Γιάσιεν (ποταμός)
Συντεταγμένες: 51°42′59″N 19°24′49″E / 51.71639°N 19.41361°E
| Γιάσιεν | |
|---|---|
.jpg) | |
| Εκβολές | Νερ[1] |
| Χώρα | Πολωνία |
| Μήκος | 12,6 χλμ |
| wikidata () | |
Ο Γιάσιεν (πολωνικά: Jasień) είναι ποταμός που ρέει μέσα από την πολωνική πόλη Λοτζ, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της πόλης ως βιομηχανικό κέντρο στις αρχές του 19ου αιώνα. Τμήματα του ποταμού έχουν ρυθμιστεί και μεταφερθεί σε υπόγεια κανάλια, ενώ αρκετές λίμνες παραμένουν διάσπαρτες στα πάρκα της πόλης σε αυτό που ήταν ο υπόγειος διάδρομος του ποταμού. Ο Γιάσιεν έχει 12,7 χλμ. μήκος,[2] ξεκινώντας την πορεία του στους λόφους της συνοικίας Στόκι στα βορειοανατολικά της πόλης, σε υψόμετρο περ. 245 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας[2] και ρέει καθοδικά προς την κοιλάδα του ποταμού Νερ στα νοτιοδυτικά.[3]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όπως τα περισσότερα ποτάμια και ρέματα στο Λοτζ, ο Γιάσιεν ήταν πολύ στενός και ρηχός για να επιτρέψει τη μεταφορά νερού, αλλά η υψηλή κλίση του ρεύματος και οι σημαντικοί ρυθμοί ροής το καθιστούν επιδεκτικό χρήσης ως πηγή υδραυλικής ενέργειας.[4] Ένας αριθμός μύλων χτίστηκαν στον ποταμό ήδη στα τέλη του Μεσαίωνα, περισσότεροι από οποιοδήποτε άλλο ρεύμα στην περιοχή,[4] λόγω του γεγονότος ότι η κλίση του ποταμού ήταν συγκρίσιμη με εκείνη των ορεινών ρευμάτων.[5] Αυτά περιλάμβαναν τον ανύπαρκτο πλέον μύλο Άραστ στο χωριό Βίντζεφ,[6][7] τον μύλο του Βουιτόφσκι,[6] του οποίου η μεσαιωνική θεμελίωση έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα κάτω από το σπίτι του διαχειριστή του δέκατου ένατου αιώνα, στο χώρο του παλιού αγροκτήματος του Καρλ Βίλχελμ Σάιμπλερ,[8][9] το Księży Młyn (Μύλος του Ιερέα), ο μεγαλύτερος από τους μύλους της πόλης τον δέκατο όγδοο αιώνα, ο οποίος κάηκε το 1822,[9] δίνοντας αργότερα το όνομά του σε μία από τις συνοικίες της πόλης, καθώς και ο μύλος Κούλομ,[10][11] ο μύλος Ροκίτσιε[12] και ο μύλος Χαχούουα.[13][14] Από αυτούς τους τρεις, μόνο ο μύλος στο χωριό (τώρα περιοχή) Ροκίτσιε σώζεται στο τοπίο της πόλης, το σημερινό κτίριο του ατμοκίνητου μύλου στην οδό Τσιεσινσκα χρονολογείται στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα.[12]
Ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του 1830, με την έλευση των ατμομηχανών στα εργοστάσια της πόλης, ο ποταμός έπαψε να λειτουργεί κυρίως ως πηγή νερού και έγινε αποδέκτης λυμάτων.[4] Η κατάσταση επιδεινώθηκε καθ΄ όλη τη διάρκεια του δέκατου ένατου και στον εικοστό αιώνα, καθώς ο ποταμός συνέχισε να δέχεται σημαντικές ποσότητες μολυσμένων υδάτων.[15] Στη δεκαετία του 1890 το εργοστάσιο του Καρλ Βίλχελμ Σάιμπλερ ιδρύθηκε ακριβώς πάνω από τον ποταμό, ο οποίος κυλούσε κάτω από το πάτωμα του εργοστασίου, επιτρέποντας την εύκολη εκκένωση βιομηχανικών αποβλήτων.