταν για την αστρολογία, το θέμα σε ένα από τα ποιήματά του.[17] Ο Ευστάθιος επίσκοπος Θεσσαλονίκης έγραψε ένα σχόλιο στο "Διονύσιος Αρεοπαγίτης" γι' αυτόν και ένα λόγο προς τιμήν του, όταν ο Ιωάννης επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη το 1168/75,[18] όπως έκανε και ο φιλόσοφος Κωνσταντίνος από τη Νίκαια.[19]
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Kazhdan, A. P.; Epstein, Ann Wharton (1985). Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 0-520-05129-7.
- Magdalino, Paul (1993). The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1.
- Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press.
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Είναι πιθανό να είναι ο ανώνυμος λογοθέτης, του οποίου η:
- κόρη, παντρεύτηκε τον Αλέξιο Κοντοστέφανο.[20]
Αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2018.
- ↑ Polemis 1968, σελ. 127.
- ↑ Polemis 1968, σελίδες 78–79, 127.
- ↑ Polemis 1968, σελίδες 78–79.
- ↑ ODB, "Kamateros" (A. Kazhdan), p. 1198.
- ↑ Magdalino 1993, σελίδες 255, 259.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Polemis 1968, σελ. 128.
- ↑ Magdalino 1993, σελ. 259.
- ↑ Kazhdan & Epstein 1985, σελ. 82.
- ↑ Kazhdan & Epstein 1985, σελ. 66.
- ↑ Magdalino 1993, σελίδες 198–199, 255.
- ↑ Magdalino 1993, σελ. 256.
- ↑ Polemis 1968, σελίδες 128–129.
- ↑ Polemis 1968, σελ. 129 (note 1).
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Polemis 1968, σελ. 129.
- ↑ Polemis 1968, σελίδες 129–130.
- ↑ Magdalino 1993, σελ. 379.
- ↑ Polemis 1968, σελίδες 128 (note 6), 129.
- ↑ Polemis 1968, σελ. 130.
- ↑ Magdalino 1993, σελ. 210.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Kazhdan, Aleksandr P.· Epstein, Annabel Wharton (1985). Change in Byzantine culture in the eleventh and twelfth centuries. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. ISBN 978-0-52-005129-4.
- Magdalino, Paul (1993). The empire of Manuel I Komnenos: 1143 - 1180 (1. paperback έκδοση). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1.
- Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press.