Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ρικάρδο Μποφίλ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ρικάρδο Μποφίλ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Ricardo Bofill Leví (Ισπανικά)
Γέννηση5  Δεκεμβρίου 1939[1][2][3]
Βαρκελώνη[4]
Θάνατος14  Ιανουαρίου 2022[5][6]
Βαρκελώνη[7]
Αιτία θανάτουCOVID-19[8]
Συνθήκες θανάτουνόσος[8]
Χώρα πολιτογράφησηςΙσπανία[9][4]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΙσπανικά[10]
Καταλανικά[10]
Αγγλικά
Γαλλικά
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Γενεύης
Ανώτατη Τεχνική Σχολή Αρχιτεκτονικής της Βαρκελώνης (1957–άγνωστη τιμή)[8]
Lycée Français de Barcelone (άγνωστη τιμή)[11]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααρχιτέκτονας[12][13][14]
πολεοδόμος[14]
σκηνοθέτης κινηματογράφου
συγγραφέας
σχεδιαστής επίπλων[4]
Αξιοσημείωτο έργοEspaces d'Abraxas
neighborhood Antigone
Walden 7[15]
77 West Wacker Drive
Casablanca Twin Center
Our Lady of Meritxell
Διεθνές Αεροδρόμιο Βαρκελώνης-Ελ Πρατ «Τζουζέπ Ταραδέγιας»[16]
Αεροδρόμιο της Μάλαγα
Οικογένεια
ΣύζυγοςSerena Vergano
ΣύντροφοςMarta de Vilallonga
Serena Vergano
Annabelle d'Huart
Loulou de la Falaise
ΤέκναRicardo Emilio Bofill
Pablo Bofill
ΓονείςEmilio Bofill
ΑδέλφιαAnna Bofill Leví
ΣυγγενείςJosep Maria Bofill i Pichot (παππούς από την πλευρά του πατέρα)
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΑξιωματικός του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων[17]
Σταυρός του Αγίου Γεωργίου (1993)[18]
d:Q126416275 (4  Δεκεμβρίου 1995)[19]
Ιστότοπος
ricardobofill.com
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ρικάρδο Μποφίλ Λεβί (ισπανικά: Ricardo Bofill Leví) ( 5 Δεκεμβρίου 1939 – 14 Ιανουαρίου 2022) ήταν Ισπανός αρχιτέκτονας από την Καταλονία. Ίδρυσε το Ricardo Bofill Taller de Arquitectura το 1963 και το εξέλιξε σε μια κορυφαία διεθνή πρακτική αρχιτεκτονικής και αστικού σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον ιστορικό της αρχιτεκτονικής Andrew Ayers, οι δημιουργίες του κατατάσσονται «από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια του 20ου αιώνα». [20]

Πρώιμη ζωή και εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννημένος στα τέλη του 1939, αμέσως μετά το τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, ο Ricardo Bofill μεγάλωσε σε μια ευκατάστατη οικογένεια με βαθιές καταλανικές και βαρσελονέζικες ρίζες. Ο παππούς του Josep Maria Bofill i Pichot [ca] (1860-1938) είχε συμμετάσχει σε εξέχοντα τοπικά ιδρύματα όπως το Ινστιτούτο Καταλανικών Σπουδών, το Catalan Institute of Natural History [ca], και τη Royal Academy of Sciences and Arts of Barcelona [ca]. Ο πατέρας του Emilio Bofill (1907-2000) ήταν αρχιτέκτονας, οικοδόμος και προγραμματιστής που σπούδασε στην Escola Tècnica Superior d'Arquitectura de Barcelona [ca], η παλαιότερη επαγγελματική σχολή αρχιτεκτονικής της Καταλονίας. Ο Ricardo Bofill θα τον περιέγραψε αργότερα ως «ρεπουμπλικανό, φιλελεύθερο, προοδευτικό, λιτό και λογικό». [21] Η μητέρα του Ricardo, Maria Levi (1909-1991), ήταν μια Ιταλίδα εβραϊκής καταγωγής, γεννημένη στη Βενετία, η οποία έγινε εξέχων χορηγός της καταλανικής λογοτεχνίας και πολιτισμού στη μεταπολεμική Βαρκελώνη. [22]

