Πολίτευμα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 18:14, 6 Δεκεμβρίου 2010

Με το όρο πολίτευμα ή πολιτικό σύστημα εννοείται το σύνολο των θεσμών, σύμφωνα με τους οποίους κυβερνάται ένα κράτος ή μια πολιτεία. Σε ό,τι αφορά το συνταγματικό δίκαιο είναι η ιδιάζουσα τάξη, σύμφωνα με την οποία η εκάστοτε πολιτεία ρυθμίζει την οργάνωση της εξουσίας και η θέση των πολιτών μέσα σε αυτή την τάξη. Ένας κάπως διαφορετικός -αλλά ισχύων- ορισμός για το πολίτευμα είναι το σύνολο των κανόνων που καθορίζουν ποια είναι τα άμεσα όργανα της πολιτείας, τον τρόπο εκλογής τους, τις μεταξύ τους σχέσεις και τον κύκλο αρμοδιότητάς τους, όπως επίσης και τη σχέση των ατόμων προς την πολιτική εξουσία.

Ιστορικό

Πολιτεύματα επί της ουσίας από τότε που διαμορφώθηκε η κοινωνική μονάδα του ηγεμονικού οίκου κατά την εκπνοή της Νεολιθικής, στη Χαλκολιθική. Ωστόσο, η συγκεκριμένη έρευνα επί των πολιτευμάτων ανάγεται στην αρχαία Ελλάδα, με κύριο εκπρόσωπο τον Αριστοτέλη. Πριν από τον Αριστοτέλη ασχολήθηκε με το θέμα και ο Ηρόδοτος, ο οποίος διέκρινε τρία είδη πολιτεύματος, τη μοναρχία, την ολιγαρχία και τη δημοκρατία ή ισονομία, όπως την αποκαλούσε Ηρόδ. Γ΄ 80-83). Την ίδια περίπου διάκριση μεταξύ των πολιτευμάτων κάνει ο Ξενοφών (Απομν, 4.6.12), ο Ισοκράτης (Παναθ. 259-260) και ο Πλάτων (Πολιτικός, 291,292).

Εκείνος όμως που ασχολήθηκε συστηματικά με τα πολιτεύματα είναι ο Αριστοτέλης, ο οποίος φέρεται να έγραψε για τα πολιτεύματα 158 πολιτειών, αν και διασώθηκε μόνον η Αθηναίων πολιτεία. Ο Αριστοτέλης πρώτος όρισε το πολιτευμα ως [...την τάξην ταις πόλεσι την περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται και τι το κύριον της πολιτείας, και τι το τέλος της εκάστης κοινωνίας εστί..], (Πολιτικ. Γ' 5) ορισμός που ισχύει ακόμα και σήμερα. Όταν ανώτατο όργανο της πολιτείας είναι ένα πρόσωπο, τότε το πολίτευμα καλείται μοναρχία. Όταν είναι περισσότερα του ενός προσώπου αλλά ανήκουν στην τάξη των αρίστων, τότε είναι αριστοκρατία. Τέλος όταν ανώτατο όργανο είναι το σύνολο των πολιτών, το πολίτευμα αποκαλείται δημοκρατία. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο τα τρία αυτά πολιτεύματα είναι ορθά μόνον όταν αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον, διαφορετικά αποτελούν παρεκβάσεις. Η παρέκβαση της μοναρχίας είναι η τυραννίδα, της αριστοκρατίας η ολιγαρχία και της δημοκρατίας η οχλοκρατία.

Για τα τρία πολιτεύματα ο Αριστοτέλης διακρίνει και υποδιαιρέσεις:

Υποδιαιρέσεις πολιτευμάτων κατά Αριστοτέλη
Μοναρχία	Αριστοκρατία	Δημοκρατία
Βασιλεία -ηρωικών χρόνων Βαρβαρική βασιλεία -απόλυτος, κληρονομική βάσει νόμου Αισυμνητεία βασιλεία -αιρετή τυραννίδα Λακωνική βασιλεία -κληρονομική στρατηγία Παμβασιλεία -ο βασιλεύς κύριος των πάντων	Ολιγαρχία -δια πληρωμής μεγάλου τιμήματος Αριστοκρατία -δια πληρωμής μικρού τιμήματος Αριστοκρατία -κληρονομικής διαδοχής Δυναστεία -κληρονομική αριστοκρατία κατά την οποία κυβερνούν οι άρχοντες και όχι ο νόμος	Δημοκρατία -ισότητας, αδιακρίτως ίσα δικαιώματα Δημοκρατία -καθοριζόμενη από μικρά κοινωνικά τμήματα Δημοκρατία -καθοριζόμενη από άμεμπτους πολίτες Δημοκρατία -καθολικής συμμετοχής Οχλοκρατία -τα ψηφίσματα υπερβαίνουν των νόμων

