Ριότζι Νογιόρι
Ο Ριότζι Νογιόρι (ιαπωνικά: 野依 良治, Noyori Ryōji, γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1938) είναι Ιάπωνας χημικός. Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Χημείας το 2001[12], ο Νογιόρι μοιράστηκε το μισό του βραβείου με τον Γουίλιαμ Σ. Νόουλς για τη μελέτη των χηρικά καταλυόμενων υδρογονώσεων- το δεύτερο μισό του βραβείου πήγε στον Κ. Μπάρι Σάρπλες για τη μελέτη του στις χηρικά καταλυόμενες αντιδράσεις οξείδωσης (εποξείδωση Σάρπλες)[13][14][15][16][17][18][19]
Εκπαίδευση και σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ριότζι Νογιόρι γεννήθηκε στο Κόμπε της Ιαπωνίας. Από τα πρώτα σχολικά του χρόνια ο Ριότζι ενδιαφερόταν για τη φυσική. Το ενδιαφέρον του άναψε ο διάσημος φυσικός Χίντεκι Γιουκάβα (κάτοχος του Νόμπελ Φυσικής το 1949), στενός φίλος του πατέρα του. Αργότερα, γοητεύτηκε από τη χημεία, αφού άκουσε μια παρουσίαση για το νάιλον σε μια βιομηχανική έκθεση. Αντιλήφθηκε ότι η δύναμη της χημείας είναι η ικανότητα "να παράγεις υψηλή αξία από το τίποτα σχεδόν". Ήταν φοιτητής στη Σχολή Μηχανικών (Τμήμα Βιομηχανικής Χημείας) του Πανεπιστημίου του Κιότο, από όπου αποφοίτησε το 1961. Στη συνέχεια απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Βιομηχανική Χημεία από τη Μεταπτυχιακή Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Κιότο. Μεταξύ 1963 και 1967, ήταν ερευνητικός συνεργάτης στη Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Κιότο και καθηγητής στην ερευνητική ομάδα του Χιτόσι Νοζάκι. Ο Νογιόρι ανακηρύχθηκε διδάκτωρ μηχανικός (DEng) από το Πανεπιστήμιο του Κιότο το 1967[20] και έγινε αναπληρωτής καθηγητής στο ίδιο πανεπιστήμιο το 1968. Μετά από μεταδιδακτορική εργασία με τον Ελία Τ. Κόρεϊ στο Χάρβαρντ επέστρεψε στη Ναγκόγια, και έγινε τακτικός καθηγητής το 1972. Εξακολουθεί να εδρεύει στη Ναγκόγια και διετέλεσε πρόεδρος του RIKEN, μιας εθνικής ερευνητικής πρωτοβουλίας με πολλές εγκαταστάσεις και ετήσιο προϋπολογισμό 800 εκατομμυρίων δολαρίων, από το 2003 έως το 2015.[21]
Έρευνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
(στο Πανεπιστήμιο Ναγκόγια)
Ο Νόγιορι πιστεύει ακράδαντα στη δύναμη της κατάλυσης και της πράσινης χημείας- σε ένα άρθρο του 2005 υποστήριξε την επιδίωξη της "πρακτικής κομψότητας στη σύνθεση"[22]. Στο εν λόγω άρθρο ανέφερε ότι "η ικανότητά μας να επινοούμε απλές και πρακτικές χημικές συνθέσεις είναι απαραίτητη για την επιβίωση του είδους μας". Σε άλλο σημείο έχει πει ότι "η έρευνα είναι για τα έθνη και την ανθρωπότητα, όχι για τους ίδιους τους ερευνητές". Ενθαρρύνει τους επιστήμονες να είναι πολιτικά ενεργοί: "Οι ερευνητές πρέπει να ωθήσουν τις δημόσιες γνώμες και τις κυβερνητικές πολιτικές προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης της βιώσιμης κοινωνίας του 21ου αιώνα"[23].
