Μετάβαση στο περιεχόμενο

Οκτάβα (λογοτεχνία)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Οκτάβα λέγεται η στροφή που αποτελείται από οκτώ στίχους, με ποικίλη ομοιοκαταληξία[1] .

Η οκτάβα εμφανίστηκε[1] στη θρησκευτική και την ηρωική σικελική και ιταλική ποίηση του 13ου αιώνα και αναπτύχθηκε από το στραμπότο ή το καντσόνε.

Ο Βοκάκιος, πρώτος από τους δόκιμους ποιητές της Ιταλίας, χρησιμοποίησε την οκτάβα[Σημ 1] στην ποίηση του και έγινε μετά από ένα διάστημα η αποκλειστική στροφή της επικής και επικολυρικής ποίησης στην Ιταλία.

Η οκτάβα έφτασε σε τελειότητα τον 16ο αιώνα με τον Τορκουάτο Τάσσο και ιδιαίτερα με τον Λουντοβίκο Αριόστο, του οποίου οι οκτάβες ονομάστηκαν χρυσές[Σημ 2]. Σε τεχνικές οκτάβες έχει γράψει επίσης το ποίημα του Δον Ζουάν ο Λόρδος Βύρων.

Η οκτάβα αποτελείται από οκτώ ενδεκασύλλαβους στίχους κι έχει ποικίλη ομοιοκαταληξία, όπως α β β γ γ δ δ α, α β γ β δ ε α β, α β α γ δ β ε γ κά. Η συνηθέστερη, όμως, μορφή οκτάβας, η οποία είναι σύμφωνη με τον ιταλικό τύπο είναι η α β α β α β γ γ[1][2].

Νεοελληνική Λογοτεχνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην νεοελληνική λογοτεχνία η οκτάβα εμφανίζεται στα κυπριακά ερωτικά τραγούδια του 15ου-16ου αιώνα και αργότερα στην ποίηση του Διονυσίου Σολωμού[3].

Σε οκτάβες έχουν γράψει ποιήματα ο Ιούλιος Τυπάλδος, ο Γεώργιος Ζαλοκώστας, Δημοσθένης Βαλαβάνης, ο Αλέξανδρος Πάλλης, ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Γεράσιμος Μαρκοράς, ο Ανδρέας Μαρτζώκης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος και ο Κώστας Καρυωτάκης[3].

Ακολουθεί χαρακτηριστική κλασική οκτάβα του Διονυσίου Σολωμού.

Καθαρότατον ήλιο επρομηνούσε
της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι,
σύγνεφο, κατχνιά, δεν απερνούσε,
τ' ουρανού σε κανένα από τα μέρη΄
και από κει κινημένο αργοφυσούσε
τόσο γλυκό στο πρόσωπο τ' αέρι,
που λες και λέει μες στης καρδιάς τα φύλλα
γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα.

Ακολουθεί χαρακτηριστική οκτάβα του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου.

Κάπου ένα κύμα τραγουδεί,
κάπου ένας κύκνος κλαίει΄
-Μη μου ξυπνήσεις τ' όνειρο που γαληνό αργοπλέει
στη μαγεμένη ακρογιαλιά΄
μην τον ξυπνήσεις! Κάπου,
κάπου ένα κύμα τραγουδεί,
κάπου ένας κύκνος κλαίει.

  1. Ottava.
  2. Ottava d' oro.
  1. 1,0 1,1 1,2 Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Οκτάστιχη στροφή (οκτάβα)». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 261. ISBN 978-960-503-298-2. 
  2. Γιάννης Α. Σάραλης (Μάρτιος 1991). «ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΕΙΔΗ ΣΤΡΟΦΩΝ». Νεοελληνική Μετρική. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου & Σίας Α.Ε. σελίδες 147–148. ISBN 960-05-0283-8. 
  3. 3,0 3,1 ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (1978). «ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ - 3. ΕΙΔΗ ΣΤΡΟΦΩΝ». ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Αθήνα: Ιδιωτική. σελ. 78.