Ραβέννικα

Η Ραβέννικα ή Ραβένικα (στη διεθνή βιβλιογραφία Ravennika), αλλά και Ραβεννίκη ή σπανιώτερα Ραβενίκη^[1] ήταν μεσαιωνική πόλη στη Στερεά Ελλάδα, κοντά στη Λαμία, η οποία αναφέρεται μεταξύ 1168-1220, ιδιαίτερα για τις δυο συνόδους που έλαβαν χώρα εκεί από τους λατίνους φεουδάρχες και άρχοντες το 1209 (για το ζήτημα της επανάστασης των Λομβαρδών και του Βασιλείου της Θεσσαλονίκης) και το 1210 (για τη διευθέτηση εκκλησιαστικών διαφορών των κρατιδίων με τον Πάπα). Σήμερα δεν είναι γνωστή η ακριβής θέση της. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας φαίνεται ότι η Ραβέννικα είχε παρακμάσει ή τελείως ερημωθεί^[2].

Αναφορές για τη Ραβέννικα

1168

Η πόλη αναφέρεται στο έργο Ταξίδια του Βενιαμίν της Τουντέλα, ένα οδοιπορικό από τον Εβραίο Βενιαμίν της Τουντέλα του 1168, ο οποίος ξεκίνησε από την πατρίδα του την Ισπανία και έφτασε μέχρι την Βασόρα πριν γυρίσει μέσω Αιγύπτου. Στο έργο του κατονομάζει τη Ραβέννικα ως Ρόβιγκα / Rabonica)^[3]. Ο Βενιαμίν κατέγραφε τον πληθυσμό των Εβραίων στις πόλεις που έβρισκε κατά τον ταξίδι του και αναφέρει ότι εκεί ζούσαν περίπου 100 Εβραίοι. Την Ραβένικα τη συναντά κατά την εξής διαδρομή^[4]:

Θήβες,
Νεγκροπόντε, (μια ημέρα δρόμο από τις Θήβες)
Ζαμπουστρίσα (Zabustrisa - παραθαλάσσια πόλη μια μέρα δρόμο από το Νεγκροπόντε),
Ραμπένικα (Rabenica - μια μέρα απόσταση από τη Ζαμπουστρίσα),
Ζητούνι (Sinon Potamos ή Zeitun - Λαμία, μια ημέρα απόσταση από τη Ραβέννικα),
Γαρδίκι (σημερινό όνομα: Πελασγία Φθιώτιδας, σε δυο ημέρες δρόμο από το Ζητούνι, ο Βενιαμίν το αναφέρει ερειπωμένο με λίγους Εβραίους),
Αλμυρός, σε δυο ημέρες δρόμο από το Γαρδίκι

1204

Το 1204 γίνεται αναφορά στη Ραβένικα στην Partitio Romaniae (στη συνθήκη διαμοιρασμού της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Λατίνους), όπου αναφέρονται κτήσεις της αυτοκράτειρας (εδώ εννοείται η Ευφροσύνη Δούκαινα, σύζυγος του Αλεξίου 3ου Αγγέλου), η Βεσσένη, τα Φάρσαλα, η Δομοκός, το Ρεβένικον, οι δυο Αλμυροί με τη Δημητριάδα στη Θεσσαλία^[5].

1209-1210

Στην κοιλάδα της Ραβέννικα έγινε η πρώτη σύνοδος της Ραβέννικα το 1209^[6] και η δεύτερη σύνοδος της Ραβέννικα το 1210. Στη σύνοδο του 1209 έγινε διευθέτηση της επανάστασης των Λομβαρδών και αναγνώριση της εξουσίας του Ερρίκου της Φλάνδρας ως αυτοκράτορα και το 1210 έγινε συμφωνία σχετικά με την εκκλησιαστική περιουσία^[7].

1210

Η Ραβέννικα είχε δοθεί (προφανώς πριν το θάνατό του το 1207) από τον Βονιφάτιο τον Μομφερρατικό στους Ιππότες του Ναού, αλλά λόγω της υποστήριξης που έδωσαν οι Ιππότες στους Λομβαρδούς βαρώνους / ευγενείς κατά την λεγόμενη επανάσταση των Λομβαρδών το 1208, ο λατίνος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας την έθεσε υπό την εξουσία του αφαιρώντας την από τους Ιππότες και εγκαθιστώντας διοικητή κάποιον «R. de Tribalia» όπως αναφέρεται το 1210, για τον οποίο υπάρχει η εκτίμηση ότι ήταν ο Rainerio de Travale, βαρώνος του βασιλείου της Θεσσαλονίκης^[8].

