Έτος των Έξι Αυτοκρατόρων

Ο Μαξιμίνος ο Θράκας.

Ο Γορδιανός Α΄.

Το Έτος των Έξι Αυτοκρατόρων ήταν το έτος 238 μ.Χ., κατά το οποίο έξι άνδρες διεκδίκησαν ότι ήταν αυτοκράτορες της Ρώμης. Αυτό ήταν ένα πρώιμο σύμπτωμα, αυτού που οι ιστορικοί αποκαλούν τώρα Κρίση του 3ου αι., επίσης γνωστή ως Στρατιωτική Αναρχία ή Αυτοκρατορική Κρίση (μ.Χ. 235–284), μία περίοδο κατά την οποία η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παραλίγο να καταρρεύσει κάτω από τις συνδυασμένες πιέσεις των βαρβαρικών εισβολών και μεταναστεύσεις στη ρωμαϊκή επικράτεια, εμφύλιοι πόλεμοι, εξεγέρσεις των αγροτών, πολιτική αστάθεια (με πολλούς σφετεριστές να ανταγωνίζονται για την εξουσία), εξάρτηση από τους Ρωμαίους σε (και αυξανόμενη επιρροή) βαρβάρων μισθοφόρων γνωστών ως υπόσπονδων (foederati) και διοικητές που εργάζονταν κατ' όνομα στη Ρώμη (αλλά όλο και πιο ανεξάρτητοι), καταστροφικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανώλης, της υποτίμησης του νομίσματος και της οικονομικής ύφεσης. Η κρίση έληξε με την ανάληψη του Διοκλητιανού και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων το 284.

Ο Γορδιανός Β΄.

Ιστορία

Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Εγγύς Ανατολή το 230 μ.Χ. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είναι μωβ.

Μαξιμίνος Θράξ

Αυτοκράτορας στις αρχές τού έτους ήταν ο Μαξιμίνος ο Θράξ, ο οποίος βασίλευε από το 235. Μεταγενέστερες πηγές ισχυρίζονται, ότι ήταν ένας σκληρός τύραννος και τον Ιανουάριο του 238 μία εξέγερση ξεκίνησε στη Βόρεια Αφρική. Η Ιστρορία των Αυγούστων (Historia Augusta) αναφέρει:

«Οι Ρωμαίοι δεν άντεχαν άλλο τις βαρβαρότητές του: τον τρόπο με τον οποίο κάλεσε πληροφοριοδότες και υποκίνησε κατηγόρους, εφευρέθηκε ψευδή αδικήματα, σκότωσε αθώους ανθρώπους, καταδίκασε όλους όσους έβγαιναν σε δίκη, μείωσε τους πλουσιότερους σε απόλυτη φτώχεια και ποτέ δεν αναζήτησε χρήματα πουθενά εκτός στο ερείπιο κάποιου άλλου, σκότωσε πολλούς στρατηγούς και πολλούς προξενικούς άνδρες χωρίς προσβολή, κουβάλησε άλλους με βαγόνια χωρίς φαγητό και ποτό, και κράτησε άλλους σε περιορισμό, εν ολίγοις δεν παραμέλησε τίποτα που πίστευε ότι θα μπορούσε να αποδειχθεί αποτελεσματικό για σκληρότητα - και, μη μπορώντας να υποφέρουν περισσότερο αυτά τα πράγματα, ξεσηκώθηκαν εναντίον του σε εξέγερση».

Ο Πουπιηνός.

Γορδιανός Α' και Γορδιανός Β'

Μερικοί νεαροί αριστοκράτες στην Αφρική δολοφόνησαν τον αυτοκρατορικό φοροεισπράκτορα και μετά πλησίασαν τον περιφερειακό κυβερνήτη, Γορδιανό, και επέμειναν να αυτοανακηρυχθεί αυτοκράτορας. Ο Γορδιανός συμφώνησε απρόθυμα, αλλά καθώς ήταν σχεδόν 80 ετών, αποφάσισε να κάνει τον γιο του κοινό αυτοκράτορα, με ίση δύναμη. Η Σύγκλητος αναγνώρισε πατέρα και γιο ως αυτοκράτορες Γορδιανό Α΄ και Γορδιανό Β΄, αντίστοιχα.

Η βασιλεία τους όμως κράτησε μόνο 20 μέρες. Ο Καπελιανός, ο κυβερνήτης της γειτονικής επαρχίας της Νουμιδίας, κρατούσε μνησικακία στους Γορδιανούς. Οδήγησε έναν στρατό, για να τους πολεμήσει και τους νίκησε αποφασιστικά στην Καρχηδόνα. Ο Γορδιανός Β΄ σκοτώθηκε στη μάχη και στο άκουσμα αυτής της είδησης, ο Γορδιανός Α΄ απαγχονίστηκε.

Ο Γορδιανός Α΄ και Β΄ θεοποιήθηκαν από τη Σύγκλητο.

Ο Βαλβίνος.

Εν τω μεταξύ, ο Μαξιμίνος, δηλωμένος πλέον δημόσιος εχθρός, είχε ήδη αρχίσει να βαδίζει στη Ρώμη με άλλο στρατό. Οι προηγούμενοι υποψήφιοι της Συγκλήτου, οι Γορδιανοί, δεν κατάφεραν να τον νικήσουν και γνωρίζοντας ότι θα πέθαιναν αν τα κατάφερνε, η Σύγκλητος χρειαζόταν έναν νέο αυτοκράτορα για να τον νικήσει. Χωρίς άλλους υποψηφίους, στις 22 Απριλίου 238 εξέλεξαν δύο ηλικιωμένους γερουσιαστές, τον Πουπιηνό και τον Βαλβίνο (οι οποίοι είχαν συμμετάσχει και οι δύο σε μία ειδική συγκλητική επιτροπή για την αντιμετώπιση του Μαξιμίνου), ως από κοινού αυτοκράτορες.

