Κόκκινο κρέας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το ωμό βοδινό κρέας κομμένο σε λεπτές φέτες είναι κόκκινο.
Το ψητό μοσχάρι έχει πιο σκούρο καφέ χρώμα.

Στη γαστρονομία, το κόκκινο κρέας είναι ο γενικός όρος που χρησιμοποιείται για τα κρέατα που όταν είναι ωμά, αλλά και μετά το μαγείρεμα, έχουν σκούρο χρώμα. Ο όρος έρχεται σε αντίθεση με το λευκό κρέας, το οποίο έχει ανοιχτό χρώμα πριν (και μετά) το μαγείρεμα.[1][2] Από μαγειρική άποψη, μόνο η σάρκα από θηλαστικά ή πτηνά ταξινομείται στις ομάδες του κόκκινου ή του λευκού κρέατος.[3][4] Στη διατροφική επιστήμη, το κόκκινο κρέας έχει περισσότερες ποσότητες μυοσφαιρίνης από το λευκό κρέας.

Ορισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συγκέντρωση μυοσφαιρίνης ως μέρος της συνολικής μάζας ενός κομματιού κρέατος.
Ονομα Ποσοστό μυοσφαιρίνης ως μέρος της συνολικής μάζας Κατηγορία κρέατος στην οποία ανήκει
Κομμάτι στήθουςκοτόπουλου 0,005% [5] Λευκό κρέας [6]
Κομμάτι στήθους γαλοπούλας 0,008% [7] Λευκό κρέας
Μπούτι κοτόπουλου 0,18 – 0,20% [5] Σκούρο κρέας
Μπούτι γαλοπούλας 0,25 – 0,30% [5] Σκούρο κρέας
Χοιρινό κρέας 0,10 – 0,30% [5] Κόκκινο κρέας [6]
Μοσχαρίσιο κρέας 0,10 – 0,30% [5] Κόκκινο κρέας [6]
Βόειο κρέας 0,40 – 1,00% [5] Κόκκινο κρέας [6]
Βόειο κρέας 1,50 – 2,00% [5] Κόκκινο κρέας [6]
Μαγειρεμένη πάπια με πατάτες. Το κόκκινο χρώμα του κρέατος είναι εμφανές εδώ.

Σύμφωνα με τον γαστρονομικό ορισμό, το κρέας από ενήλικα θηλαστικά (για παράδειγμα βόειο, πρόβειο, αρνίσιο, κρέας) ομαδοποιείται στην κατηγορία του κόκκινου κρέατος, ενώ το κρέας από νεαρά θηλαστικά (κουνέλι, μοσχάρι, αρνί) ομαδοποιείται στην κατηγορία του λευκού κρέατος. Τα κρέατα από πουλερικά ανήκουν στην κατηγορία του λευκού κρέατος. Τα περισσότερα κομμάτια χοιρινού κρέατος κατηγοριοποιούνται στην ομάδα του κόκκινου κρέατος.[8] Για ορισμένα κρέατα (αρνί, χοιρινό) κάποιοι μελετητές τα κατηγοριοποιούν σε διαφορετικές ομάδες.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών, όλα τα κρέατα που προέρχονται από θηλαστικά (ανεξαρτήτως κομματιού ή ηλικίας) είναι κόκκινα κρέατα επειδή περιέχουν περισσότερη ποσότητα μυοσφαιρίνης από το κρέας του ψαριού, ή γενικότερα από το ανώτατο όριο που έχει οριστεί για την κατηγορία των λευκών κρεάτων (αλλά όχι απαραίτητα σκούρο κρέας)[5] ή το κοτόπουλο. [6] Ορισμένα κομμάτια χοιρινού θεωρούνται λευκά σύμφωνα με τον γαστρονομικό ορισμό, αλλά όλα τα χοιρινά κρέατα θεωρούνται κόκκινο κρέας σε διατροφικές μελέτες. Το Εθνικό Συμβούλιο Χοιρινού που συσπειρώνει παραγωγούς χοιρινού κρέατος στις ΗΠΑ προσπαθεί να το προβάλλει σαν λευκό κρέας βασισμένο στις διατροφικές του ιδιότητες.[9][10]

Θρέψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κόκκινο κρέας περιέχει μεγάλες ποσότητες σιδήρου, κρεατίνης, ψευδάργυρου και φωσφόρου, βιταμίνες Β (νιασίνη, βιταμίνη Β 12, θειαμίνη και ριβοφλαβίνη ).[11] Το κόκκινο κρέας είναι πηγή λιποϊκού οξέος .

