Ανρί Ζιρώ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ανρί Ζιρώ
Ο Ζιρώ στη Διάσκεψη της Καζαμπλάνκας, 19 Ιανουαρίου 1943
Όνομα γέννησηςΑνρί Ονορέ Ζιρώ
Γέννηση18 Ιανουαρίου 1879
Παρίσι, Γαλλία
Θάνατος11 Μαρτίου 1949 (70 ετών)
Ντιζόν, Γαλλία
ΧώραΤρίτη Γαλλική Δημοκρατία
Ελεύθερη Γαλλία
ΚλάδοςΓαλλικός Στρατός
Εν ενεργεία1900–1944
Διοικήσεις7η Στρατιά
Μάχες/πόλεμοιΑ' Παγκόσμιος Πόλεμος
Πόλεμος Ριφ
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
ΤιμέςΛεγεώνα της Τιμής
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Ανρί Ονορέ Ζιρώ (Henri Honoré Giraud, 18 Ιανουαρίου 1879 – 11 Μαρτίου 1949) [1] ήταν Γάλλος στρατηγός και ηγέτης των Ελεύθερων Γαλλικών Δυνάμεων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μέχρι που αναγκάστηκε να αποσυρθεί το 1944.

Γεννημένος από οικογένεια Αλσατών στο [[[Παρίσι]], ο Ζιρώ αποφοίτησε από τη στρατιωτική ακαδημία Σεν Συρ και υπηρέτησε στη Γαλλική Βόρεια Αφρική. Τραυματίστηκε και συνελήφθη από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει από το στρατόπεδο αιχμαλώτων, όπου κρατούνταν. Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, ο Ζιρώ επέστρεψε στη Βόρεια Αφρική και πολέμησε στον πόλεμο Ριφ, οπότε και του απονεμήθηκε η διάκριση του Εθνικού Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής.

Στις αρχές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ζιρώ πολέμησε στις Κάτω Χώρες. Τον Μάιο του 1940, συνελήφθη και πάλι από τους Γερμανούς, αλλά έκανε άλλη μια επιτυχημένη απόδραση από την αιχμαλωσία τον Απρίλιο του 1942 μετά από δύο χρόνια προσεκτικού σχεδιασμού. Μέσα από τη Γαλλία του Βισύ, συνεργάστηκε μυστικά με τους Συμμάχους και ανέλαβε τη διοίκηση γαλλικών στρατευμάτων στη Βόρεια Αφρική μετά την Επιχείρηση Πυρσός (Νοέμβριος 1942) μετά τη δολοφονία του Φρανσουά Ζαν Νταρλάν.

Τον Ιανουάριο του 1943, συμμετείχε στη Διάσκεψη της Καζαμπλάνκας μαζί με τους Σαρλ ντε Γκωλ, Ουίνστον Τσόρτσιλ και Φραγκλίνο Ρούζβελτ. Αργότερα τον ίδιο χρόνο, ο Ζιρώ και ο Ντε Γκωλ έγιναν συμπρόεδροι της Γαλλικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, αλλά έχασε υποστήριξη και αποσύρθηκε με απογοήτευση τον Απρίλιο του 1944.

Μετά τον πόλεμο, ο Ζιρώ εξελέγη στην Εθνοσυνέλευση της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας.

Απεβίωσε στη Ντιζόν το 1949.

Στρατιωτική σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Ακαδημία Σεν Συρ το 1900 και εντάχθηκε στον Γαλλικό Στρατό, διοικώντας στρατεύματα Ζουάβ στη Βόρεια Αφρική, μέχρι που μεταφέρθηκε πίσω στη Γαλλία το 1914, όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος.

