Οκτάβα (λογοτεχνία)
Οκτάβα λέγεται η στροφή που αποτελείται από οκτώ στίχους, με ποικίλη ομοιοκαταληξία[1] .
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η οκτάβα εμφανίστηκε[2] στη θρησκευτική και την ηρωική σικελική και ιταλική ποίηση του 13ου αιώνα και αναπτύχθηκε από το στραμπότο ή το καντσόνε.
Ο Βοκάκιος, πρώτος από τους δόκιμους ποιητές της Ιταλίας, χρησιμοποίησε την οκτάβα[Σημ 1] στην ποίηση του και έγινε μετά από ένα διάστημα η αποκλειστική στροφή της επικής και επικολυρικής ποίησης στην Ιταλία.
Η οκτάβα έφτασε σε τελειότητα τον 16ο αιώνα με τον Τορκουάτο Τάσσο και ιδιαίτερα με τον Λουντοβίκο Αριόστο, του οποίου οι οκτάβες ονομάστηκαν χρυσές[Σημ 2]. Σε τεχνικές οκτάβες έχει γράψει επίσης το ποίημα του Δον Ζουάν ο Λόρδος Βύρων.
Μορφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η οκτάβα αποτελείται από οκτώ ενδεκασύλλαβους στίχους κι έχει ποικίλη ομοιοκαταληξία, όπως α β β γ γ δ δ α, α β γ β δ ε α β, α β α γ δ β ε γ κά. Η συνηθέστερη, όμως, μορφή οκτάβας, η οποία είναι σύμφωνη με τον ιταλικό τύπο είναι η α β α β α β γ γ[3][4].
Νεοελληνική Λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην νεοελληνική λογοτεχνία η οκτάβα εμφανίζεται στα κυπριακά ερωτικά τραγούδια του 15ου-16ου αιώνα και αργότερα στην ποίηση του Διονυσίου Σολωμού[5].
Σε οκτάβες έχουν γράψει ποιήματα ο Ιούλιος Τυπάλδος, ο Γεώργιος Ζαλοκώστας, Δημοσθένης Βαλαβάνης, ο Αλέξανδρος Πάλλης, ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Γεράσιμος Μαρκοράς, ο Ανδρέας Μαρτζώκης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος και ο Κώστας Καρυωτάκης[6].
Ακολουθεί χαρακτηριστική κλασική οκτάβα του Διονυσίου Σολωμού.
Καθαρότατον ήλιο επρομηνούσε
της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι,
σύγνεφο, κατχνιά, δεν απερνούσε,
τ' ουρανού σε κανένα από τα μέρη΄
και από κει κινημένο αργοφυσούσε
τόσο γλυκό στο πρόσωπο τ' αέρι,
που λες και λέει μες στης καρδιάς τα φύλλα
γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα.
Ακολουθεί χαρακτηριστική οκτάβα του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου.
Κάπου ένα κύμα τραγουδεί,
κάπου ένας κύκνος κλαίει΄
-Μη μου ξυπνήσεις τ' όνειρο που γαληνό αργοπλέει
στη μαγεμένη ακρογιαλιά΄
μην τον ξυπνήσεις! Κάπου,
κάπου ένα κύμα τραγουδεί,
κάπου ένας κύκνος κλαίει.
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Οκτάστιχη στροφή (οκτάβα)». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 261. ISBN 978-960-503-298-2.
- ↑ Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Οκτάστιχη στροφή (οκτάβα)». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 261. ISBN 978-960-503-298-2.
- ↑ Γιάννης Α. Σάραλης (Μάρτιος 1991). «ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΕΙΔΗ ΣΤΡΟΦΩΝ». Νεοελληνική Μετρική. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου & Σίας Α.Ε. σελίδες 147–148. ISBN 960-05-0283-8.
- ↑ Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Οκτάστιχη στροφή (οκτάβα)». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 261. ISBN 978-960-503-298-2.
- ↑ ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (1978). «ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ - 3. ΕΙΔΗ ΣΤΡΟΦΩΝ». ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Αθήνα: Ιδιωτική. σελ. 78.
- ↑ ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (1978). «ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ - 3. ΕΙΔΗ ΣΤΡΟΦΩΝ». ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Αθήνα: Ιδιωτική. σελ. 78.