Σαινσιμονική Εταιρεία
Με το όνομα Σαινσιμονική Εταιρεία (ή Σαινσιμωνική Εταιρεία) αποκαλείτο ομάδα υποστηρικτών των ιδεών του Σαιν-Σιμόν στο Ναύπλιο, την πρωτεύουσα του τότε νεοσύστατου ελληνικού βασιλείου, την περίοδο 1833-1834. Ήδη από το 1833, αλλά και το 1834, η κίνησή των σαινσιμονιστών συνάντησε την εχθρότητα του καθεστώτος της Αντιβασιλείας, το οποίο προχώρησε σε πιέσεις και τελικά σε απομάκρυνση όσων είχαν θέσεις στον κρατικό μηχανισμό και αποπομπή κάποιων από αυτούς από την Ελλάδα το 1835.
Υπόβαθρο: Ο Σαινσιμονισμός και Σαινσιμονιστές στην Ελλάδα μέχρι το 1833[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σαιν-Σιμόν (1760–1825) προωθούσε τις ιδέες του σχετικά με την αλλαγή της κοινωνίας με την τεχνολογική πρόοδο και τις κοινωνικές σχέσεις μέσα από δημοσιεύσεις, ιδιαίτερα μετά το 1816 και μέχρι το θάνατό του του 1825, επηρεάζοντας όχι μόνο Γάλλους του άμεσου περιβάλλοντός του αλλά, ανάμεσα σε άλλους και Έλληνες που είχαν βρεθεί στη Γαλλία και έγιναν αποδέκτες των θεωριών του, Από το 1825, μέσα από τους συνεχιστές των ιδεών του, δημιουργήθηκε ένα κίνημα που απέκτησε σχεδόν θρησκευτική μορφή και τέλος διαλύθηκε από τις αρχές του 1833 με συλλήψεις των κυριότερων ηγετών του. Από τους οπαδούς του, αρκετοί συμμετείχαν σε μεγάλα έργα της εποχής και στην ίδρυση σημαντικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στη Γαλλία και μετά τις φυλακίσεις του 1833, κάποιοι σαινσιμονιστές έφυγαν από τη Γαλλία προς την Ανατολή, ορισμένοι από τους οποίους κατέληξαν στο Ναύπλιο, την πρωτεύουσα της Ελλάδας.
Νωρίτερα, το 1825, είχε έλθει στην Ελλάδα ο γιατρός Ετιέν-Μαρέν Μπαγί (E.-M. Bailly de Blois όπως υπέγραφε τα βιβλία του), με το πρώτο από τα τέσσερα πλοία που έστειλε η Φιλελληνική επιτροπή του Παρισιού (η Comité des Grecs, μέρος της La Société philanthropique en faveur des Grecs) με υλική βοήθεια προς τους επαναστατημένους Έλληνες [1][2]. Ο Δρ. Μπαγί, πριν φύγει από τη Γαλλία, εκτός από το σημαντικό κίνημα του φιλελληνισμού, είχε έλθει σε επαφή και με τις θεωρίες του Σαιν Σιμόν. Στην Ελλάδα έμεινε για τέσσερα χρόνια, μέχρι το 1829 και η Εθνοσυνέλευση τον ανακήρυξε έλληνα πολίτη για τις υπηρεσίες του[3]. Παρόλο λοιπόν που ο γιατρός Μπαγί δεν μπορούσε να ήταν μέλος της Σαινσιμονικής Εταιρείας, έχοντας φύγει τέσσερα χρόνια νωρίτερα, είχε βάλει τις βάσεις.
Στο Παρίσι, ο κύκλος του Αδαμάντιου Κοραή, ήταν σε επαφή με τους συνεχιστές των θεωριών του Σαιν Σιμόν. Εκεί ήταν και ο Φραγκίσκος Πυλαρινός μέχρι το 1833 ο οποίος ερχόμενος στην Ελλάδα διακήρυξε ιδέες επηρεασμένες από τις θεωρίες του Σαιν Σιμόν. Αντίστοιχα, μεταξύ 1827 και 1829, στο Παρίσι βρισκόταν και ο Αλέξανδρος Σούτσος, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα από την άφιξή του στην Ελλάδα, αρθρογραφούσε μαζί με τον αδελφό του Παναγιώτη Σούτσο στην εφημερίδα Ήλιος το 1833, με άρθρα εμποτισμένα από τις αρχές του Σαιν Σιμόν, δημοσιεύοντας και βιογραφία του.