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζιρώ τραυματίστηκε σοβαρά ενώ ηγούνταν μιας επίθεσης Ζουάβ κατά τη μάχη του Σεν Κεντέν στις 30 Αυγούστου 1914 και τον νόμιζαν για νεκρό στο πεδίο της μάχης. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο κρατουμένων στο Βέλγιο. Κατάφερε να δραπετεύσει δύο μήνες αργότερα, προσποιούμενος ότι ήταν εργάτης σε τσίρκο. Στη συνέχεια ζήτησε βοήθεια από την Έντιθ Κάβελ και τελικά κατάφερε να επιστρέψει στη Γαλλία μέσω της Ολλανδίας, με τη βοήθεια της ομάδας της Κάβελ.[2] [3]

Μεσοπόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη συνέχεια, ο Ζιρώ υπηρέτησε με γαλλικά στρατεύματα στην Κωνσταντινούπολη υπό τον στρατηγό Φρανσέ ντ' Εσπερέ. Το 1933, μεταφέρθηκε στο Μαρόκο για να πολεμήσει εναντίον των ανταρτών Ριφ (Κάβυλοι). Δίδαξε επίσης στρατιωτική στρατηγική στην Εκόλ Μιλιταίρ, όπου ένας από τους μαθητές του ήταν ο Σαρλ ντε Γκωλ. Του απονεμήθηκε το Légion d'Honneur μετά τη σύλληψη του Αμπντ ελ Κριμ (1926) και αργότερα έγινε στρατιωτικός διοικητής του Μετς.[2]

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: Διοίκηση, σύλληψη και διαφυγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συλληφθείς ο Γάλλος στρατηγός Ζιρώ (δεύτερος από δεξιά) με Γερμανούς αξιωματικούς
Συλληφθείς ο Γάλλος στρατηγός Ζιρώ κατά τη διάρκεια της καθημερινής του βόλτας. Γερμανία, 1940–41.

Όταν ξεκίνησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ζιρώ ήταν μέλος του Ανώτερου Πολεμικού Συμβουλίου και διαφωνούσε με τον Σαρλ ντε Γκωλ σχετικά με την τακτική της χρήσης τεθωρακισμένων στρατευμάτων. Έγινε διοικητής της 7ης Στρατιάς, όταν στάλθηκε στις Κάτω Χώρες στις 10 Μαΐου 1940 και κατάφερε να καθυστερήσει τα γερμανικά στρατεύματα στη Μπρέντα στις 13 Μαΐου. Στη συνέχεια, η εξαντλημένη 7η Στρατιά συγχωνεύτηκε με την 9η. Ενώ προσπαθούσε να εμποδίσει μια γερμανική επίθεση μέσω των Αρδεννών, βρισκόταν στο μέτωπο με περιπολία αναγνώρισης, όταν συνελήφθη από γερμανικά στρατεύματα στο Βασινύ στις 19 Μαΐου. Στρατοδικείο δίκασε τον Ζιρώ, επειδή διέταξε την εκτέλεση δύο Γερμανών σαμποτέρ με πολιτικά, αλλά αθωώθηκε και μεταφέρθηκε στο Κάστρο Κενιγκστάιν κοντά στη Δρέσδη, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή αιχμαλώτων πολέμου υψηλής ασφάλειας. [4]

Ο Ζιρώ σχεδίασε τη διαφυγή του προσεκτικά για δύο χρόνια. Έμαθε γερμανικά και απομνημόνευσε χάρτη της περιοχής. Έφτιαξε 46 μέτρα σχοινί από σπάγγο, σχισμένα σεντόνια και χάλκινο σύρμα, τα οποία φίλοι είχαν λαθραία περάσει στη φυλακή για αυτόν. Χρησιμοποιώντας έναν απλό κωδικό ενσωματωμένο στα γράμματα προς την πατρίδα, ενημέρωσε την οικογένειά του για τα σχέδιά του να δραπετεύσει. Στις 17 Απριλίου 1942, κατέβηκε στον βράχο του ορεινού φρουρίου. Είχε ξυρίσει το μουστάκι του και, φορώντας ένα τιρολέζικο καπέλο, ταξίδεψε στο Σάνταου για να συναντήσει την επαφή του από τις Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών (SOE), που του παρείχε άλλα ρούχα, μετρητά και έγγραφα ταυτότητας.