Το κόκκινο κρέας περιέχει μικρές ποσότητες βιταμίνης D. [12] Κάποια κόκκινα κρέατα όπως το συκώτι περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες βιταμίνης D.[13]

Επιπτώσεις στην υγεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συνολικά, οι δίαιτες πλούσιες σε κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη, καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου (ιδιαίτερα του ορθοκολικού καρκίνου ) και θνησιμότητας από κάθε αιτία.[14][15][16][17] Αυτές οι συσχετίσεις ισχύουν ακόμη περισσότερο για το επεξεργασμένο κρέας, το οποίο είναι κρέας που έχει υποστεί αλάτισμα, ωρίμανση, ζύμωση, κάπνισμα ή άλλες διεργασίες για βελτίωση της γεύσης ή έχει υποστεί προσθήκη συντηρητικών (τέτοια κρέατα είναι το μπέικον, το ζαμπόν, το σαλάμι, το πεπερόνι, το χοτ ντογκ και ορισμένα είδη λουκάνικων).[18]

Μια γενική ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, όπως δείχνει μια μελέτη του 2021, δείχνει ότι υπάρχει αύξηση 11-51% στο κίνδυνο εκδήλωσης πολλαπλού καρκίνου για κάθε 100 γραμμάρια αύξησης στη κατανάλωση κόκκινου κρέατος ανά ημέρα και αύξηση κατά 8-72% στο κίνδυνο εμφάνισης πολλαπλού καρκίνου για κάθε 50 γραμμάρια αύξησης της καθημερινής κατανάλωσης επεξεργασμένου κρέατος. [19]

Μια μελέτη του 2022 υποστήριξε ότι βρήκε αδύναμα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με το εάν η κατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου. Οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ποιότητα των διαθέσιμων στοιχείων είναι ανεπαρκής για να γίνουν ισχυρότερες ή πιο πειστικές συστάσεις σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία από την κατανάλωση κόκκινου κρέατος.[20] Ωστόσο, η προσέγγιση και η μεθοδολογία που ακολούθησαν οι συντάκτες της μελέτης του 2022 έχει επικριθεί ως υπερβολικά απλοϊκή.[21]

Κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) κατέταξε την κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος στην Κατηγορία 1: Καρκινογενή για τον άνθρωπο.

[22][23] Το μη επεξεργασμένο κόκκινο κρέας κατηγοριοποιείται ως "πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο (Ομάδα 2Α), με βάση περιορισμένα στοιχεία ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους και υπάρχουν ισχυρές μηχανιστικές ενδείξεις που υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος είναι πιθανός καρκινογόνα.[18][24] Έχουν επίσης παρατηρηθεί θετικές συσχετίσεις μεταξύ της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος και των αυξημένων κινδύνων εκδήλωσης καρκίνου του παγκρέατος και του προστάτη, αλλά η συσχέτιση αυτή δεν είναι τόσο σαφής.[18] Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία έχει δηλώσει «τα στοιχεία ότι τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου υπάρχουν [(και έχουν αποδειχθεί)] εδώ και δεκαετίες και πολλοί οργανισμοί υγείας συνιστούν τον περιορισμό ή την αποφυγή κατανάλωσης αυτών των τροφών».[25]

Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο, το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο και το αντίστοιχο βρετανικό ινστιτούτο έρευνας για τον καρκίνο (Cancer Research UK) έχουν δηλώσει ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος συγκαταλέγεται στις αιτίες για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου στον άνθρωπο και ότι υπάρχουν πιθανές ενδείξεις ότι η κατανάλωση μη επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος είναι αιτία για την εκδήλωση καρκίνου στον άνθρωπο.[26][27][28] Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι ενήλικες που κατανάλωναν 79 γραμμάρια κόκκινου ή επεξεργασμένου κρέατος την ημέρα κατά μέσο όρο είχαν 32% αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου σε σύγκριση με εκείνους που έτρωγαν λιγότερο από 11 γραμμάρια την ημέρα.

Μηχανισμοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αίμη, ένωση αποτελούμενη από άτομα σιδήρου, υπάρχει στο κόκκινο κρέας. Η αίμη έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.[29] Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο και το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο σχολίασαν ότι «η αίμη, ένωση από άτομα σιδήρου, η οποία υπάρχει σε υψηλά επίπεδα στο κόκκινο κρέας, έχει αποδειχθεί ότι προάγει την ογκογένεση του παχέος εντέρου διεγείροντας τον ενδογενή σχηματισμό της καρκινογόνου ένωσης N-nitroso».[30]

Κρέας που είναι σκούρο στο εξωτερικό του, συνηθισμένο αποτέλεσμα του μαγειρέματος κρέατος σε υψηλή θερμοκρασία

Μια ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας το 2017 έδειξε ότι υπάρχουν πολυάριθμες πιθανές καρκινογόνες ουσίες εντός του ορθοκολικού ιστού στο κόκκινο κρέας, ιδιαίτερα στον ορθοκολικό ιστό των επεξεργασμένων προϊόντων κόκκινου κρέατος. Τέτοιες καρκινογόνες ενώσεις είναι οι ενώσεις N-nitroso, οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες και οι ετεροκυκλικές αμίνες.[31] Το μαγείρεμα του κρέατος με "μεθόδους υψηλής θερμοκρασίας, όπως το τηγάνισμα ή το ψήσιμο στη σχάρα απευθείας σε ανοιχτή φλόγα", προκαλεί επίσης σχηματισμό πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων και ετεροκυκλικών αμινών πάνω στο κρέας, προκαλώντας κίνδυνο στην υγεία.[32]

Καρδιαγγειακές παθήσεις και εγκεφαλικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου, υψηλής αρτηριακής πίεσης και εγκεφαλικού.[33] Παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης εγκεφαλικού από την κατανάλωση κόκκινου κρέατος είναι τα κορεσμένα λίπη που αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, η λιποπρωτείνη χαμηλής πυκνότητας, τα τριγλυκερίδια και η αίμη, που μπορεί να επισπεύσουν την διαδικασία της αθηροσκλήρωσης στις εγκεφαλικές αρτηρίες. Η άνοδος της συγκέντρωσης αυτών των ουσιών στο σώμα, όπως επίσης και η διαδικασία της εκδήλωσης της αθηροσκλήρωσης στον εγκέφαλο, οδηγούν σε εγκεφαλικό.[34]

Διαβήτης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας το 2022 διαπίστωσε ότι η κατανάλωση επιπλέον 100 γραμμαρίων κόκκινου κρέατος την ημέρα συσχετίστηκε με 17% αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη.[35] Μια άλλη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας διαπίστωσε ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη.[36]

Μια ανασκόπηση των τυχαιοποιημένων δοκιμών ελέγχου το 2022 διαπίστωσε ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος δεν αυξάνει τους παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση σακχαρώδους διαβήτη.[37] Μια άλλη ανασκόπηση διαπίστωσε ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος δεν επιδεινώνει τους βιοδείκτες του γλυκαιμικού ελέγχου ή τη φλεγμονή σε ενήλικες που διατρέχουν κίνδυνο για καρδιομεταβολική νόσο. [38]

Ωστόσο, μελέτες του 2017 έδειξαν ότι η καθημερινή κατανάλωση 85 γραμμαρίων κόκκινου κρέατος και 35 γραμμαρίων επεξεργασμένων προϊόντων κόκκινου κρέατος από Ευρωπαίους και Αμερικανούς καταναλωτές οδηγεί σε αύξηση στο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 κατά 18-36%, ενώ μια δίαιτα που δεν περιλαμβάνει την κατανάλωση κόκκινου κρέατος αλλά περιλαμβάνει δημητριακά ολικής αλέσεως, λαχανικά, φρούτα και γαλακτοκομικά συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτης κατά 81%.[39] Μια μελέτη υπολόγισε ότι «η αντικατάσταση μιας μερίδας ξηρών καρπών, γαλακτοκομικών χαμηλών λιπαρών και δημητριακών ολικής αλέσεως την ημέρα με μία μερίδα κόκκινου κρέατος την ημέρα συσχετίστηκε με 16-35% χαμηλότερο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2».[40]

