Λόφος Βατικανού
| Λόφος Βατικανού | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | λόφος |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°54′13″N 12°27′1″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Βατικανό |
| Χώρα | Βατικανό |
| Υλικά | Τόφφος |
| δεδομένα (π) | |
Ο Βατικανός λόφος (λατινικά: Mons Vaticanus, ιταλικά: Colle Vaticano) είναι ένας λόφος, που βρίσκεται απέναντι από τον ποταμό Τίβερη· είναι από τους παραδοσιακούς επτά λόφους της Ρώμης, που έδωσε και το όνομα στην Πόλη του Βατικανού. Είναι η τοποθεσία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι αρχαίοι Ρωμαίοι είχαν αρκετές απόψεις για την προέλευση της λατινικής λέξης Vaticanus.[1] Ο Μ. Τ. Βάρρων (1ος αι. π.Χ.) συνέδεσε το όνομα με έναν Deus Vaticanus ή Vagitanus, μία ρωμαϊκή θεότητα, που πιστεύεται ότι δίνει στα νήπια την ικανότητα ομιλίας, η οποία αποδεικνύεται από τον πρώτο τους θρήνο (vagitus, η πρώτη συλλαβή του οποίου προφέρεται ουά στα κλασικά λατινικά). Η μάλλον περίπλοκη εξήγηση του Βάρρρωνα συσχετίζει αυτή τη λειτουργία με την κηδεμονική θεότητα του τόπου και με τις προηγμένες δυνάμεις του λόγου, που κατείχε ένας προφήτης (vates), όπως διατηρήθηκε από τον μετέπειτα αρχαίο Αύλο Γέλλιο:
Μας είπαν ότι η λέξη Βατικανό εφαρμόζεται στον λόφο, και στη θεότητα που προεδρεύει επάνω του, από τις vaticinia ή προφητείες που έγιναν εκεί με τη δύναμη και την έμπνευση του θεού. Αλλά ο Μάρκος Βάρρων, στο βιβλίο του Περί Θείων Πραγμάτων, δίνει έναν άλλο λόγο γι' αυτό το όνομα. «Όπως ο Αίος ονομάστηκε θεότητα, και κτίστηκε βωμός προς τιμήν του στο χαμηλότερο μέρος του νέου δρόμου, επειδή σε εκείνο το μέρος ακούστηκε μία φωνή από τον ουρανό, έτσι και αυτή η θεότητα ονομάστηκε Βατικανός, επειδή προεδρεύει των αρχών της ανθρώπινης φωνής· γιατί τα νήπια, μόλις γεννηθούν, κάνουν τον ήχο va, την πρώτη συλλαβή στη λέξη Βατικανό, και επομένως λέγεται vagire (κλαίω), η οποία λέξη εκφράζει τον θόρυβο, που κάνει για πρώτη φορά ένα βρέφος".[2]
|Ο Άγιος Αυγουστίνος, ο οποίος ήταν εξοικειωμένος με τα έργα του Βάρρωνα για την αρχαία ρωμαϊκή θεολογία,[3] αναφέρει αυτή τη θεότητα τρεις φορές στην Πόλη του Θεού.[4]
Ο Vaticanus είναι πιο πιθανό να ετυμολογείται στην πραγματικότητα από το όνομα ενός ετρουσκικού οικισμού ενδεχομένως, που ονομάζεται Vatica ή Vaticum, που βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή, την οποία οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν Vaticanus ager («επικράτεια του Βατικανού»). Αν πάντως υπήρχε τέτοιος οικισμός, δεν έχει ανακαλυφθεί κανένα ίχνος του. Οι υπατικοί πίνακες εορτών (fasti) έχουν ένα προσωπικό όνομα Vaticanus στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., άγνωστης σχέσης με το τοπωνύμιο.[5]