Μέσα από διάφορα τεχνάσματα, έφτασε στα ελβετικά σύνορα με το τρένο. Για να αποφύγει τους συνοριοφύλακες, που ήταν σε επιφυλακή, περπατούσε στα βουνά, μέχρι που τον σταμάτησαν δυο Ελβετοί στρατιώτες, που τον πήγαν στη Βασιλεία[2]. Ο Ζιρώ τελικά μπήκε στη Γαλλία του Βισύ, όπου έκανε γνωστή την ταυτότητά του. Προσπάθησε να πείσει τον στρατάρχη Πετέν ότι η Γερμανία θα χάσει και ότι η Γαλλία πρέπει να αντισταθεί στη γερμανική κατοχή. Οι απόψεις του απορρίφθηκαν, αλλά η κυβέρνηση Βισύ αρνήθηκε να επιστρέψει τον Ζιρώ στους Γερμανούς.[5]

Συνεργασία με τους Συμμάχους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αλγέρι, Γαλλική Αλγερία. Ο στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, αρχηγός των συμμαχικών στρατευμάτων στη Βόρεια Αφρική, και ο στρατηγός Ανρί Ονορέ Ζιρώ διοικητής των γαλλικών δυνάμεων, χαιρετούν τις σημαίες και των δύο εθνών στην έδρα των Συμμάχων.

Η απόδραση του Ζιρώ ήταν σύντομα γνωστή σε όλη τη Γαλλία. Ο Πιέρ Λαβάλ προσπάθησε να τον πείσει να επιστρέψει στη Γερμανία. Ωστόσο, ενώ παρέμεινε πιστός στον Πετέν και την κυβέρνηση του Βισύ, ο Ζιρώ αρνήθηκε να συνεργαστεί με τους Γερμανούς. Σε αντίποινα, ο Χάινριχ Χίμλερ διέταξε τη Γκεστάπο να προσπαθήσει να τον δολοφονήσει και να συλλάβει οποιαδήποτε μέλη της οικογένειας του Ζιρώ θα μπορούσαν να βρεθούν, τα οποία θα κρατούνταιν όμηροι για να αποθαρρύνουν τον Ζιρώ να συνεργαστεί με τους Συμμάχους. Συνελήφθησαν δεκαεπτά μέλη της εκτεταμένης οικογένειας του Ζιρώ.[6]

Ήρθαν κρυφά σε επαφή με τους Συμμάχους, οι οποίοι του έδωσαν το κωδικό όνομα Kingpin ("Αφεντικό"). Ο Ζιρώ είχε ήδη σχεδιάσει την ημέρα, που τα αμερικανικά στρατεύματα προσγειώθηκαν στη Γαλλία. Συμφώνησε να υποστηρίξει μια Συμμαχική απόβαση στη Γαλλική Βόρεια Αφρική, υπό την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιούνταν μόνο αμερικανικά στρατεύματα (όπως πολλοί άλλοι Γάλλοι αξιωματικοί, ήταν δυσαρεστημένος από τους Βρετανούς, ιδιαίτερα μετά την επίθεσή τους στο Μερς ελ Κεμπίρ), και ότι αυτός ή άλλος Γάλλος αξιωματικός θα ήταν ο διοικητής μιας παρόμοιας επιχείρησης.

