Επεισόδια στα νησιά του Β. Αιγαίου (2020)

Επεισόδια στα νησιά του Βορείου Αιγαίου
Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου: Λέσβος, Χίος
Ημερομηνία	25, 26 και 27 Φεβρουαρίου του 2020
Αίτια	απόφαση της κυβέρνησης για κατασκευή νέων δομών φιλοξενίας προσφύγων, αποστολή ΜΑΤ στα δύο νησιά
Στόχοι	απόσυρση των ΜΑΤ από τα δύο νησιά, ακύρωση της κατασκευής των νέων δομών
Παραχωρήσεις που δώθηκαν	απόσυρση των ΜΑΤ από τα νησιά αυτά, αναβολή κατασκευής των δομών
Εμπλεκόμενες πλευρές
Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου Ελληνική Κυβέρνηση Δήμος Δυτικής Λέσβου Ελληνική Αστυνομία Δήμος Χίου Δήμος Μυτιλήνης
Απολογισμός
Τραυματίες	52+ Αστυνομικοί. 10+ Πολίτες.
δεδομένα ()

Τα επεισόδια στα νησιά του Βορείου Αιγαίου ήταν μία τριήμερη ένταση που εξελίχθηκε σε δύο νησιά του Βορείου Αιγαίου, τη Λέσβο και τη Χίο, στις 25 με 27 Φεβρουαρίου του 2020. Η ένταση προκλήθηκε από την απόφαση της κυβέρνησης να αποστείλει διμοιρίες ΜΑΤ στα δύο αυτά νησιά με σκοπό να επιβλέψουν τις εργασίες κατασκευής δύο νέων δομών φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, μία δομή σε κάθε νησί. Οι κάτοικοι των νησιών αυτών είχαν αρνηθεί προ πολλού την ιδέα κατασκευής νέων δομών, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα στα ΜΑΤ και στους κατοίκους, με τους τελευταίους να προσπαθούν να σταματήσουν τις εργασίες, ενώ τους πρώτους να προσπαθούν να αποτρέψουν κάτι τέτοιο.

Οι συγκρούσεις άφησαν πολλούς τραυματίες, τόσο ντόπιους όσο και αστυνομικούς. Η κατάσταση εκτονώθηκε όταν η κυβέρνηση αποφάσισε να αποσύρει τις διμοιρίες ΜΑΤ από τα νησιά.

Υπόβαθρο

Το 2015 ξέσπασε η προσφυγική κρίση με χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες από τη Συρία αλλά και αλλού να προσπαθούν να περάσουν στην Ευρώπη δια μέσου της Ελλάδας. Από τότε χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες εγκλωβίστηκαν στα νησιά του Αιγαίου (Λεσβο, Χίο, Σάμο, Κω κ.α.) ζώντας σε δομές φιλοξενίας χαμηλών συνθηκών διαβίωσης. Παράλληλα, αναπτύχθηκε και ένα κύμα δυσαρέσκειας στις τοπικές κοινωνίες, καθώς ο πληθυσμός των προσφύγων ήταν δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με τον μόνιμο πληθυσμό των νησιών. Στις εκλογές του Ιουλίου του 2019 ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε τη θέση του πρωθυπουργού, και η νέα κυβέρνηση οργάνωσε καινούριο σχέδιο για το μεταναστευτικό. Το σχέδιο περιελάμβανε τη σταδιακή αποσυμφόρηση των νησιών με τη μεταφορά τους στην ηπειρωτική Ελλάδα, ωστόσο ταυτόχρονα προβλεπόταν η κατασκευή νέων δομών φιλοξενίας προσφύγων στα νησιά, σε ακατοίκητες περιοχές, με δυνατότητα παραμονής παραπάνω από 5000 πρόσφυγες σε κάθε δομή. Οι τοπικές κοινωνίες απέρριψαν αυτό τον σχεδιασμό, καθώς θεώρησαν τις νέες δομές, με τις μεγάλες αυτές χωρητικότητες, μόνιμη εγκατάσταση και δημιουργία πολλών υπερδομών παρόμοιες με εκείνη της Μόρια στη Λέσβο. Η κατάσταση οξύνθηκε ιδιαίτερα όταν η κυβέρνηση αποφάσισε την επίταξη των αντίστοιχων περιοχών στα νησιά που προβλεπόταν η κατασκευή των νέων δομών, χωρίς να έχει επιτευχθεί η απαραίτητη συναίνεση με τους τοπικούς δήμους (10 Φεβρουαρίου 2020).