Ο Νογιόρι είναι σήμερα πρόεδρος του Συμβουλίου Επανίδρυσης της Εκπαίδευσης, το οποίο συστάθηκε από τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας Σίνζο Άμπε μετά την ανάληψη της εξουσίας το 2006[24].
Ο Νόγιορι είναι πιο γνωστός για την ασύμμετρη υδρογόνωση χρησιμοποιώντας ως καταλύτες σύμπλοκα του ροδίου και του ρουθηνίου, ιδίως εκείνα που βασίζονται στο ligand BINAP. (Βλέπε ασύμμετρη υδρογόνωση Νογιόρι[25]) Η ασύμμετρη υδρογόνωση ενός αλκενίου παρουσία ((S)-BINAP)Ru(OAc)2 χρησιμοποιείται για την εμπορική παραγωγή εναντιομερώς καθαρής (97% ee) ναπροξένης, που χρησιμοποιείται ως αντιφλεγμονώδες φάρμακο. Ο αντιβακτηριακός παράγοντας λεβοφλοξασίνη παρασκευάζεται με ασύμμετρη υδρογόνωση κετονών παρουσία αλογονιδικού συμπλόκου Ru(II) BINAP.
Έχει επίσης ασχοληθεί με άλλες ασύμμετρες διεργασίες. Κάθε χρόνο παράγονται 3.000 τόνοι (μετά από περαιτέρω επέκταση) μενθόλης (με 94% ee) από την πολυεθνική Εταιρεία Takasago International Corporation, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο Νογιόρι για την ισομερίωση αλλυλικών αμινών[26].
Πιο πρόσφατα, μαζί με τον Φίλιπ Γ. Τζέσοπ, ο Νογιόρι ανέπτυξε μια βιομηχανική διεργασία για την παρασκευή Ν,Ν-διμεθυλοφορμαμιδίου από υδρογόνο, διμεθυλαμίνη και υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα παρουσία RuCl2(P(CH3)3)4 ως καταλύτη[27].
Αναγνώριση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Βραβείο Ριότζι Νογιόρι φέρει το όνομά του προς τιμήν του. Το 2000, ο Νογιόρι έγινε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Ρεν 1, όπου δίδαξε το 1995,[16] και το 2005 έγινε επίτιμος διδάκτορας του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου και του RWTH του Άαχεν της Γερμανίας. Ο Νογιόρι εξελέγη ξένο μέλος της Βασιλικής Εταιρείας (ForMemRS) το 2005[28] και έλαβε τιμητικό διδακτορικό τίτλο από το Ινστιτούτο Χημικής Τεχνολογίας της Βομβάης (πρώην UDCT) στις 23 Φεβρουαρίου 2018.
Τιμήθηκε επίσης με τα εξής βραβεία:
- 1978 - Βραβείο Ματσουνάγκα
- 1982 - Βραβείο πολιτισμού Τσου-Νίτσι
- 1985 - Βραβείο της Χημικής Εταιρείας της Ιαπωνίας
- 1991 - Βραβείο Τζον Γ. Κέρκγουντ, Αμερικανική Χημική Εταιρεία και Πανεπιστήμιο Γέιλ
- 1992 - Βραβείο Ασάχι
- 1993 - Βραβείο Τετράεδρον
- 1995 - Βραβείο Ιαπωνικής Ακαδημίας (ακαδημαϊκοί)
- 1997 - Βραβείο Άρθουρ Κ. Κόουπ
- 1997 - Μετάλλιο Χιραλότητας
- 1999 - Διεθνές Βραβείο Βασιλιά Φαϊζάλ
- 2001 - Βραβείο Βολφ στη Χημεία
- 2001 - Βραβείο Νόμπελ Χημείας
- 2009 - Χρυσό Μετάλλιο Λομονόσοφ
Επιλεγμένα δημοσιεύματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Asymmetric Catalysis in Organic Synthesis. John Wiley & Sons, New York, 1994.[29]
- with H. Nozaki, S. Moriuti, H. Takaya: Asymmetric Induction in Carbenoid Reaction by Means of a Dissymmetric Copper Chelate. Tetrahedron Letters, 1966, 5239
- with T. Ohkuma: Asymmetric Catalysis by Architectural and Functional Molecular Engineering: Practical Chemo- and Stereoselective Hydrogenation of Ketones, International Edition, Band 40, 2001, S. 40[30]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 «Japan famous native sons and daughters». WorldAtlas.