Η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη Μελέτη του Διαβήτη συνιστά στα άτομα που πάσχουν από διαβήτη να ελαχιστοποιούν την κατανάλωση κόκκινου κρέατος.[41]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Red Meat». thefreedictionary.com. 
  2. ↑ «White Meat». thefreedictionary.com. 
  3. ↑ «Color Confusion: Identifying Red Meat and White Meat». Academy of Nutrition and Dietetics. 2 Ιανουαρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2017. 
  4. ↑ Larousse Gastronomique, first edition
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 «Red Meats: Nutrient Contributions to the Diet». Iowa State Animal Science. Σεπτεμβρίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2009. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 «USDA-Safety of Fresh Pork...from Farm to Table». Fsis.usda.gov. 16 Μαΐου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2009. 
  7. ↑ Çelen, Mehmet Fatih; Söğüt, Bünyamin; Zorba, Ömer; Demirulus, Hüsrev; Tekeli, Ahmet (August 2016). «Comparison of normal and PSE turkey breast meat for chemical composition, pH, color, myoglobin, and drip loss» (στα αγγλικά). Revista Brasileira de Zootecnia 45: 441–444. doi:10.1590/S1806-92902016000800003. ISSN 1516-3598. http://www.scielo.br/j/rbz/a/xPhkznw5VGbVmyLX6D5bHkD/?lang=en. 
  8. ↑ Larousse Gastronomique, 1961, s.v. pork
  9. ↑ Dougherty, Philip H. (15 Ιανουαρίου 1987). «Dressing Pork for Success». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2017. 
  10. ↑ Hall, Trish (13 Νοεμβρίου 1991). «And This Little Piggy Is Now on the Menu». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2017. 
  11. ↑ «Red Meats: Nutrient Contributions to the Diet» (PDF). Kansas State University Agricultural Experiment Station and Cooperative Extension Service. Σεπτεμβρίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 12 Σεπτεμβρίου 2006. 
  12. ↑ «Nutritional composition of red meat». University of Wollongong. Σεπτεμβρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2011. 
  13. ↑ «Natural vitamin D content in animal products». Advances in Nutrition 4 (4): 453–62. July 2013. doi:10.3945/an.113.003780. PMID 23858093. 
  14. ↑ Abete, Itziar; Romaguera, Dora; Vieira, Ana Rita; Munain, Adolfo Lopez de; Norat, Teresa (September 2014). «Association between total, processed, red and white meat consumption and all-cause, CVD and IHD mortality: a meta-analysis of cohort studies» (στα αγγλικά). British Journal of Nutrition 112 (5): 762–775. doi:10.1017/S000711451400124X. ISSN 0007-1145. PMID 24932617. 
  15. ↑ Neuenschwander, Manuela; Ballon, Aurélie; Weber, Katharina S.; Norat, Teresa; Aune, Dagfinn; Schwingshackl, Lukas; Schlesinger, Sabrina (3 July 2019). «Role of diet in type 2 diabetes incidence: umbrella review of meta-analyses of prospective observational studies» (στα αγγλικά). BMJ 366: l2368. doi:10.1136/bmj.l2368. ISSN 0959-8138. PMID 31270064. PMC 6607211. https://www.bmj.com/content/366/bmj.l2368.long. 
  16. ↑ Mozaffarian, Dariush (12 January 2016). «Dietary and Policy Priorities for Cardiovascular Disease, Diabetes, and Obesity». Circulation 133 (2): 187–225. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.115.018585. PMID 26746178. 
  17. ↑ Qian, Frank; Riddle, Matthew C.; Wylie-Rosett, Judith; Hu, Frank B. (2020). «Red and Processed Meats and Health Risks: How Strong is the Evidence?». Diabetes Care 43 (2): 265–271. doi:10.2337/dci19-0063. PMID 31959642. PMC 6971786. https://doi.org/10.2337/dci19-0063. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 International Agency for Research on Cancer (26 October 2015), IARC Monographs evaluate consumption of red meat and processed meat, https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2015/pdfs/pr240_E.pdf 
  19. ↑ «Red and processed meat consumption and cancer outcomes: Umbrella review». Food Chem 356: 129697. September 2021. doi:10.1016/j.foodchem.2021.129697. PMID 33838606. 
  20. ↑ «Health effects associated with consumption of unprocessed red meat: a Burden of Proof study». Nat Med 28 (10): 2075–2082. October 2022. doi:10.1038/s41591-022-01968-z. PMID 36216940. 
  21. ↑ Lewis, Tanya. «New System Ranks Evidence for Health Risks of Eating Red Meat, Smoking, and More—But Critics Say It's Overly Simplistic». Scientific American (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2022. 
  22. ↑ PRESS RELEASE N° 240, 26 October 2015, IARC Monographs evaluate consumption of red meat and processed meat
  23. ↑ «Q&A on the carcinogenicity of the consumption of red meat and processed meat». World Health Organization. 1 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2019. 