Πίνακας των νέων δομών φιλοξενίας σύμφωνα με τον κυβερνητικό σχεδιασμό

Νησί	Χωρητικότητα	Τοποθεσία	Κατάσταση	Χάρτης
Λέσβος	5000+	Κοντά στο Χωριό Αντίσσα, Δήμος Δυτικής Λεσβου, στη θέση Καραβάς	Νέα δομή
Χίος	5000+	Στο 17ο χιλιόμετρο εθνικής οδού Χίου- Βολισσού, στο οροπέδιο Αίπος	Νέα δομή
Σάμος	5000+	Στη μέση περίπου της διαδρομής Χώρας- Μητηληνιοί στη θέση Ζερβρού	Νέα δομή
Κως	2000+	Περιοχή Μεσοβούνι	Επέκταση υφιστάμενης δομής
Λέρος	1000+	Περιοχή Λέπιδα, νοτίως του λιμένος Λακκίου	Επέκταση υφιστάμενης δομής

Αποστολή ΜΑΤ

Μία διμοιρία ΜΑΤ

Περί τις 10 Φεβρουαρίου, όπως αναφέρθηκε, η κυβέρνηση επίταξε τις περιοχές στις οποίες είχε αποφασίσει να να δημιουργήσει τις νέες δομές. Έπειτα από αυτό και επειδή υπήρχαν βάσιμες υποψίες ότι οι κάτοικοι θα ήταν σε θέση να σαμποτάρουν τις εργασίες κατασκευής, ειδικά στη Λέσβο και στη Χίο, η κυβέρνηση αποφάσισε να αποστείλει διμοιρίες ΜΑΤ ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εργασίες θα εκτελούνταν χωρίς καθυστερήσεις. Αποφασίστηκε κιόλας οι δυνάμεις των ΜΑΤ να μεταφερθούν μυστικά στα δύο νησιά. Έτσι, στις 24 Φεβρουαρίου το καράβι «Πήγασος» δήλωσε ότι δεν θα πραγματοποιήσει το προγραμματισμένο δρομολόγιο Λαύριο-Λήμνος, λόγω υποτιθέμενης βλάβης. Περίπου στις 2:30 το μεσημέρι απέπλευσε από το λιμάνι του Λαυρίου, μαζί με δεκατέσσερις διμοιρίες ΜΑΤ και προορισμό τη Λέσβο και τη Χίο.

Τα επεισόδια

Λέσβος

Τρίτη, 25 Φεβρουαρίου

Από νωρίς το πρωί ξέσπασαν συγκρούσεις ανάμεσα σε κατοίκους και αστυνομικούς ΜΑΤ, καθώς οι τελευταίοι προσπάθησαν να προσεγγίσουν την επιταγμένη περιοχή. Οι κάτοικοι σε συνεργασία με τον δήμο, είχαν στήσει δύο οδοφράγματα, το ένα στο Μανταμάδο και το άλλο στην περιοχή διαβολόρεμα. Από τις δύο αυτές περιοχές περνούν οι μοναδικοί δρόμοι που οδηγούσαν στην επιταγμένη περιοχή. Μέχρι το μεσημέρι η αστυνομία είχε διαλύσει το ένα οδόφραγμα, αυτό του Μανταμάδου, ωστόσο το μπλόκο του διαβολορέματος παρέμενε, με αποτέλεσμα να μην έχουν ξεκινήσει οι εργασίες για τη νέα δομή. Στο σημείο αυτό είχαν παραταχθεί μηχανήματα του δήμου, αποτρέποντας έτσι να περάσουν οι νταλίκες για τις εργασίες και οι αστυνομικές κλούβες. Τελικά, το απόγευμα επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί ένας στρατιωτικός δρόμος που περνούσε μέσα από ένα δάσος και παρέκαμπτε το μπλόκο. Οι «μάχες» πάντως συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ, με πλέον σκοπό της αστυνομίας να είναι να αποτρέψει τους διαμαρτυρόμενους κατοίκους από το να προσεγγίσουν την περιοχή των εργασιών. Καθ' όλη την ημέρα τα ΜΑΤ έκαναν εκτεταμένη χρήση χημικών.