Ο Bofill πήγε σχολείο στο Escola Virtèlia [ca] από το 1942, [23] στη καθολική Escuela Andersen στη Βαρκελώνη από το 1949, και τέλος στο γαλλικό Lycée de Barcelone τη δεκαετία του 1950. [24] Πέρασε μεγάλο μέρος της νιότης του ταξιδεύοντας, πρώτα με την οικογένειά του και αργότερα μόνος του, και ανέπτυξε ένα πάθος για τη δημοτική αρχιτεκτονική. [25] Το 1957 γράφτηκε στο Escola Tècnica Superior d'Arquitectura de Barcelona [ca], όπου συμμετείχε σε φοιτητικό ακτιβισμό με το μη εξουσιοδοτημένο Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Καταλονίας και σύντομα συνελήφθη σε μια διαδήλωση και εκδιώχθηκε από το πανεπιστήμιο και από την Ισπανία. Μετακόμισε στην Ελβετία και γράφτηκε στην Haute École d'art et de design Genève [fr] το 1958, το οποίο άφησε το 1960 για να επιστρέψει στην Ισπανία. Το πρώτο του αρχιτεκτονικό σχέδιο ήταν μια εξοχική κατοικία στην Ίμπιζα, που ολοκληρώθηκε το 1960. [26] Το 1961-1962 πήγε στην Ισπανική στρατιωτική θητεία για εννέα μήνες. [24] Συνελήφθη και πάλι και φυλακίστηκε για πολιτικούς λόγους στη Βαρκελώνη το 1964. [24]

Les quatre barres de la senyera catalana, δημόσιο γλυπτό του Bofill που παραπέμπει στην καταλανική σημαία . μπροστά από το ξενοδοχείο W Barcelona

Το 1963, ο Bofill και μια ομάδα στενών φίλων δημιούργησαν το Ricardo Bofill Taller de Arquitectura (Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής του Ricardo Bofill), που αρχικά φιλοξενήθηκε στην κατασκευαστική επιχείρηση του πατέρα του με γραφεία στην Plaça de Catalunya στο κέντρο της Βαρκελώνης. Βασιζόμενος στις καταλανικές παραδόσεις χειροτεχνίας, προσκεκλημένοι αρχιτέκτονες και μηχανικούς, αλλά και συγγραφείς και καλλιτέχνες σε μια διεπιστημονική προσπάθεια, η οποία αργότερα διακλαδίστηκε στον αστικό σχεδιασμό και τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Η ομάδα πειραματίστηκε σε πρωτότυπες μεθοδολογίες που βασίζονται σε τρισδιάστατες αρθρωτές γεωμετρίες, όπως αυτές της Gaudi District [ca] στο Reus (1964-1970), το El Castillo de Kafka στο Sant Pere de Ribes πάνω από το Sitges (1964-1968), το Xanadu (1966-1971) και το La Muralla Roja (1968-1973) στο Calp. Η ίδια σκέψη αναπτύχθηκε σε μεγαλύτερη κλίμακα με το έργο La Ciudad en el Espacio («Η Πόλη στο Διάστημα»), του οποίου η κατασκευή ξεκίνησε στην περιοχή Moratalaz της Μαδρίτης το 1970 αλλά διακόπηκε απότομα από τον Φρανκικό δήμαρχο Carlos Arias Navarro. [27] Αντίθετα, πραγματοποιήθηκε τεληκά, με την κατασκευή του Walden 7 στο Sant Just Desvern κοντά στη Βαρκελώνη (1970-1975). Αυτά τα έργα αναγνωρίστηκαν ως υποδείγματα κριτικού τοπικισμού και μπορούν να θεωρηθούν ως αντίδραση τόσο στον αρχιτεκτονικό μοντερνισμό όσο και στη φρανκιστική δικτατορία στην Ισπανία.