Στην Ελλάδα του 1833, στην κυβέρνηση Κυβέρνηση Τρικούπη, υπουργός επί του Εμπορίου και των Ναυτικών ήταν ο Ιωάννης Κωλέττης, ιδρυτής του Γαλλικού Κόμματος. Στην επόμενη κυβέρνηση, την Κυβέρνηση Μαυροκορδάτου ο Κωλέττης ήταν υπουργός επί των Εσωτερικών. Προσπαθώντας να εφαρμόσει τις τελευταίες ευρωπαϊκές ιδέες και να αξιοποιήσει Γάλλους φιλέλληνες στο νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο, το 1834 ίδρυσε το Γραφείο της Δημόσιας Οικονομίας, στο οποίο έθεσε συμβούλους τον Νικόλαο Πονηρόπουλο, Αλέξανδρο Ρουζιού (Alexandre Roujoux) και Γουσταύο Έιχταλ (Gustave d’Eichthal)[4][5].
Η αποκαλούμενη Σαινσιμωνική Εταιρεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από τα όσα είναι γνωστά, η Σαινσιμωνική Εταιρεία, δεν είχε άλλη δραστηριότητα, παρά τις συναντήσεις των μελών της, τις οποίες η Αντιβασιλεία ανέφερε ως μυστικές συναντήσεις, αλλά η στάση της Αντιβασιλείας είναι ξεκάθαρη με το Βασιλικό Διάταγμα 16966 της 19ης Σεπτεμβρίου 1834 όπου δήλωνε ότι «οι τάσεις της Σαισνιμονικής σέκτας (secte στα γαλλικά) δεν συμφωνούν ουδόλως προς τις αρχές δικαίου και της νομιμότητας» και απαίτησε να γίνουν έρευνες και διώξεις αν θεωρηθεί αναγκαίο, ενώ οι ξένοι υπήκοοι έπρεπε να εκδιωχθούν από το ελληνικό κράτος.
Στο Διάταγμα της Αντιβασιλείας απάντησε άμεσα ο Ιωάννης Κωλέττης την επόμενη ημέρα, στις 20 Σεπτεμβρίου 1834, αναφέροντας ότι δεν υπάρχουν πληροφορίες ότι οι ανήκοντες στη Σαινσιμονική Εταιρεία στο παρελθόν συνέχιζαν να έχουν κάποια τέτοια δραστηριότητα. Ως πρώην μέλη της Σαινσιμονικής Εταιρείας αναφέρθηκαν οι
- Γκυστάβ ντ'Εϊστάλ, συγγραφέας, στην Ελλάδα από το 1832, στέλεχος του Γραφείου της Δημόσιας Οικονομίας,
- Φραγκίσκος Γκραγιάρ, φιλέλληνας στρατιωτικός που συμμετείχε από το 1821 στον απελευθερωτικό αγώνα σε πολυάριθμες πολεμικές επιχειρήσεις τον οποίο η Αντιβασιλεία τον έθεσε αρχηγό του Στρατιωτικού Οίκου του Όθωνα το 1833 και στη συνέχεια χρημάτισε πρώτος διοικητής του νεοσυσταθέντος σώματος της Χωροφυλακής,
και τρεις σαινσιμονιστές που είχαν φτάσει στο Ναύπλιο το 1832, οι:
- Victor Bertrand, (20 ετών το 1832[6]), ιδιωτικός υπάλληλος στην εταιρεία του Falon, στην Αττική [7], όπου διηύθηνε Μαλτέζους εργάτες και έκτοτε έμενε εκεί. Στη Γαλλία, ο Βικτόρ Μπερτράν με καταγωγή από το Μετς της Γαλλίας είχε λάβει μέρος στη δίκη του Père Enfantin (Πατέρα Ενφαντέν)[6] ηγέτη των σαινσιμονιστών που καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους το 1832,
- ο Louis Jourdan (1810-1881)[8], ο οποίος εργαζόταν για τη μετάφραση της εφημερίδας ο Σωτήρ / Le Sauveur στον κ. Σκούφο). Ο Jourdan στη Γαλλία ήταν σαινσιμονιστής, συντάκτης της εφημερίδας Globe, που είχε αγοράσει ο Ενφαντέν[9]
- και ο Delaury που ζούσε δίδοντας μαθήματα γαλλικών, ελπίζοντας να προσληφθεί σε κάποια εμπορική εταιρεία[10][11].