Ο Ζιρώ όρισε τον στρατηγό Σαρλ Μαστ ως εκπρόσωπό του στην Αλγερία. Σε μια μυστική συνάντηση στις 23 Οκτωβρίου με τον στρατηγό των ΗΠΑ Μαρκ Γουέιν Κλαρκ και τον διπλωμάτη Ρόμπερτ Ντάνιελ Μέρφι, η εισβολή συμφωνήθηκε, αλλά οι Αμερικανοί υποσχέθηκαν μόνο ότι ο Ζιρώ θα είχε τη διοίκηση "το συντομότερο δυνατό". Ο Ζιρώ, ακόμα στη Γαλλία, απάντησε με αίτημα για γραπτή δέσμευση ότι θα ήταν διοικητής εντός 48 ωρών από την απόβαση και για αποβάσεις στη Γαλλία, καθώς και στη Βόρεια Αφρική. Ο Ζιρώ επέμεινε επίσης ότι δεν μπορούσε να φύγει από τη Γαλλία πριν από τις 20 Νοεμβρίου. [7]

Ωστόσο, ο Ζιρώ πείστηκε ότι έπρεπε να φύγει. Ζήτησε να μεταφερθεί με αεροπλάνο, αλλά ο στρατηγός Αϊζενχάουερ συμβούλεψε ότι θα έπρεπε να μεταφερθεί στο Γιβραλτάρ από το βρετανικό υποβρύχιο HMS Seraph ως "USS Seraph", καθώς κανένα αμερικανικό υποβρύχιο δεν βρισκόταν κοντά. Στις 5 Νοεμβρίου, αυτός και οι δύο γιοι του μεταφέρθηκαν από την Τουλόν από το υποβρύχιο HMS Seraph και μεταφέρθηκαν για να συναντήσουν τον Αϊζενχάουερ στο Γιβραλτάρ.[8] Έφτασε στις 7 Νοεμβρίου, λίγες μόνο ώρες πριν από τις αποβάσεις.

Ο Αϊζενχάουερ του ζήτησε να αναλάβει τη διοίκηση των γαλλικών στρατευμάτων στη Βόρεια Αφρική κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Πυρσός και να τα διατάξει να ενταχθούν στους Συμμάχους. Αλλά ο Ζιρώ περίμενε να διοικεί ολόκληρη την επιχείρηση και αρνήθηκε κατηγορηματικά να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε άλλη βάση. Είπε "η τιμή του θα αμαυρωνόταν" και ότι θα ήταν απλά θεατής στην υπόθεση. [9]

Ωστόσο, το επόμενο πρωί, ο Ζιρώ άλλαξε γνώμη. Αρνήθηκε να φύγει αμέσως για το Αλγέρι, αντ' αυτού έμεινε στο Γιβραλτάρ μέχρι τις 9 Νοεμβρίου. Όταν ρωτήθηκε γιατί δεν πήγε στο Αλγέρι, απάντησε: "Ίσως έχετε δει μια μεγάλη διαδήλωση οπαδών του Ντε Γκωλ, που πραγματοποιήθηκε εδώ την περασμένη Κυριακή. Μερικοί από τους διαδηλωτές τραγούδησαν τη Μασσαλιώτιδα. Το εγκρίνω πλήρως! Άλλοι τραγούδησαν το Chant du Départ [μια στρατιωτική μπαλάντα]. Αρκετά ικανοποιητικό! Άλλοι φώναζαν ξανά "Ζήτω ο Ντε Γκωλ!". Καμία αντίρρηση. Αλλά μερικοί από αυτούς φώναζαν: "Θάνατος στον Ζιρώ!". Δεν το εγκρίνω καθόλου."

Φιλοσυμμαχικοί στην Αλγερία συμφώνησαν να υποστηρίξουν τις αποβάσεις των Συμμάχων και όντως κατέλαβαν τον Αλγέρι τη νύχτα της 7-8 Νοεμβρίου. Μετά η πόλη καταλήφθηκε από Συμμαχικά στρατεύματα. Ωστόσο, η αντίσταση συνεχίστηκε στο Οράν και την Καζαμπλάνκα. Ο Ζιρώ πέταξε στο Αλγέρι στις 9 Νοεμβρίου, αλλά απορρίφθηκε η προσπάθειά του να αναλάβει τη διοίκηση των γαλλικών δυνάμεων. Αντ' αυτού, φάνηκε ότι ο Ναύαρχος Φρανσουά Νταρλάν, που έτυχε να είναι στο Αλγέρι, είχε πραγματική εξουσία και ο Ζιρώ το συνειδητοποίησε γρήγορα αυτό. Παρά το γεγονός ότι ο Νταρλάν ήταν ο εκ των πραγμάτων αρχηγός της κυβέρνησης του Βισύ, οι Σύμμαχοι τον αναγνώρισαν ως επικεφαλής των γαλλικών δυνάμεων στην Αφρική και στις 10 Νοεμβρίου, έπειτα από συμφωνία, ο Νταρλάν διέταξε κατάπαυση πυρός στις γαλλικές δυνάμεις και να ενταχθούν στους Συμμάχους .