Στη συνέχεια, ο Bofill άρχισε να εργάζεται στη Γαλλία και σταδιακά εισήγαγε συμβολικά στοιχεία στα σχέδια του Taller που απηχούν τις γαλλικές παραδόσεις της κλασικής αρχιτεκτονικής. Το 1971 προσκλήθηκε από τον Bernard Hirsch [fr], βασικός σχεδιαστής του αστικού έργου Cergy-Pontoise, για την ανάπτυξη μιας σχεδιαστικής ιδέας ανάλογης με αυτή του Barrio Gaudí στο Reus. [24] Αυτό μετατράπηκε σε ένα έργο με το όνομα La Petite Cathédrale ("ο μικρός καθεδρικός ναός") [28] αλλά στην πραγματικότητα προοριζόταν ως ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας, το οποίο εγκρίθηκε το 1973 αλλά ακυρώθηκε το 1974. [24] Μια άλλη σημαντική εξέλιξη ήταν μια ιδέα που κέρδισε τον διαγωνισμό για το Les Halles στο Παρίσι το 1975, του οποίου η κατασκευή ξεκίνησε στη συνέχεια αλλά ανατράπηκε το 1978 από τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο Ζακ Σιράκ. [29] Άλλα έργα όντως ολοκληρώθηκαν στο villes nouvelles [fr] γύρω από το Παρίσι που πρόσφερε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για πειραματισμούς μεγάλης κλίμακας, συμπεριλαμβανομένων των Les Espaces d'Abraxas στη Marne-la-Vallée και Les Arcades du Lac στο Saint-Quentin-en-Yvelines. Αυτή η φάση κορυφώθηκε στην επεκτατική νέα συνοικία Αντιγόνη του Μονπελιέ στη Νότια Γαλλία, για την οποία ο Bofill παρουσίασε το αρχικό γενικό σχέδιο το 1978. [30] Συνδέεται τόσο με την μεγάλης κλίμακας εκβιομηχάνιση στο προκατασκευασμένο σκυρόδεμα όσο και με κλασικές μορφές και γεωμετρίες στη σύγχρονη αρχιτεκτονική, την οποία ο Bofill ονόμασε «μοντέρνο κλασικισμό». Κατά συνέπεια, το έργο του Bofill αναφέρεται συχνά ως ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς και σημαντικούς μεταμοντέρνους αρχιτέκτονες που έζησαν και δημιούργησαν στην Ευρώπη. [31] [32]

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, στράφηκε όλο και περισσότερο στο γυαλί και τον χάλυβα για τα υλικά που χρησιμοποιούσε στα έργα του, ενώ εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί ένα κλασικό λεξιλόγιο κιόνων και αετωμάτων. Τα αντιπροσωπευτικά έργα εκείνης της περιόδου περιλαμβάνουν τον πύργο γραφείων 77 West Wacker Drive στο Σικάγο, την επέκταση του αεροδρομίου της Βαρκελώνης πριν από τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 και το Εθνικό Θέατρο της Καταλονίας, επίσης στη Βαρκελώνη.

Το 2000, ο Bofill επικέντρωσε εκ νέου τις δραστηριότητες της Taller στα κεντρικά της γραφεία κοντά στη Βαρκελώνη. Τα σχέδιά του, τα πιο πρόσφατα χρόνια, έριξαν σταδιακά το κλασικό διακοσμητικό λεξιλόγιό των δεκαετιών του 1980 και του 1990, διατηρώντας παράλληλα μια άκρως επίσημη αίσθηση γεωμετρίας. Τα αντιπροσωπευτικά κτίρια αυτής της πιο πρόσφατης περιόδου περιλαμβάνουν το W Barcelona Hotel στην παραλία της Βαρκελώνης και το Πολυτεχνείο Mohammed VI στο Ben Guerir, Μαρόκο.

Προσωπική ζωή και θάνατος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Bofill γνώρισε την Ιταλίδα ηθοποιό Serena Vergano το 1962. [24] ; Ο γιος τους Ricardo Emilio Bofill γεννήθηκε το 1965. Ο Bofill και η Γαλλίδα εικαστικός Annabelle d'Huart απέκτησαν έναν άλλο γιο, τον Pablo Bofill, που γεννήθηκε το 1980. [33] Και οι δύο γιοι εργάστηκαν τελικά με τον πατέρα τους στο Ricardo Bofill Taller de Arquitectura και συνηγορούν την εταιρεία από τον Ιανουάριο του 2022. [34] Από τη δεκαετία του 1990, ο Bofill ζούσε στη Βαρκελώνη μαζί με την Καταλανή σχεδιάστρια Marta de Vilallonga. [33] Τον Οκτώβριο του 2021 κατονομάστηκε στα Pandora Papers. [35]

Πέθανε από επιπλοκές που συνδέονται με τον COVID-19 στη Βαρκελώνη στις 14 Ιανουαρίου 2022, σε ηλικία 82 ετών. [36] [37]