Τετάρτη, 26 Φεβρουαρίου

Καταγγέλλοντας την «απόβαση» ΜΑΤ στα δύο νησιά, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου κήρυξε γενική απεργία για την 26η Φεβρουαρίου. Στις 11 η ώρα το πρωί πραγματοποιήθηκε διαδήλωση στην πλατεία Σαπφούς, με όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς του νησιού να ανακοινώνουν ότι στηρίζουν την απεργία. Σύμφωνα με τους διοργανωτές η απεργία στοχεύει στο να «καταδικαστεί η βάρβαρη και άκρως επιθετική ενέργεια της κυβέρνησης να αποστείλει τα ΜΑΤ στα δύο νησιά Λέσβο και Χίο, για να επιβάλουν τη βίαιη μετατροπή τους σε νέες φυλακές». Ταυτόχρονα στη θέση διαβολόρεμα, κοντά στην επιταγμένη περιοχή του Καράβα, υπήρξαν μικρής κλίμακας συγκρούσεις ανάμεσα σε ΜΑΤ και κατοίκους. Ο κόσμος που ήταν συγκεντρωμένος στον Καράβα αυξήθηκε το μεσημέρι και το απόγευμα, και οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Αναφέρθηκαν τραυματίες, τόσο αστυνομικοί, όσο και πολίτες. Το απόγευμα ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε μερική αποχώρηση των ΜΑΤ από τα δύο νησιά καθώς, όπως ανέφερε ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του σχεδίου εργασιών της κυβέρνησης για τις νέες δομές. Επίσης η κυβέρνηση συνεχάρη τις δυνάμεις ΜΑΤ οι οποίες έδειξαν αυτοσυγκράτηση, σύμφωνα με αυτήν. Έτσι, οι δυνάμεις των ΜΑΤ άρχισαν να υποχωρούν από τα μπλόκα που είχαν στήσει, κατευθυνόμενα προς τη Μυτιλήνη. Ωστόσο, στη διάρκεια της μετάβασής τους, δέχθηκαν επίθεση από διαδηλωτές κατοίκους, κάποιοι από τους οποίους φέρεται ότι έφεραν καραμπίνες, και αναγκάστηκαν να κλεισθούν στο στρατόπεδο Παγανή, όπου και παρέμειναν αποκλεισμένοι για αρκετή ώρα.

Πέμπτη, 27 Φεβρουαρίου

Η γενική απεργία στη περιφέρεια Βορείου Αιγαίου παρατάθηκε και για αυτήν τη μέρα, παρόλο που η κυβέρνηση είχε αναγγείλει την απόσυρση των ΜΑΤ από την προηγουμένη. Το πρωί μάλιστα οι 9 διμοιρίες ΜΑΤ που ήταν στη Λέσβο, αποχώρησαν με το πλοίο «Νήσος Ρόδος». Στις 10:30 πραγματοποιήθηκε για δεύτερη συνεχόμενη ημέρα συλλαλητήριο, στην πλατεία Σαπφούς στη Μυτιλήνη. Το απόγευμα πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου, με τη συμμετοχή των δημάρχων του των νησιών του βορείου Αιγαίου. Ο περιφερειάρχης βορείου Αιγαίου, Κώστας Μουτζούρης δεν συμμετείχε. Είχε προηγηθεί μία έντονη αντιπαράθεση με την κυβέρνηση γύρω από τα επεισόδια, με τον πρώτο φαίνεται να κάνει χυδαίες κινήσεις εις βάρος του πρωθυπουργού σε βίντεο που δημοσιεύτηκε.

Χίος

Τρίτη, 25 Φεβρουαρίου

Γύρω στις μία τα ξημερώματα της 25ης Φεβρουαρίου, το πλοίο «Πήγασος» έδεσε στο λιμάνι των Μεστών, ένα επαρχιακό λιμάνι της Χίου, και αποβιβάστηκαν διμοιρίες ΜΑΤ. Ωστόσο, κάτοικοι που είχαν ειδοποιηθεί για την προσέγγιση του πλοίου συμπεριλαμβανομένου του δημάρχου Σταμάτη Κάρματζη, είχαν καταφτάσει στο σημείο με απώτερο σκοπό να εμποδίσουν την αποβίβαση των ΜΑΤ. Αμέσως μετά την αποβίβαση ξέσπασαν ταραχές στο λιμάνι, με αποτέλεσμα τον δήμαρχο έναν άλλον κάτοικο να τραυματιστούν και να μεταφερθούν στο Νοσοκομείο. Μέχρι τις 2 η ώρα τα ξημερώματα, τα επεισόδια στα Μεστά είχαν λήξει. Ωστόσο, γρήγορα διαδόθηκε η είδηση ότι τα ΜΑΤ κατευθύνονταν στην επιταγμένη περιοχή, με συνέπεια σε πολλά χωριά της Χίου να χτυπάνε οι καμπάνες των εκκλησιών καλώντας τους κατοίκους να εμποδίσουν τα ΜΑΤ. Τα οδοφράγματα που είχαν στηθεί, στον Άγιο Μακάριο διαλύθηκαν γρήγορα, και γύρω στις 6 το πρωί τα ΜΑΤ είχαν φτάσει στην επιταγμένη περιοχή, ενώ οι πρώτες εργασίες για την κατασκευή της νέας δομής ξεκίνησαν την ίδια μέρα. Η αστυνομία απέτρεψε με επιτυχία διαδηλωτές να προσεγγίσουν τον χώρο των εργασιών, και υπήρξαν συγκρούσεις, με τα ΜΑΤ να κάνουν ξανά χρήση δακρυγόνων.