Τοπογραφία της αρχαίας Ρώμης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Vaticanus Mons (ή Vaticanus Collis [6]) ήταν πιο συχνά ένα όνομα στα κλασικά λατινικά για τον Ιανίκουλο Λόφο.[7] Ο Μ. Τ. Κικέρων χρησιμοποιεί τον πληθυντικό Vaticani Montes σε μία έννοια, που φαίνεται να περιλαμβάνει τον σύγχρονο λόφο του Βατικανού καθώς και τον Λόφο Μάριο και τον λόφο Ιανίκουλο.[8]
Το Vaticanum ή Campus Vaticanus ήταν αρχικά μία επίπεδη περιοχή μεταξύ του Βατικανού Λόφου και του Τίβερη. Κατά τη διάρκεια της Δημοκρατικής εποχής ήταν μία ανθυγιεινή τοποθεσία, που σύχναζαν οι άποροι.[9] Ο Γάιος Καλιγούλας και ο Νέρωνας χρησιμοποίησαν την περιοχή για ασκήσεις αρμάτων, όπως στο Γαϊάνο, και η σστική αναδόμηση ενθαρρύνθηκε από την οικοδόμηση του Ιπποδρόμου του Νέρωνα, γνωστού και ως Βατικανό Ιπποδρόμιο (Circus Vaticanus) ή απλά το Βατικανό. Θέσεις τάφων κοντά στο Βατικανό Ιπποδρόμιο αναφέρονται σε μερικές όψιμες πηγές.[10]
Το Βατικανό ήταν επίσης η τοποθεσία του Φρυγιανού, ενός ναού της Μεγάλης Μητέρας θεάς από τη Φρυγία Κυβέλης. Αν και δευτερεύων σε σχέση με την κύρια λατρεία αυτής της θεότητας στον Παλατίνο Λόφο, αυτός ο ναός απέκτησε τέτοια φήμη στον αρχαίο κόσμο, που τόσο το Λούγδουνο στη Γαλατία, όσο και η Μαγεντία στη Γερμανία ονόμασαν τούς δικούς τους ναούς της Magna Mater ως "Βατικανόν" κατά μίμηση.[11] Απομεινάρια αυτού του ναού βρέθηκαν στην ανακατασκευή της πλατείας του Αγίου Πέτρου τον 17ο αι.
Ο Βατικανός Λόφος αναφέρεται στον σύγχρονο λόφο του Βατικανού ως αποτέλεσμα της ονομασίας ολόκληρης της περιοχής ως Βατικανόν (Vaticanum). Η χριστιανική χρήση του ονόματος υποκινήθηκε από το μαρτύριο του Αγίου Πέτρου εκεί.[10] Ξεκινώντας στις αρχές του 4ου αι. μ.Χ., άρχισε η κατασκευή της Παλαιάς Βασιλικής του Αγίου Πέτρου [12] επάνω από ένα κοιμητήριο, που είναι η παραδοσιακή τοποθεσία του τάφου του Αγίου Πέτρου. Περίπου αυτή την εποχή, το όνομα Βατικανός Λόφος (Vaticanus Mons) καθιερώθηκε στη σύγχρονη χρήση του και ο Ιανίκουλος λόφος "διακρίθηκε από αυτόν ως Λόφος Ιανίκουλου (Ianiculensis Mons)".
Ένα άλλο αρχαίο κοιμητήριο εκεί κοντά άνοιξε στο κοινό στις 10 Οκτωβρίου 2006 για τον εορτασμό της 500ης επετείου των Μουσείων του Βατικανού.[13]
Χριστιανική ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λόφος του Βατικανού συμπεριλήφθηκε στα όρια της πόλης της Ρώμης κατά τη διάρκεια της αρχιερατείας του πάπα Λέοντα Δ΄, ο οποίος μεταξύ 848 και 852, επέκτεινε τα τείχη της πόλης, για να προστατεύσει τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και το Βατικανό. Έτσι ο λόφος του Βατικανού βρίσκεται εντός των τειχών και των ορίων της πόλης της Ρώμης για πάνω από 1100 χρόνια. Μέχρι τις Συνθήκες του Λατερανού το 1929 ο λόφος ήταν μέρος της Περιοχής Μπόργκο (Rione Borgo).