1223

Αναφορά στη Ραβέννικα και συγκεκριμένα στη δεύτερη σύνοδό της, γίνεται σε επιστολή του Πάπα Ονώριου Γ΄ της 4ης Σεπτεμβρίου 1223 όπου γίνεται και λέξη προς λέξη (verbo ad verbum) αντιγραφή της συνθήκης και αναφέρονται οι παρόντες σε αυτήν^[9].

Θέση της Ραβέννικα

Η ακριβής θέση της Ραβέννικα δεν είναι γνωστή, αλλά γενικά τοποθετείται «κοντά στο Σπερχειό ποταμό στην πεδιάδα της Λαμίας»^[2], «στην κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού»^[10], θεωρείται «κοιλάδα δυτικά της Λαμίας»^[11] ή απλά αναφέρεται ως «Ρεβενίκη του Σπερχειού»^[12] ή «κοντά στη Λαμία»^[13] ή απλά «μια ημέρα δρόμο από το Ζητούνι (από τη Λαμία)^[14].

Στην περιοχή δυτικά του Προσκυνά Φθιώτιδας, αναφέρεται μικρή πεδιάδα, την οποία διατρέχουν ρέματα, με πιο γνωστό αυτό του Ρεβένικου ή γνωστού από την αρχαιότητα ως Πλατάνιου, το οποίο εκβάλλει στον κόλπο της Αταλάντης.^[15]

Αναφορές

↑ Ιστορική γεωγραφία του Ελληνικού χώρου, Γεώργιος Ταξιάρχου Κόλλιας, 1969
↑ ^2,0 ^2,1 Λήμμα Ραβενίκα ή Ραβεννίκα ή Ραυενίκα (η), Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, Αθήνα 1931
↑ Πέρρα Φωτεινή, «Το οδοιπορικό του Βενιαμίν εκ Τουδέλης στον ελλαδικό χώρο», 2011, Encyclopedia of the Hellenic World, Boeotia
↑ The itinerary of Rabbi Benjamin of Tudela, Translated and edited by A.Asher, vol. I, Hakesheth Publishing Co., New York, 1840, σελ. 48
↑ Land and Privilege in Byzantium: The Institution of Pronoia, Mark C. Bartusis, Cambridge University Press, 2013, σελ. 168 «The second reference in the Partitio Romaniae lists “The pertinentia of the empress, namely Vesene, Pharsala, Domokos, Revenikon, the two Almiroi with Demetrias” in Thessaly. The “empress” must be Euphrosyne Doukaina»
↑ The itinerary of Rabbi Benjamin of Tudela, Translated and edited by A.Asher, vol. II, Hakesheth Publishing Co., New York, 1840 αναφέρεται σελ. 37: "Henry de Valenciennes, Chronique, edited by Buch, page 259: «Ensi comme jou devant yous dys, fut li parlemens ou val de Ravenique», see Tafel p.488" [1]^{[νεκρός σύνδεσμος]} και [2]
↑ The Routledge Companion to the Crusades, Peter Lock, Routledge, 2013
↑ The Latin Renovatio of Byzantium: The Empire of Constantinople (1204-1228), Filip Van Tricht, BRILL, 2011, σελ. 169: Δίνεται ως πηγή επιστολή από το αρχείο του πάπα Ιννοκεντίου του Γ΄:Migne, Patrologia Latina, CCXVI (δηλαδή PL 216: Innocent III vol. 3), col. 323-324, XIII 136-137) [3] και Epistola CXXXVII Vt Rauennica Templarys Restituatur, μαζί με την προηγούμενη επιστολή για το ίδιο θέμα απευθυνόμενη προς τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Νεοπατρίας και τον επίσκοπο Δαυλείας (EPISTOLA CXXXVI)
↑ Medii aevi bibliotheca patristica: seu ejusdem temporis patrologia, ab anno, César Auguste Horoy, Honorius, Hieronymus Bottino, Volume: 4, Imprimerie de la Bibliothèque ecclésiastique, 1880, στήλες 410-416, «ut vel resignationem Ravenicae» (στήλη 411), «resignationem Ravenicae» (στήλη 414), «Acta sund haec apud Ravenicam» (στήλη 416)
↑ Ραβένικα, ΔΟΜΗ, ygeiaonline.gr
↑ Ραβέννικα, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
↑ Χρονολόγιο^{[νεκρός σύνδεσμος]}, ΚΖ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ανακτήθηκε στις 02/06/2013
↑ The Routledge Companion to the Crusades, Peter Lock, εκδ. Routledge, 2013
↑ History of the Byzantine and Greek Empires from DCCXVI to MCCCCLIII, Volume 1, George Finlay, εκδ. W. Blackwood, 1854], σελ. 98, όπου αναφέρει ότι από λάθος του, στα προηγούμενα βιβλία του, Medieval Greece και Trebizond[4], είχε θεωρήσει ότι η Ραβέννικα ήταν τα αποκαλούμενα τότε Ρεβενίκια ή Ραβανίκια[5], η σημερινή Μεγάλη Παναγία Χαλκιδικής
↑ Ο Πρωτοελλαδικός οικισμός του Προσκυνά: Η οργάνωση του χώρου, η παραγωγή και η κατανάλωση της κεραμικής, Ελένη Ζάχου, διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Φιλοσοφική Σχολή, Θεσσαλονίκη, 2009, σελ. 9 (σελ. 20 του pdf)