Τετάρτη, 26 Φεβρουαρίου

Καταγγέλλοντας την «απόβαση» ΜΑΤ στα δύο νησιά, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου κήρυξε γενική απεργία για την 26η Φεβρουαρίου. Στις 11 η ώρα το πρωί πραγματοποιήθηκε διαδήλωση στην κεντρική πλατεία Βουνακείου, με όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς του νησιού να ανακοινώνουν ότι στηρίζουν την απεργία. Σύμφωνα με τους διοργανωτές η απεργία στοχεύει στο να «καταδικαστεί η βάρβαρη και άκρως επιθετική ενέργεια της κυβέρνησης να αποστείλει τα ΜΑΤ στα δύο νησιά Λέσβο και Χίο, για να επιβάλουν τη βίαιη μετατροπή τους σε νέες φυλακές» Ειδικά στη Χίο, το συλλαλητήριο αυτό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα, αν όχι το μεγαλύτερο, που έχει οργανωθεί στο νησί. Επίσης, οργανώθηκε και μαθητική πορεία στους δρόμους του κέντρου της πόλης, η οποία στο τέλος ενώθηκε με την κεντρική διαδήλωση. Οι οργανωτές προέτρεψαν τον συγκεντρωμένο κόσμο να συμμετάσχει, λίγες ώρες αργότερα, σε πορεία προς το ξενοδοχείο που φιλοξενούσε τους άνδρες των ΜΑΤ. Η πορεία αυτή αν και άρχισε ως ειρηνική, τελικά έληξε με άσχημο τρόπο: άτομα της πορείας εισέβαλαν στα δωμάτια των ανδρών και τους χτύπησαν, ενώ πέταξαν έξω και τις αποσκευές τους. Συνολικά οι αστυνομικοί που είχαν τραυματισθεί στα δύο νησιά ήταν πάνω από 50. Το απόγευμα ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε μερική αποχώρηση των ΜΑΤ από τα δύο νησιά καθώς, όπως ανέφερε ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του σχεδίου εργασιών της κυβέρνησης για τις νέες δομές. Επίσης η κυβέρνηση συνεχάρη τις δυνάμεις ΜΑΤ οι οποίες έδειξαν αυτοσυγκράτηση, σύμφωνα με αυτήν.

Πέμπτη, 27 Φεβρουαρίου

Η γενική απεργία στη περιφέρεια Βορείου Αιγαίου παρατάθηκε και για αυτήν τη μέρα, παρόλο που η κυβέρνηση είχε αναγγείλει την απόσυρση των ΜΑΤ από την προηγουμένη. Το πρωί μάλιστα, οι διμοιρίες των ΜΑΤ αποχώρησαν από το λιμάνι το Μεστών. Πάντως, και η αποχώρηση ήταν επεισοδιακή, τους αστυνομικούς να επιτίθενται, πριν επιβιβαστούν στο καράβι, σε λίγους διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί και φώναζαν συνθήματα εναντίον τους. Γύρω στις 10:30 πραγματοποιήθηκε για δεύτερη συνεχόμενη μέρα συλλαλητήριο στην πλατεία Βουνακίου της Χίου. Μετά, έγινε πορεία προς το αστυνομικό τμήμα με αίτημα να αφεθούν ελεύθεροι οι κάτοικοι που είχαν συλληφθεί την προηγουμένη, ως ύποπτοι για την επίθεση στο ξενοδοχείο των αστυνομικών. Το απόγευμα πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου, με τη συμμετοχή των δημάρχων του των νησιών του βορείου Αιγαίου. Ο περιφερειάρχης βορείου Αιγαίου, Κώστας Μουτζούρης δεν συμμετείχε. Είχε προηγηθεί μία έντονη αντιπαράθεση με την κυβέρνηση γύρω από τα επεισόδια, με τον πρώτο φαίνεται να κάνει χυδαίες κινήσεις εις βάρος του πρωθυπουργού σε βίντεο που δημοσιεύτηκε.