  • Carrer Bach 28, Βαρκελώνη (1963)
    Carrer Bach 28, Βαρκελώνη (1963)
  • Carrer Nicaragua 97–99, Barcelona (1965)
    Carrer Nicaragua 97–99, Barcelona (1965)
  • Barri Gaudí, Reus, Καταλονία (1970)
    Barri Gaudí, Reus, Καταλονία (1970)
  • Διαμερίσματα El Castell, Sant Pere de Ribes
    Διαμερίσματα El Castell, Sant Pere de Ribes
  • Walden 7, Sant Just Desvern (1974)
    Walden 7, Sant Just Desvern (1974)
  • Walden 7, Sant Just Desvern (1974)
    Walden 7, Sant Just Desvern (1974)
  • Sanctuary of Meritxell, Ανδόρα (1977)
    Sanctuary of Meritxell, Ανδόρα (1977)
  • Taller de Arquitectura, Sant Just Desvern (δεκαετία 1970)
    Taller de Arquitectura, Sant Just Desvern (δεκαετία 1970)
  • Place du Nombre d'Or, Μονπελιέ (1984)
    Place du Nombre d'Or, Μονπελιέ (1984)
  • Esplanade de l'Europe, Μονπελιέ (1980)
    Esplanade de l'Europe, Μονπελιέ (1980)
  • Les Échelles de la Ville, Montpellier (1987)
    Les Échelles de la Ville, Montpellier (1987)
  • Communauté d'Agglomération, Μονπελιέ (1991)
    Communauté d'Agglomération, Μονπελιέ (1991)
  • Pa Soder Crescent, Στοκχόλμη (1992)
    Pa Soder Crescent, Στοκχόλμη (1992)
  • Κτίριο United Arrows, Τόκιο (1992)
    Κτίριο United Arrows, Τόκιο (1992)
  • 77 West Wacker Drive, Σικάγο (1992)
    77 West Wacker Drive, Σικάγο (1992)
  • Teatre Nacional de Catalunya, Βαρκελώνη (1996)
    Teatre Nacional de Catalunya, Βαρκελώνη (1996)
  • Κτήριο Apot, Μαδρίτη
    Κτήριο Apot, Μαδρίτη
  • Ολυμπιακή πισίνα, Μονπελιέ (1999)
    Ολυμπιακή πισίνα, Μονπελιέ (1999)
  • Κτήριο Nexus II, UPC Campus Nord, Βαρκελώνη (2002)
    Κτήριο Nexus II, UPC Campus Nord, Βαρκελώνη (2002)
  • Citadel Center, Σικάγο (2003)
    Citadel Center, Σικάγο (2003)
  • W Hotel Barcelona (2009)
    W Hotel Barcelona (2009)
  • W Hotel
    W Hotel
  • Ξενοδοχείο W και μνημείο Quatre Barres
    Ξενοδοχείο W και μνημείο Quatre Barres
  • Αεροδρόμιο Βαρκελώνης, Τερματικός Σταθμός 1 (2010)
    Αεροδρόμιο Βαρκελώνης, Τερματικός Σταθμός 1 (2010)
  • Palacio Municipal de Congresos, Μαδρίτη
    Palacio Municipal de Congresos, Μαδρίτη