  24. ↑ «Press release: IARC monographs evaluate consumption of red meat and processed meat» (PDF). International Agency for Research on Cancer, World Health Organization. 15 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2015. 
  25. ↑ Rock, Cheryl L.; Thomson, Cynthia; Gansler, Ted; Gapstur, Susan M.; McCullough, Marjorie L.; Patel, Alpa V.; Andrews, Kimberly S.; Bandera, Elisa V. και άλλοι. (2020). «American Cancer Society guideline for diet and physical activity for cancer prevention». CA 70 (4): 245–271. doi:10.3322/caac.21591. PMID 32515498. https://acsjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.3322/caac.21591. 
  26. ↑ «Does eating processed and red meat cause cancer?». Cancer Research UK (στα Αγγλικά). 25 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2022. 
  27. ↑ «Red Meat (Beef, Pork, Lamb): Increases Risk of Colorectal Cancer». American Institute for Cancer Research (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2022. 
  28. ↑ «Limit red and processed meat». WCRF International (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2022. 
  29. ↑ Bastide, N. M.; Pierre, F. H.; Corpet, D. E. (2011). «Heme iron from meat and risk of colorectal cancer: a meta-analysis and a review of the mechanisms involved». Cancer Prev. Res. 4 (2): 177–184. doi:10.1158/1940-6207.CAPR-10-0113. PMID 21209396. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-09-25. https://web.archive.org/web/20150925071420/https://hal.archives-ouvertes.fr/file/index/docid/543808/filename/Bastide-Corpet-CAPR-2010-0113R1-Authors-V.pdf. 
  30. ↑ "Meat, fish and dairy products and the risk of cancer". wcrf.org. Retrieved April 10, 2023.
  31. ↑ «A critical overview on the biological and molecular features of red and processed meat in colorectal carcinogenesis». Journal of Gastroenterology 52 (4): 407–418. April 2017. doi:10.1007/s00535-016-1294-x. PMID 27913919. 
  32. ↑ «Chemicals in Meat Cooked at High Temperatures and Cancer Risk». National Cancer Institute. 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2011. 
  33. ↑ «Red/processed meat consumption and noncancer-related outcomes in humans: Umbrella review». Br J Nutr: 1–30. December 2022. doi:10.1017/S0007114522003415. PMID 36545687. 
  34. ↑ «Role of Total, Red, Processed, and White Meat Consumption in Stroke Incidence and Mortality: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies». Journal of the American Heart Association 6 (9): e005983. August 2017. doi:10.1161/jaha.117.005983. PMID 28855166. 
  35. ↑ Zhang, Xingxia; Liang, Shiqi; Chen, Xinrong; Yang, Jie; Zhou, Yong; Du, Liang; Li, Ka (n.d.). «Red/processed meat consumption and noncancer-related outcomes in humans: Umbrella review» (στα αγγλικά). British Journal of Nutrition: 1–30. doi:10.1017/S0007114522003415. ISSN 0007-1145. PMID 36545687. https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/redprocessed-meat-consumption-and-noncancerrelated-outcomes-in-humans-umbrella-review/19677742BCB1A4B72127AC25359A7BC2. 
  36. ↑ «Consumption of different animal-based foods and risk of type 2 diabetes: An umbrella review of meta-analyses of prospective studies». Diabetes Research and Clinical Practice 191: 110071. September 2022. doi:10.1016/j.diabres.2022.110071. PMID 36067917. 
  37. ↑ Sanders, Lisa M.; Wilcox, Meredith L.; Maki, Kevin C. (5 May 2022). «Red meat consumption and risk factors for type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials». European Journal of Clinical Nutrition 77 (2): 156–165. doi:10.1038/s41430-022-01150-1. PMID 35513448. 
  38. ↑ O'Connor, Lauren E; Kim, Jung Eun; Clark, Caroline M; Zhu, Wenbin; Campbell, Wayne W (1 February 2021). «Effects of Total Red Meat Intake on Glycemic Control and Inflammatory Biomarkers: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials». Advances in Nutrition 12 (1): 115–127. doi:10.1093/advances/nmaa096. PMID 32910818. 
  39. ↑ «Food groups and risk of type 2 diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis of prospective studies». European Journal of Epidemiology 32 (5): 363–375. May 2017. doi:10.1007/s10654-017-0246-y. PMID 28397016. 
  40. ↑ «Red meat consumption and risk of type 2 diabetes: 3 cohorts of US adults and an updated meta-analysis». The American Journal of Clinical Nutrition 94 (4): 1088–96. October 2011. doi:10.3945/ajcn.111.018978. PMID 21831992. PMC 3173026. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-clinical-nutrition_2011-10_94_4/page/1088. 
  41. ↑ Reynolds, Andrew; Aas, Anne-Marie; Axelsen, Mette; Churuangsuk, Chaitong (2023). «Evidence-based European recommendations for the dietary management of diabetes». Diabetologia 66 (6): 965-985. doi:10.1007/s00125-023-05894-8. PMID 37069434. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κόκκινο_κρέας&oldid=10172579"