- ↑ «Nobel Prize». (Αγγλικά) Encyclopædia Britannica Online.
- ↑ Ριότζι Νογιόρι: «Synthesizing our future». Synthesizing our future. 1 Απριλίου 2009. σελ. 5-6.
- ↑ www
.nndb .com /org /212 /000165714 /. - ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2001». (Αγγλικά) nobelprize.org. Ίδρυμα Νόμπελ. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Table showing prize amounts». (Αγγλικά) Ίδρυμα Νόμπελ. Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ (Κινεζικά) Ministry of Education of the People's Republic of China. www
.moe .gov .cn /s78 /A22 /xwb _left /moe _829 /tnull _44386 .html. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2019. - ↑ «List of Royal Society Fellows 1660-2007». Complete List of Royal Society Fellows 1660-2007. Βασιλική Εταιρεία. σελ. 264.
- ↑ www
.acs .org /funding /awards /roger-adams-award-in-organic-chemistry /past-recipients .html. - ↑ www
.tetrahedron-chem .com /tetrahedron _prize _for _creativity2022. - ↑ www
.rsc .org /prizes-funding /prizes /find-a-prize /sir-derek-barton-gold-medal /previous-winners /. - ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2001». NobelPrize.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ Organic synthesis in Japan : past, present, and future : in commemoration of the 50th anniversary of the Society of Synthetic Organic Chemistry, Japan / editor in chief, Ryoji Noyori (1992)
- ↑ Asymmetric catalysis in organic synthesis (1994)
- ↑ T. J. Colacot. "2001 Nobel Prize in Chemistry". Platinum Metals Review 2002, 46(2), 82–83.
- ↑ Ryoji Noyori Nobel lecture (2001)
- ↑ Ryoji Noyori Nobel lecture video (2001)
- ↑ Autobiography
- ↑ Biographical snapshots: Ryoji Noyori, Journal of Chemical Education web site.
- ↑ Ryoji Noyori – website Nagoya University
- ↑ RIKEN News March 24, 2015 [1], Nature News March 24, 2015 [2]
- ↑ Noyori, Ryoji (2005). «Pursuing practical elegance in chemical synthesis». Chemical Communications (14): 1807–11. doi:. PMID 15795753.
- ↑ Keynote address, June 23, 2005, at the Second International Conference on Green and Sustainable Chemistry, Washington DC.
- ↑ Abe panel wants kids in class more, plus harsher discipline | The Japan Times Online. Search.japantimes.co.jp (January 20, 2007). Retrieved on 2011-06-27.
- ↑ «The Noyori Asymmetric Hydrogenation Reaction» (PDF).
- ↑ Japan: Takasago to Expand L-Menthol Production in Iwata Plant. FlexNews. January 10, 2008
- ↑ Walter Leitner· Philip G. Jessop (1999). Chemical synthesis using supercritical fluids. Wiley-VCH. σελίδες 408–. ISBN 978-3-527-29605-7. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2011.
- ↑ «Fellowship of the Royal Society 1660–2015». Royal Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Noyori, Ryoji (8 Φεβρουαρίου 1994). Asymmetric Catalysis In Organic Synthesis. Wiley. ISBN 978-0-471-57267-1.
- ↑ Karamé, Iyad (10 Οκτωβρίου 2012). Hydrogenation. BoD – Books on Demand. ISBN 978-953-51-0785-9.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ryōji Noyori στο Wikimedia Commons
| ||||||||
|