Ο ίδιος ο ντ'Εϊστάλ, ένα μήνα νωρίτερα, σε επιστολή του της 15ης Αυγούστου 1834, δε θεωρεί τον εαυτό του μέλος των Σαινσιμονιστών και ανέφερε ότι όταν ήλθαν οι Σαινσιμονιστές (πιθανότατα αναφερόμενος στους τρεις νεοαφιχθέντες στο Ναύπλιο), αμφιταλαντευόταν αν θα έπρεπε να τους βοηθήσει ή όχι, θεωρώντας ότι θα εκτίθετο ο ίδιος αλλά και οι πολιτικοί του φίλοι στα μάτια της Αντιβασιλείας. Τελικά, έκανε αυτό που θεώρησε έντιμο και τους συνέδραμε, θεωρώντας ότι το συμβάν θα το ξεχνούσαν τελικά.
Παρά την απάντηση του ο Ιωάννη Κωλέττη, η Αντιβασιλεία ζήτησε την απόλυση του ντ'Εϊστάλ από το Γραφείο της Δημόσιας Οικονομίας, κάτι που απέτρεψε ο Κωλέττης αν και η στάση των μελών της Αντιβασιλείας ήταν σαφέστατα αρνητική, ώστε τελικά, τον Μάιο του 1835, όταν ο Κωλέττης στάλθηκε ως πρέσβης στη Γαλλία, ο ντ'Εϊστάλ έφυγε και αυτός για το Παρίσι.
Ο Φραγκίσκος Γκραγιάρ διορίστηκε από την Αντιβασιλεία πρώτος διοικητής του νεοσυσταθέντος σώματος της Χωροφυλακής, αλλά τον Δεκέμβριο του 1835 αναγκάστηκε να παραιτηθεί (για να επανέλθει 13 χρόνια αργότερα, το 1848), ενώ από τα άλλα πρώην μέλη, πληροφορίες υπάρχουν μόνο για τον Victor Bertrand ο οποίος στις 27 Απριλίου 1835 διώχθηκε από τη χώρα, για λόγους δημοσίας τάξεως, έχοντας χτυπήσει κάποιον αξιωματικό και μιλώντας δημοσίως εναντίον των στρατιωτικών.
Έτσι λοιπόν, η Αντιβασιλεία, στο τέλος του 1835, είχε καταφέρει να φύγουν από τη χώρα ή από τη δημόσια διοίκηση πρώην μέλη της Σαινσιμονικής Εταιρείας.
Θέσεις των φερόμενων ως μελών της Σαινσιμονικής Εταιρείας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι θέσεις των Σαινσιμονιστών που είχαν βρεθεί στην Ελλάδα ήταν συνέχεια των θέσεων που είχε αρχικά διατυπώσει ο γιατρός Μπαγί προς την Εθνοσυνέλευση[12], στις οποίες πρότεινε την εκμετάλλευση της Ελλάδας από εταιρείες παρόμοιες με τις μεγάλες αποικιακές εταιρείες της εποχής.
Ο Ντ' Εϊστάλ προσλήφθηκε στο Γραφείο της Δημόσιας Οικονομίας, το οποίο είχε ξεκάθαρο στόχο την ανάπτυξη και εκμετάλλευση της Ελλάδας, μέσω του εποικισμού με Ευρωπαίους εποίκους. Μετρώντας τον πληθυσμό, την έκταση και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές, θα υπεδείκνυε τα εδάφη που θα μοίιραζε το κράτος, όπως είχε γίνει λίγο νωρίτερα με τον διαμοιρασμό γης στους αγωνιστές της απελευθέρωσης. Παρόλο που αρχικά αυτός ο οραματισμός ήταν κρατικό σχέδιο, στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε, ταυτόχρονα με την αποχώρηση του Κωλέττη από την Ελλάδα, για να διορισθεί πρέσβης στο Παρίσι, όπου τον ακολούθησε ο Ντ' Εϊστάλ.