Στις 11 Νοεμβρίου, οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν τη νότια Γαλλία. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν στο Αλγέρι και μέχρι τις 13 Νοεμβρίου ο Νταρλάν αναγνωρίστηκε ως Ύπατος Αρμοστής της Γαλλικής Βόρειας και Δυτικής Αφρικής. Όλα αυτά έγιναν χωρίς αναφορά στην οργάνωση Ελεύθερη Γαλλία του Ντε Γκωλ, η οποία είχε ισχυριστεί ότι ήταν η νόμιμη κυβέρνηση της Γαλλίας στην εξορία.

Στη συνέχεια, στις 24 Δεκεμβρίου 1942, ο Ναρλάν δολοφονήθηκε υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Εκείνο το απόγευμα, ο ναύαρχος οδηγούσε στα γραφεία του στα Θερινά Ανάκτορα και πυροβολήθηκε στην πόρτα του γραφείου του από έναν νεαρό 20χρονο άνδρα, τον Μπονιέ ντε λα Σαπέλ, φιλοβασιλικό. Ο νεαρός δικάστηκε σε στρατοδικείο υπό τις εντολές του Ζιρώ και εκτελέστηκε στις 26 Δεκεμβρίου. Με την ισχυρή υποστήριξη των Συμμάχων, ειδικά του Αϊζενχάουερ, ο Ζιρώ διαδέχτηκε τον Νταρλάν.

Ηγέτης του Στρατού της Αφρικής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζιρώ και ο Σαρλ ντε Γκωλ κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης της Καζαμπλάνκας

Μετά τη δολοφονία του Νταρλάν, ο Ζιρώ έγινε ο de facto διάδοχός του με Συμμαχική υποστήριξη. Αυτό συνέβη μέσω μιας σειράς διαβουλεύσεων μεταξύ Ζιρώ και Ντε Γκωλ. Ο Ζιρώ έλαβε μέρος στη διάσκεψη της Καζαμπλάνκας με τους Ρούζβελτ, Τσόρτσιλ και ντε Γκωλ τον Ιανουάριο του 1943. Αργότερα, μετά από πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις, ο Ζιρώ συμφώνησε να καταστείλει τους ρατσιστικούς νόμους και να απελευθερώσει τους φυλακισμένους του Βισύ από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Νότιας Αλγερίας.

Ο Ανρί Ζιρώ και ο Σαρλ Ντε Γκωλ έγιναν συμπρόεδροι της Γαλλικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης και των Ελεύθερων Γαλλικών Δυνάμεων. Ο Ζιρώ ήθελε να άρει αμέσως όλους τους φυλετικούς νόμους. Ωστόσο, μόνο το διάταγμα Κρεμιέ αποκαταστάθηκε αμέσως από τον στρατηγό ντε Γκωλ. Ο Ντε Γκωλ παγίωσε την πολιτική του θέση σε βάρος του Ζιρώ, καθώς ήταν πιο ενημερωμένος με την πολιτική κατάσταση. Ο Ζιρώ μετέβη στις ΗΠΑ τον Ιούλιο σε ένα άχρηστο ταξίδι, ενώ ο ντε Γκωλ κέρδισε δύναμη. Ο Ζιρώ γελοιοποιήθηκε στο Ντιτρόιτ με μια ομιλία, που επαινούσε τα ναζιστικά επιτεύγματα στη Γερμανία. [10]