Ταξινομία

Στον παρακάτω κατάλογο καταγράφονται τα διάφορα μείζονα και σύγχρονα πολιτεύματα, έτσι όπως αναγνωρίζονται από την πολιτική επιστήμη, και ορισμένες υποκατηγορίες τους. Τα πολιτεύματα αυτά μπορεί να επικαλύπτονται σημαντικά μεταξύ τους, ενώ οι όροι μπορεί να έχουν διαφορετική σημασία σε διαφορετικές εποχές:

Αναρχισμός (έλλειψη κράτους και αυτοδιαχείριση της κοινωνίας)
Ολοκληρωτισμός (το κράτος έχει δικαιώματα απόλυτης και διαρκούς παρέμβασης σε κάθε κοινωνική σφαίρα, δημόσια ή ιδιωτική)
- Κομμουνιστικό κράτος
- Φασισμός
Αυταρχία (το κράτος κυβερνάται από ένα άτομο)
Δημοκρατία (το κράτος κυβερνάται με βάση τις αποφάσεις της πλειοψηφίας της κοινωνίας)
Ολιγαρχία (το κράτος κυβερνάται από μία μικρή ομάδα ατόμων)
Ρεπουμπλικανισμός (το κράτος δεν κυβερνάται αυταρχικά και μία μερίδα της κοινωνίας επηρεάζει τις λειτουργίες του)
Θεοκρατία (Ιεροκρατία) (το κράτος αντλεί άμεσα και ρητά τη νομιμοποίησή του από κάποια θρησκεία)
Φυλετισμός (το κράτος είναι οργανωμένο κατά φυλές)

Βιβλιογραφία

Αριστοτέλους, Πολιτικά Δ.
Σγουρίτσας Χ. Γ. «Πολίτευμα», στο Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Τομ. 20ος, Φοίνιξ (Αθήνα χ.χ.)

Δικτυακοί τόποι

Πλουτοκρατική ολιγαρχία Κριτική του Μάριου Πλωρίτη
H εμπέδωση της δημοκρατίας στην Kεντρική και Aνατολική Eυρώπη της Bιργινίας Tσουδερού
Ηρόδοτου Η καταδίκη της τυραννίδας(Ε 91-93), σε μτφρ. Δ. Ν. Μαρωνίτη