[16][17] Όταν ξεκίνησε η κατασκευή του αποχετευτικού συστήματος της πόλης το 1925, το φυσικό δίκτυο ποταμών της πόλης, συμπεριλαμβανομένου του Γιάσιεν, ενσωματώθηκε στο νέο υπόγειο σύστημα καναλιών[18] και η κοιλάδα του ποταμού σηματοδοτείται τώρα σε ορισμένα τμήματα του κέντρου της πόλης μόνο από τοπίο που διατηρεί μερικές από τις αρχικές πλαγιές της κοιλάδας,[19] με το ίδιο το ρέμα να είναι κρυφό για περισσότερο από το ένα τρίτο της πορείας του.[15] Καθώς ο Γιάσιεν έγινε μέρος του συστήματος καναλιών της πόλης, η κύρια λειτουργία του ήταν η μεταφορά βιομηχανικών και οικιακών λυμάτων και βροχοπτώσεων έξω από το Λοτζ προς τον ποταμό Νερ.[15][20] Τον εικοστό αιώνα έγινε η κατασκευή χημικών εργοστασίων στο Γιάσιεν και ο ποταμός χρησιμοποιήθηκε για τη απόρριψη τοξικών αποβλήτων. Μόνο μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1989 και μετά την κατάρρευση της κλωστοϋφαντουργίας, η παραγωγή απορριμμάτων μειώθηκε κατά 60%.[15] Τα επίπεδα μόλυνσης στα νερά του Γιάσιεν μειώνονται συστηματικά έκτοτε.[14] Η τρέχουσα κατάσταση του ποταμού είναι αυτή ενός μηχανικού ρεύματος του οποίου η λειτουργία είναι να εκκενώνει βροχοπτώσεις από την περιοχή της πόλης.[16] Μόνο το τελευταίο τμήμα του Γιάσιεν στο Ροκίτσιε σώζεται στη φυσική, ελικοειδή μορφή του.[21]
Πάρκα και λίμνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η μεγαλύτερη από τις λίμνες στον ποταμό Γιάσιεν είναι αυτή στην περιοχή Księży Młyn. Οι ιστορικές πηγές χρονολογούν την ύπαρξη της λίμνης στις αρχές του δέκατου έκτου αιώνα.[9] Κατά τη μεγέθυνση στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα για την ενίσχυση της παραγωγής υδραυλικής ενέργειας, η λίμνη είχε έκταση 5 εκτάρια, αλλά μέχρι το τέλος του αιώνα η λειτουργία της ήταν μόνο ψυχαγωγική.[11] Η κατοικία του Έντβαρντ Χερμπστ, γαμπρού του Καρλ Βίλχελμ Σάιμπλερ, χτίστηκε στη βόρεια πλευρά του, μεταξύ 1875 και 1877 και η λίμνη έγινε μέρος του συγκροτήματος κατοικιών.[11] Τη δεκαετία του 1970 η έκταση της λίμνης μειώθηκε στα 3,46 εκτάρια λόγω της κατασκευής ενός κοντινού δρόμου.[14]
Μια άλλη λίμνη βρίσκεται κοντά στον κεντρικό δρόμο της πόλης, την Οδό Πιοτρκόφσκα, και δίπλα στο Λευκό Εργοστάσιο του Λούντβικ Γκέιερ. Αρχικά υπήρχαν εδώ αρκετές λίμνες με νησιά, τα οποία αργότερα συνδέθηκαν για να σχηματίσουν ένα μεγάλο υδάτινο σώμα, με τα νησιά να ενσωματώνονται στο ηπειρωτικό μέρος του πάρκου.[21] Αρχικά σχηματίστηκε στο ρεύμα του Γιάσιεν μεταξύ 1825 και 1827 για να τροφοδοτήσει τα τοπικά εργοστάσια και η λίμνη αυτή τη στιγμή εξυπηρετεί για ψυχαγωγική λειτουργία ως μέρος του Πάρκου Βουαντίσουαφ Ρέιμοντ και συντηρείται με νερό από τα δημοτικά υδραγωγεία και όχι από τον μολυσμένο ποταμό.[17]
Άλλες λίμνες που βρίσκονται στην πορεία του ποταμού Γιάσιεν βρίσκονται επίσης στο Πάρκο Βιντζέφσκι και δίπλα στη θέση του Μύλου του Βουιτόφσκι στο Πάρκο ναντ Γιασιένιεμ. Υπήρχαν επίσης τεχνητές λίμνες στο Πάρκο Γιούλιους Σουοβάτσκι, οι οποίες έκτοτε έχουν στερέψει.[21]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ 2,0 2,1 Jędruszkiewicz and Moniewski 2015, σελ. 40.
- ↑ Kobojek 2017, σελ. 17.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Kobojek 2017, σελ. 10.
- ↑ Bartnik and Moniewski 2015, σελ. 62.
- ↑ 6,0 6,1 Bartnik and Bartnik 2017, σελ. 22.