Μετά την εξέγερση της Αντίστασης στην Κορσική στις 11 Σεπτεμβρίου 1943, ο Ζιρώ έστειλε μια αποστολή, συμπεριλαμβανομένων δύο Γάλλων καταστροφέων, για να βοηθήσει το κίνημα της αντίστασης, χωρίς να ενημερώσει την Επιτροπή[11]. Αυτό προκάλεσε περισσότερη κριτική από τον Ντε Γκωλ και έχασε τη συμπροεδρία τον Νοέμβριο του 1943.

Όταν οι Σύμμαχοι ανακάλυψαν ότι ο Ζιρώ διατηρούσε το δικό του δίκτυο πληροφοριών, η γαλλική επιτροπή τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη θέση του ως αρχηγός των γαλλικών δυνάμεων. Αρνήθηκε να δεχθεί θέση του Γενικού Επιθεωρητή του Στρατού και επέλεξε να αποσυρθεί μετά από σαράντα τέσσερα χρόνια θητείας.

Στις 10 Μαρτίου 1944 έλαβε ένα τηλεγράφημα από τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος εξέφραζε τα συλλυπητήριά του για το θάνατο της κόρης του Ζιρώ, που είχε συλληφθεί στην Τυνησία και μεταφέρθηκε στη Γερμανία με τα τέσσερα παιδιά της[12]. Στις 28 Αυγούστου 1944, επέζησε μιας απόπειρας δολοφονίας στην Αλγερία.

Μεταπολεμικός βίος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 2 Ιουνίου 1946 εξελέγη στη Γαλλική Συντακτική Συνέλευση ως εκπρόσωπος του Δημοκρατικού Κόμματος της Ελευθερίας και βοήθησε στη δημιουργία του συντάγματος της Τέταρτης Δημοκρατίας.

Δημοσίευσε δύο βιβλία, το Mes Evasions (Οι αποδράσεις μου, 1946) και το Un seul but, la victoire: Alger 1942-1944 (Μοναδικός στόχος η νίκη: Αλγέρι 1942–1944, 1949) για τις εμπειρίες του.

Απεβίωσε στην Ντιζόν της Γαλλίας στις 11 Μαρτίου 1949.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «Henri Giraud». Assemblée nationale (στα Γαλλικά). 
  2. 2,0 2,1 2,2 Painton, Frederick C. (September 1943). «Giraud's Brilliant Escape from a Nazi Prison». Reader's Digest: σελ. 39. 
  3. «Henri Giraud». Chemins de Mémoire. 
  4. Bernin, Michel (1942-09-21). «Königstein Prison». Life: σελ. 124. https://books.google.com/books?id=oE4EAAAAMBAJ&lpg=PA31&pg=PA124#v=onepage&q&f=true. Ανακτήθηκε στις November 20, 2011. 
  5. Price, G. Ward (1944). Giraud and the African Scene. New York: Macmillan. 
  6. Harding, Stephen (2013). The Last Battle: When US and German soldiers joined forces in the waning hours of World War II in Europe. Da Capo Press. σελ. 53. ISBN 9780306822087. 
  7. Murphy, Robert (1964). Diplomat Among Warriors. New York: Doubleday. σελίδες 115–122. 
  8. Churchill, Winston (1951). The Second World War, Vol 3: The Hinge of Fate. 
  9. Eisenhower, Dwight (1948). Crusade In Europe. New York: Doubleday. σελίδες 99–105, 107–110. 
  10. Bernard Ledwidge, De Gaulle (1982) pp. 142, 168
  11. Macmillan, Harold (1967). The Blast of War. Macmillan. σελίδες 412. 
  12. Churchill, Winston (1952). The second World War. 5. Cassel. σελίδες Appendix C.