Ο Φραγκίσκος Γκραγιάρ, τον Μάιο του 1835 σε υπόμνημα προς Οθωνα με τίτλο «Mémoire sur la loi du développement de la civilisation Hellénique Moderne», δηλώνει φορέας των ιδεών του Σαιν Σιμόν και προσπάθησε να πείσει την Αντιβασιλεία για τον εποικισμός και τις θέσεις του ντ'Εϊστάλ[13][14]
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- La langue grecque (microform), Mémoires & notices, 1864-1884, Gustave d'Eichthal, Queux de Saint-Hilaire, 1837-1889, Παρίσι, έκδοση του Εugène d'Eichthal, 1887
Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Appel aux Nations chrétiennes en faveur des Grecs, Benjamin Constant, Paris, 1825
- ↑ La mobilisation des philhellènes en faveur de la Grèce, 1821-1829, Denys Barau, Παρίσι, 2001, σελ. 54 στο έργο: Cambrézy Luc (ed.), Lassailly-Jacob V. (ed.) Populations réfugiées : de l'exil au retour Source Paris : IRD, 2001, p. 37-75. (Colloques et Séminaires). ISBN 2-7099-1465-4
- ↑ Etienne Marin Bailly ( fr. Étienne-Marin Bailly, Blois 1796-1837) Ένας σαινσιμονιστής στην επαναστατημένη Ελλάδα[νεκρός σύνδεσμος], Δέσποινα Προβατά, Αθήνα, Εκδόσεις Σοκόλη, 2008
- ↑ Τα ονόματα των Αλέξανδρου Ρουζιού (Alexandre Roujoux) και Γουσταύου Έιχταλ (Gustave d’Eichthal) στα ελληνικά είναι με την ορθογραφία της εποχής (ΦΕΚ 19, 26 Μαΐου 1834)
- ↑ ΦΕΚ 19, 26 Μαΐου 1834, σελ. 158, Ναύπλιο, Σύσταση του γραφείου Δημόσιας Οικονομίας
- ↑ 6,0 6,1 Le pére Enfantin, Hippolyte Castille, εκδ. E. Dentu, Paris, 1859, σελ. 57
- ↑ La langue grecque (microform). Mémoires & notices, d'Eichthal, 1887: όπως γράφει ο ίδιος ο Εϊστάλ ... «Bertrand....a été engagé par les propriétaires de l'établissement de Falon, en Attique..»
- ↑ Studies on the Abuse and Decline of Reason: Text and Documents, F. A. Hayek, University of Chicago Press, 2010, σελ. 254
- ↑ Le pére Enfantin, Hippolyte Castille, εκδ. E. Dentu, Paris, 1859, σελ. 59
- ↑ La langue grecque (microform), Mémoires & notices, 1864-1884, Gustave d'Eichthal, Queux de Saint-Hilaire, 1837-1889, Παρίσι, έκδοση του Εugène d'Eichthal, 1887, σελ. 33-34
- ↑ Διάλέξεις και αναμνήσεις, Δημήτριος Βικέλας, Αθήνα, Εκδόσεις Εστίας, 1893, σελ. 277-288
- ↑ Archives nationales, 300 AP (III) 23, et Documents relatifs à l'état présent de la Grèce, n" 5, décembre 1826 - janvier 1827 : 31 -34 σύμφωνα με σελ. 72 στο La mobilisation des philhellènes en faveur de la Grèce, 1821-1829 Denys Barau, μέρος του Populations réfugiées. De l'exil au retour, Cambrézy Luc (ed.), Lassailly-Jacob V. (ed.), Paris : IRD, 2001, 418 p. (Colloques et Séminaires). ISBN 2-7099-1465-4, Colloque, Les Migrations Forcées de Population : Réfugiés, Déplacés, Migrants : Séminaire, Paris, 1997-1999
- ↑ Χρήστος Π. Μπαλόγλου (2003). «Προσπάθειες διαδόσεως των ιδεών του Saint-Simon και πρακτικής των εφαρμογής στον Ελλαδικό χώρο 1825-1837» (PDF). Τόμος 53, Τεύχος 3ο. «ΣΠΟΥΔΑΙ» Πανεπιστήμιο Πειραιώς. σελ. 92. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Δημακοπούλου, Χαρίκλεια (1979), «Ο σαινσιμονιστής Francois Graillard περί των ελληνικών πραγμάτων (παρατηρήσεις και προτάσεις)», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, 22, το δελτίο «Mémoire sur la loi du développement de la civilisation Hellénique Moderne» στις σελίδες 395-448