- ↑ Jędruszkiewicz and Moniewski 2015, σελ. 41-42.
- ↑ Pierzchała, Wiesław (8 July 2011). «Sensacyjne odkrycie archeologiczne w Łodzi» (στα πολωνικά). Dziennik Łódzki (Λοτζ). https://dzienniklodzki.pl/sensacyjne-odkrycie-archeologiczne-zdjecia/ar/424277. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2019.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Jędruszkiewicz and Moniewski 2015, σελ. 42.
- ↑ Bartnik and Bartnik 2017, σελ. 24.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Jędruszkiewicz and Moniewski 2015, σελ. 43.
- ↑ 12,0 12,1 Bartnik and Bartnik 2017, σελ. 26.
- ↑ Bartnik and Bartnik 2017, σελ. 27.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 Jędruszkiewicz and Moniewski 2015, σελ. 45.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Bartnik and Moniewski 2015, σελ. 64.
- ↑ 16,0 16,1 Kobojek 2015, σελ. 52.
- ↑ 17,0 17,1 Jędruszkiewicz and Moniewski 2015, σελ. 44.
- ↑ Kobojek 2017, σελ. 11.
- ↑ Kobojek 2017, σελ. 13.
- ↑ Kobojek 2015, σελ. 49.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 Wycichowska 2012, σελ. 219.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Bartnik, Adam; Bartnik, Dorota (2017). «Rozmieszczenie młynów wodnych na obszarze Łodzi w świetle wykorzystanych historycznych źródeł kartograficznych [The Localization of the Water Mills in the City of Lodz Area as an Example of Application of the Historic Cartographic Sources]» (στα πολωνικά). Z dziejów kartografii [From the History of Cartography] (Βαρσοβία: Ινστιτούτο Ιστορίας της Επιστήμης της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών) XXI: 11–40. ISSN 0138-0850. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-09-27. https://web.archive.org/web/20210927222737/http://hydro.geo.uni.lodz.pl/uploads/file/pub_AB/2017_mlyny_Lodzi.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2019.
- Bartnik, Adam· Moniewski, Piotr (2015). «Zmiany jakości wód łódzkiego Jasienia w wyniku głębokiego odwodnienia terenu w związku z budową dworca kolejowego Łódź Fabryczna». Στο: Absalon, Damian, επιμ. Nowoczesne metody i rozwiązania w gospodarce i hydrologii wodnej (PDF). Monografie Komisji Hydrologicznej PTG (στα Polish). 3. Σοσνόβιετς: Polskie Towarzystwo Geograficzne. σελίδες 59–73. ISBN 978-83-61695-26-4. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2021.
- Jędruszkiewicz, Joanna; Moniewski, Piotr (2015). «Ślady industrialnej przeszłości Jasienia w przestrzeni turystycznej Łodzi [Past Industrial Traces of the Jasień River in the Tourism Space of Łódź]» (στα πολωνικά). Turyzm 25 (2): 37–47. ISSN 0867-5856. http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/28115/Joanna%20J%c4%99druszkiewicz_Piotr_Moniewski_37_47_turyzm_25_2.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2019. A shortened, English translation of the article was published as Jędruszkiewicz, Joanna; Moniewski, Piotr (2015). «Past Industrial Traces of the Jasień River in the Tourism Space of Łódź». Tourism 25 (2): 37–45. doi:. ISSN 0867-5856. http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/20693/tour-2015-0004.pdf.
- Kobojek, Elżbieta (2015). «Anthropogenic Transformation and the Possibility of Renaturalising Small Rivers and Their Valleys in Cities – Łódź and Lviv Examples». European Spatial Research and Policy 22 (1): 45–60. doi:. http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/11479/esrp-2015-0016.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2019.
- Kobojek, Elżbieta (2017). «A Small River Within the Urban Space: The Evolution of the Relationship Using the Example of Łódź». Space-Society-Economy 19: 7–20. doi:. Αρχειοθετήθηκε από [7-20_Kobojek.pdf το πρωτότυπο] στις 2020-08-03. https://web.archive.org/web/20200803101821/http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/22637/0_1_%5b7%5d-20_Kobojek.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2019.
- Wycichowska, Barbara (2012). «Układy wodne w zabytkowych parkach Łodzi [Bodies of Water in the Historical Parks of Łódź]» (στα πολωνικά). Czasopismo Techniczne. Architektura [Technical Transactions. Architecture] 109 (6-A): 213–22. https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/redo/resources/31597/file/suwFiles/WycichowskaB_UkladyWodne.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2019.