[1] Ιστορική γεωγραφία του Ελληνικού χώρου, Γεώργιος Ταξιάρχου Κόλλιας, 1969

[elefth-2] 2,0 ^2,1 Λήμμα Ραβενίκα ή Ραβεννίκα ή Ραυενίκα (η), Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, Αθήνα 1931

[3] Πέρρα Φωτεινή, «Το οδοιπορικό του Βενιαμίν εκ Τουδέλης στον ελλαδικό χώρο», 2011, Encyclopedia of the Hellenic World, Boeotia

[4] The itinerary of Rabbi Benjamin of Tudela, Translated and edited by A.Asher, vol. I, Hakesheth Publishing Co., New York, 1840, σελ. 48

[5] Land and Privilege in Byzantium: The Institution of Pronoia, Mark C. Bartusis, Cambridge University Press, 2013, σελ. 168 «The second reference in the Partitio Romaniae lists “The pertinentia of the empress, namely Vesene, Pharsala, Domokos, Revenikon, the two Almiroi with Demetrias” in Thessaly. The “empress” must be Euphrosyne Doukaina»

[6] The itinerary of Rabbi Benjamin of Tudela, Translated and edited by A.Asher, vol. II, Hakesheth Publishing Co., New York, 1840 αναφέρεται σελ. 37: "Henry de Valenciennes, Chronique, edited by Buch, page 259: «Ensi comme jou devant yous dys, fut li parlemens ou val de Ravenique», see Tafel p.488" [1]^{[νεκρός σύνδεσμος]} και [2]

[7] The Routledge Companion to the Crusades, Peter Lock, Routledge, 2013

[8] The Latin Renovatio of Byzantium: The Empire of Constantinople (1204-1228), Filip Van Tricht, BRILL, 2011, σελ. 169: Δίνεται ως πηγή επιστολή από το αρχείο του πάπα Ιννοκεντίου του Γ΄:Migne, Patrologia Latina, CCXVI (δηλαδή PL 216: Innocent III vol. 3), col. 323-324, XIII 136-137) [3] και Epistola CXXXVII Vt Rauennica Templarys Restituatur, μαζί με την προηγούμενη επιστολή για το ίδιο θέμα απευθυνόμενη προς τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Νεοπατρίας και τον επίσκοπο Δαυλείας (EPISTOLA CXXXVI)

[9] Medii aevi bibliotheca patristica: seu ejusdem temporis patrologia, ab anno, César Auguste Horoy, Honorius, Hieronymus Bottino, Volume: 4, Imprimerie de la Bibliothèque ecclésiastique, 1880, στήλες 410-416, «ut vel resignationem Ravenicae» (στήλη 411), «resignationem Ravenicae» (στήλη 414), «Acta sund haec apud Ravenicam» (στήλη 416)

[10] Ραβένικα, ΔΟΜΗ, ygeiaonline.gr

[11] Ραβέννικα, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

[12] Χρονολόγιο^{[νεκρός σύνδεσμος]}, ΚΖ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ανακτήθηκε στις 02/06/2013

[13] The Routledge Companion to the Crusades, Peter Lock, εκδ. Routledge, 2013

[14] History of the Byzantine and Greek Empires from DCCXVI to MCCCCLIII, Volume 1, George Finlay, εκδ. W. Blackwood, 1854], σελ. 98, όπου αναφέρει ότι από λάθος του, στα προηγούμενα βιβλία του, Medieval Greece και Trebizond[4], είχε θεωρήσει ότι η Ραβέννικα ήταν τα αποκαλούμενα τότε Ρεβενίκια ή Ραβανίκια[5], η σημερινή Μεγάλη Παναγία Χαλκιδικής

[15] Ο Πρωτοελλαδικός οικισμός του Προσκυνά: Η οργάνωση του χώρου, η παραγωγή και η κατανάλωση της κεραμικής, Ελένη Ζάχου, διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Φιλοσοφική Σχολή, Θεσσαλονίκη, 2009, σελ. 9 (σελ. 20 του pdf)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]