Ωστόσο, αυτή η επιλογή δεν ήταν δημοφιλής στον λαό και όχλοι πετούσαν πέτρες και ξύλα στους νέους αυτοκράτορες. Ως εκ τούτου, ο Μάρκος Αντώνιος Γορδιανός Πίος, ο δεκατριάχρονος εγγονός του Γορδιανού Α΄ και ανιψιός του Γορδιανού Β΄, ορίστηκε ως αυτοκράτορας Γορδιανός Γ΄, κατέχοντας την εξουσία μόνο ονομαστικά, για να κατευνάσει τον πληθυσμό της πρωτεύουσας, ο οποίος ήταν ακόμα πιστός στην οικογένεια των Γορδιανών.

Ο Πουπιηνός στάλθηκε επικεφαλής στρατού, για να αντιμετωπίσει τον Μαξιμίνο και ο Βαλβίνος έμεινε στη Ρώμη. Εν τω μεταξύ, ο Μαξιμίνος αντιμετώπιζε προβλήματα. Στις αρχές Φεβρουαρίου, έφτασε στην πόλη Aκυληία, για να διαπιστώσει, ότι είχε τρεις εχθρούς. Ο Μαξιμίνος πολιόρκησε την πόλη, αλλά χωρίς επιτυχία. Μέχρι τον Απρίλιο, η δυσαρέσκεια λόγω αυτής της αποτυχίας, η έλλειψη επιτυχίας στην εκστρατεία γενικά, η έλλειψη προμηθειών και η έντονη αντίθεση της Συγκλήτου, ανάγκασαν τους λεγεωναρίους του να ξανασκεφτούν την πίστη τους σε αυτόν.

Στρατιώτες της Λεγεώνας Β' Παρθικής σκότωσαν τον Μαξιμίνο στη σκηνή του, μαζί με τον γιο του Μάξιμο (ο οποίος είχε διοριστεί καίσαρας, το 236) και παραδόθηκαν στον Πουπιηνό στα τέλη Ιουνίου. Τα πτώματα του Μαξιμίνου και τού γιου του αποκεφαλίστηκαν και τα κεφάλια τους μεταφέρθηκαν στη Ρώμη. Για τη διάσωση της Ρώμης από έναν δημόσιο εχθρό, οι στρατιώτες έλαβαν χάρη και στάλθηκαν πίσω στις επαρχίες τους.

Στη συνέχεια, ο συναυτοκράτορας επέστρεψε στη Ρώμη, μόνο για να βρει την πόλη σε ταραχή. Ο Βαλβίνος δεν είχε καταφέρει να ελέγξει την κατάσταση και η πόλη είχε καεί σε πυρκαγιά, με αποτέλεσμα την εξέγερση. Με παρόντες και τους δύο αυτοκράτορες, η κατάσταση ηρέμησε, αλλά η ανησυχία παρέμενε.

Ο Γορδιανός Γ΄.

Τα νομίσματα της βασιλείας τους δείχνουν έναν από αυτούς στη μία πλευρά και δύο ενωμένα χέρια στην άλλη, για να δείξουν την κοινή τους ισχύ, ωστόσο η σχέση τους ήταν θολή με καχυποψία από την αρχή, με το καθένα να φοβάται τη δολοφονία από τον άλλο. Σχεδίαζαν μία τεράστια διπλή εκστρατεία, ο Πουπιηνός εναντίον των Πάρθων και ο Βαλβίνος εναντίον των Καρπίων (ο Γκραντ λέει εναντίον των Γότθων και των Περσών, αντίστοιχα), αλλά μάλωναν συχνά και δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν ή να εμπιστευτούν ο ένας τον άλλον.

Ήταν κατά τη διάρκεια μίας από αυτές τις έντονες συζητήσεις, τον Μάιο ή στις 29 Ιουλίου, που η Πραιτωριανή Φρουρά αποφάσισε να παρέμβει. Εισέβαλαν στο δωμάτιο που περιείχε τους αυτοκράτορες, τους έπιασαν και τους δύο, τους έγδυσαν, τους έσυραν γυμνούς στους δρόμους, τους βασάνισαν και τελικά τους δολοφόνησαν. Την ίδια ημέρα, ο ανήλικος Γορδιανός Γ΄ ανακηρύχθηκε μοναδικός Αυτοκράτορας (238–244), αν και στην πραγματικότητα οι σύμβουλοί του άσκησαν το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας του. Μαζί ο Πουπιηνός και ο Bαλβίνο κυβέρνησαν μόνο 99 ημέρες.

Δείτε επίσης

• Έτος των Τεσσάρων Αυτοκρατόρων (69 μ.Χ.)
• Έτος των Πέντε Αυτοκρατόρων (μ.Χ. 193)

Αρχαίες πηγές

• Historia Augusta
• Ηρωδιανός

Σύγχρονες πηγές

• Henning Börm: Die Herrschaft des Kaisers Maximinus Thrax und das Sechskaiserjahr 238. Der Beginn der "Reichskrise";, στο: Gymnasium 115, 2008, pp. 69–86.
• David Potter: The Roman Empire at Bay . Λονδίνο 2004, σσ. 167–172.