Πριν από τη μετάθεση του πάπα στην Αβινιόν (1305–1378), η έδρα της Αγίας Έδρας βρισκόταν στο Ανάκτορο του Λατερανού. Μετά την παραμονή στην Αβινιόν, η διοίκηση της Εκκλησίας όταν επέστρεψε, διέμεινε στον λόφο του Βατικανού και παπικό παλάτι έγινε (μέχρι το 1871) το Παλάτσο ντελ Κουιρινάλε, στον Κυρινάλιο λόφο. Από τον Ιούνιο του 1929, μέρος του λόφου του Βατικανού είναι η τοποθεσία της Πολιτείας της Πόλης του Βατικανού. Ωστόσο ο καθεδρικός ναός του επισκόπου της Ρώμης, δηλ. του πάπα, δεν είναι ο Άγιος Πέτρος στο Βατικανό, αλλά η Βασιλική του Αγίου Ιωάννη στο Λατερανό, η οποία -αν και είναι έξω από το έδαφος του Βατικανού- είναι συνδεδεμένη με αυτό, όπως υποδεικνύεται στα Σύμφωνα του Λατερανού, που υπέγραψε το Ιταλικό κράτος τον Φεβρουάριο του 1929 με την Αγία Έδρα.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βιβλιογραφικές αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome (Johns Hopkins University Press, 1992), p. 405.
- ↑ Aulus Gellius, Attic Nights 16.17: Et agrum Vaticanum et eiusdem agri deum praesidem appellatum acceperamus a vaticiniis, quae vi atque instinctu eius dei in eo agro fieri solita essent. Sed praeter hanc causam M. Varro in libris divinarum aliam esse tradit istius nominis rationem: "Nam sicut Aius" inquit "deus appellatus araque ei statuta est, quae est infima nova via, quod eo in loco divinitus vox edita erat, ita Vaticanus deus nominatus, penes quem essent vocis humanae initia, quoniam pueri, simul atque parti sunt, eam primam vocem edunt, quae prima in Vaticano syllabast idcircoque "vagire" dicitur exprimente verbo sonum vocis recentis." English translation by William Beloe, The Attic Nights of Aulus Gellius (London, 1795), vol. 3, pp. 247–248.
- ↑ Varro's works "were the closest equivalent to an encyclopedia Augustine had": Augustine Through the Ages: An Encyclopedia (Wm. B. Eerdmans, 1999), p. 863.
- ↑ Augustine of Hippo, De civitate Dei 4.8, 11, and 21. 11).
- ↑ Richardson, New Topographical Dictionary of Ancient Rome, p. 405.
- ↑ Festus, p. 519 in the edition of Lindsay.
- ↑ Horace, Carmen 1.20.7–8, with a further note by a scholiast; Juvenal 6.344; Richardson, New Topographical Dictionary, p. 405.
- ↑ Cicero, Letter to Atticus 13.33.4, in reference to the diversion of the Tiber by Julius Caesar; Richardson, New Topographical Dictionary, p. 405.
- ↑ Tacitus, Historia 2.93; Ammianus Marcellinus 27.3.6.
- ↑ 10,0 10,1 Richardson, New Topographical Dictionary, p. 405.
- ↑ Maarten Jozef Vermaseren, Cybele and Attis: the Myth and the Cult, trans. A. M. H. Lemmers (London: Thames and Hudson, 1977), 45-51,134-138,140-141
- ↑ Michele Renee Salzman, On Roman Time: The Codex Calendar of 354 and the Rhythms of Urban Life in Late Antiquity (University of California Press, 1990), pp. 167, 169.
- ↑ McMahon, Barbara (10 October 2006). «Ancient Roman treasures found under Vatican car park». The Guardian. https://www.theguardian.com/international/story/0,,1891559,00.html.