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 (Αγγλικά) SNAC. w60v8qc3. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. bofill-ricardo.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Bofill (Levi), Ricardo» 12  Δεκεμβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 The Other Interface. hdl.handle.net/21.12141/id/people.D4DA42DF-A86B-4B87-90A2-D7E972F24C24. Ανακτήθηκε στις 20  Μαΐου 2024.
  5. ↑ «El Nacional». (Καταλανικά, Αγγλικά, Ισπανικά) El Nacional.
  6. ↑ «Who's Who in France» (Γαλλικά) Παρίσι. 21711.
  7. ↑ www.archdaily.com/975152/ricardo-bofill-passes-away-at-82.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 www.lesechos.fr/weekend/livres-expositions/deces-de-larchitecte-espagnol-ricardo-bofill-a-82-ans-1379329.
  9. ↑ (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 632. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  10. ↑ 10,0 10,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ntk20221136080. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  11. ↑ www.lesechos.fr/pme-regions/ile-de-france/ricardo-bofill-laisse-une-oeuvre-exceptionnelle-en-ile-de-france-1380073.
  12. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 23  Ιουνίου 2015.
  13. ↑ 434. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  14. ↑ 14,0 14,1 The Fine Art Archive. 60321. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  15. ↑ ricardobofill.com/ca/projects/walden-7-2/.
  16. ↑ www.barcelona.com/es/guia_ciudad/informacion_practica/aeropuerto_barcelona_bcn/llegadas_y_salidas.
  17. ↑ Ανακτήθηκε στις 4  Φεβρουαρίου 2019.
  18. ↑ «Gran Enciclopèdia Catalana» (Καταλανικά) Grup Enciclopèdia. 0010716.
  19. ↑ «Journal officiel de la République française». (Γαλλικά) Journal officiel de la République française.
  20. ↑ Andrew Ayers (December 2020), «Ricardo Bofill, A l'échelle de l'histoire», L'Architecture d'Aujourd'hui, https://www.larchitecturedaujourdhui.fr/demesures/ 
  21. ↑ «Architecture». Villa Tupinetti. 
  22. ↑ «Emili Bofill i Benessat (España, 1907-2000)». El Poder De La Palabra. 
  23. ↑ Mireia Rom (9 Δεκεμβρίου 2019). «El 'top ten' de les escoles catalanes d'elit». El Crític. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2019. 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 Ricardo Bofill· François Hébert-Stevens (1978). L'Architecture d'un Homme. Paris: Arthaud. 
  25. ↑ Sofia Borges (2013). Ricardo Bofill Taller de Arquitectura: Towards a Human Vernacular. Berlin. 
  26. ↑ Serena Vergano, επιμ. (2009). Ricardo Bofill Taller de Arquitectura: Architecture in the era of local culture and international experience. RBTA. σελ. 30. 
  27. ↑ Montserrat Villaverde Rey· Anna Martínez Duran (30 Νοεμβρίου 2020). «La cultura de la rebelión. La ciudad en el espacio de Moratalaz. Taller de Arquitectura (1969-1970)». Bitácora Arquitectura. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2022. 
  28. ↑ «La Petite Cathédrale». Hidden Architecture. 27 Φεβρουαρίου 2017. 
  29. ↑ Michèle Champenois (27 Οκτωβρίου 1978). «M. Chirac fait interrompre la construction de l'immeuble Bofill». Le Monde. 
  30. ↑ «Antigone : Ricardo Bofill présente le projet». Association Georges Frêche. 
  31. ↑ Stefanie Waldek (5 Μαρτίου 2019). «Discover the Surreal Architecture of Postmodernist Ricardo Bofill». Architectural Digest. 
  32. ↑ Tom Morris (14 Μαΐου 2019). «Dreams and Manifestos: The Architectural Vision of Ricardo Bofill». Newsweek. 
  33. ↑ 33,0 33,1 Josep Sandoval (14 Ιουνίου 2014). «Se casó Pablo Bofill, hijo del arquitecto». La Vanguardia. 
  34. ↑ Nicolás Valencia (14 Ιανουαρίου 2022). «Ricardo Bofill Passes Away at 82». ArchDaily. 
  35. ↑ El arquitecto Ricardo Bofill recibió el poder general para controlar una sociedad en Panamá (in ισπανική)
  36. ↑ Bernstein, Fred A. (2022-01-19). «Ricardo Bofill, Architect of Otherworldly Buildings, Dies at 82» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2022/01/19/arts/design/ricardo-bofill-dead.html. Ανακτήθηκε στις 2022-01-20. 
  37. ↑ Zabalbeascoa, Anatxu (14 January 2022). «Muere Ricardo Bofill, el más cosmopolita de los arquitectos españoles». El Pais. https://elpais.com/cultura/2022-01-14/muere-ricardo-bofill-el-mas-cosmopolita-de-los-arquitectos-espanoles.html. Ανακτήθηκε στις 14 January 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • José Agustín Goytisolo, Taller de Arquitectura: ποιήματα. Βαρκελώνη: Blume, 1976
  • Ricardo Bofill, Projets Français 1978-1981. Παρίσι: L'Equerre, 1981
  • Annabelle D'Huart, Ricardo Bofill, Los Espacios de Abraxas, El Palacio, El Teatro, El Arco. Παρίσι: L'Equerre, 1981
  • «Ricardo Bofill Taller de Arquitectura». Global Architecture No.4, Νέα Υόρκη: Rizzoli International, 1985
  • «Η Πόλη: Κλασσικισμός και Τεχνολογία». Max Protetch Gallery. Artforum 4, 1986
  • Ricardo Bofill Taller de Arquitectura: Edificios y proyectos 1960-1984. Βαρκελώνη: Gustavo Gili, 1988
  • Warren A. James, Ricardo Bofill Taller de Arquitectura: Buildings and Projects 1960-1984. Νέα Υόρκη: Rizzoli, 1988
  • Annabelle D'Huart, Ricardo Bofill. Παρίσι: Editions du Moniteur, 1989
  • Ρικάρδο Μποφίλ. Αεροδρόμιο της Βαρκελώνης. Μιλάνο: Edizioni Tecno, 1991
  • Jean-Louis André και Patrick Genard, Swift, Architecture & Technologie. Το ψηλότερο σχέδιο, 1991
  • Bartomeu Cruells, Ricardo Bofill: Obras y Proyectos . Βαρκελώνη: Gustavo Gili 1992
  • Μνήμη-Μέλλον.: Taller deΒαρκελώνηArquitectura, 1993
  • Bartomeu Cruells, Ricardo Bofill Taller de Arquitectura. Μπολόνια: Zanichelli Editore, 1994
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ρικάρδο_Μποφίλ&oldid=9899175"