@@ Γραμμή 6: / Γραμμή 6: @@
 Εκείνος όμως που ασχολήθηκε συστηματικά με τα πολιτεύματα είναι ο Αριστοτέλης, ο οποίος φέρεται να έγραψε για τα πολιτεύματα 158 πολιτειών, αν και διασώθηκε μόνον η ''Αθηναίων πολιτεία''. Ο Αριστοτέλης πρώτος όρισε το πολιτευμα ως [...''την τάξην ταις πόλεσι την περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται και τι το κύριον της πολιτείας, και τι το τέλος της εκάστης κοινωνίας εστί''..], (''Πολιτικ''. Γ' 5) ορισμός που ισχύει ακόμα και σήμερα. Όταν ανώτατο όργανο της πολιτείας είναι ένα πρόσωπο, τότε το πολίτευμα καλείται μοναρχία. Όταν είναι περισσότερα του ενός προσώπου αλλά ανήκουν στην τάξη των αρίστων, τότε είναι [[αριστοκρατία]]. Τέλος όταν ανώτατο όργανο είναι το σύνολο των πολιτών, το πολίτευμα αποκαλείται δημοκρατία. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο τα τρία αυτά πολιτεύματα είναι ορθά μόνον όταν αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον, διαφορετικά αποτελούν παρεκβάσεις. Η παρέκβαση της μοναρχίας είναι η [[τυραννίδα]], της αριστοκρατίας η [[ολιγαρχία]] και της δημοκρατίας η [[οχλοκρατία]].
-Για τα τρία πολιτεύματα  ο Αριστοτέλης διακρίνει και υποδιαιρέσεις:
+Για τα τρία πολιτεύματα ο Αριστοτέλης διακρίνει και υποδιαιρέσεις:
 {|align="center" style="background:cornsilk; margin: 0 0 0.5em 1em;" id="toc" width=50%
@@ Γραμμή 20: / Γραμμή 20: @@
 |-
 |
-*'''[[Βασιλεία]]''' -ηρωικών χρόνων
+* '''[[Βασιλεία]]''' -ηρωικών χρόνων
-*'''Βαρβαρική βασιλεία''' -απόλυτος, κληρονομική βάσει νόμου
+* '''Βαρβαρική βασιλεία''' -απόλυτος, κληρονομική βάσει νόμου
-*'''Αισυμνητεία βασιλεία''' -αιρετή τυραννίδα
+* '''Αισυμνητεία βασιλεία''' -αιρετή τυραννίδα
-*'''Λακωνική βασιλεία''' -κληρονομική στρατηγία
+* '''Λακωνική βασιλεία''' -κληρονομική στρατηγία
-*'''Παμβασιλεία''' -ο βασιλεύς κύριος των πάντων
+* '''Παμβασιλεία''' -ο βασιλεύς κύριος των πάντων
 |
-*'''Ολιγαρχία''' -δια πληρωμής μεγάλου τιμήματος
+* '''Ολιγαρχία''' -δια πληρωμής μεγάλου τιμήματος
-*'''Αριστοκρατία''' -δια πληρωμής μικρού τιμήματος
+* '''Αριστοκρατία''' -δια πληρωμής μικρού τιμήματος
-*'''Αριστοκρατία''' -κληρονομικής διαδοχής
+* '''Αριστοκρατία''' -κληρονομικής διαδοχής
-*'''[[Δυναστεία]]''' -κληρονομική αριστοκρατία κατά την οποία κυβερνούν οι άρχοντες και όχι ο νόμος
+* '''[[Δυναστεία]]''' -κληρονομική αριστοκρατία κατά την οποία κυβερνούν οι άρχοντες και όχι ο νόμος
 |
-*'''Δημοκρατία''' -ισότητας, αδιακρίτως ίσα δικαιώματα
+* '''Δημοκρατία''' -ισότητας, αδιακρίτως ίσα δικαιώματα
-*'''Δημοκρατία''' -καθοριζόμενη από μικρά κοινωνικά τμήματα
+* '''Δημοκρατία''' -καθοριζόμενη από μικρά κοινωνικά τμήματα
-*'''Δημοκρατία''' -καθοριζόμενη από άμεμπτους πολίτες
+* '''Δημοκρατία''' -καθοριζόμενη από άμεμπτους πολίτες
-*'''Δημοκρατία''' -καθολικής συμμετοχής
+* '''Δημοκρατία''' -καθολικής συμμετοχής
-*'''Οχλοκρατία''' -τα ψηφίσματα υπερβαίνουν των νόμων
+* '''Οχλοκρατία''' -τα ψηφίσματα υπερβαίνουν των νόμων
 |}
@@ Γραμμή 41: / Γραμμή 41: @@
 Στον παρακάτω κατάλογο καταγράφονται τα διάφορα μείζονα και σύγχρονα πολιτεύματα, έτσι όπως αναγνωρίζονται από την [[πολιτική επιστήμη]], και ορισμένες υποκατηγορίες τους. Τα πολιτεύματα αυτά μπορεί να επικαλύπτονται σημαντικά μεταξύ τους, ενώ οι όροι μπορεί να έχουν διαφορετική σημασία σε διαφορετικές εποχές:
-*[[Αναρχισμός]] (έλλειψη κράτους και [[αυτοδιαχείριση]] της κοινωνίας)
+* [[Αναρχισμός]] (έλλειψη κράτους και [[αυτοδιαχείριση]] της κοινωνίας)
-**[[Αναρχοκομμουνισμός]]
+** [[Αναρχοκομμουνισμός]]
-**[[Αναρχοσυνδικαλισμός]]
+** [[Αναρχοσυνδικαλισμός]]
-**[[Πράσινος αναρχισμός]]
+** [[Πράσινος αναρχισμός]]
-**[[Μετααριστερός αναρχισμός]]
+** [[Μετααριστερός αναρχισμός]]
-**[[Αναρχοκαπιταλισμός]]
+** [[Αναρχοκαπιταλισμός]]
-*[[Ολοκληρωτισμός]] (το κράτος έχει δικαιώματα απόλυτης και διαρκούς παρέμβασης σε κάθε κοινωνική σφαίρα, δημόσια ή ιδιωτική)
+* [[Ολοκληρωτισμός]] (το κράτος έχει δικαιώματα απόλυτης και διαρκούς παρέμβασης σε κάθε κοινωνική σφαίρα, δημόσια ή ιδιωτική)
-**[[Κομμουνιστικό κράτος]]
+** [[Κομμουνιστικό κράτος]]
-**[[Φασισμός]]
+** [[Φασισμός]]
-*[[Αυταρχία]] (το κράτος κυβερνάται από ένα άτομο)
+* [[Αυταρχία]] (το κράτος κυβερνάται από ένα άτομο)
-**[[Δεσποτισμός]]
+** [[Δεσποτισμός]]
-***[[Πεφωτισμένη δεσποτεία]]
+*** [[Πεφωτισμένη δεσποτεία]]
-**[[Δικτατορία]]
+** [[Δικτατορία]]
-***[[Στρατιωτική δικτατορία]]
+*** [[Στρατιωτική δικτατορία]]
-**[[Μοναρχία]]
+** [[Μοναρχία]]
-***[[Απόλυτη μοναρχία]]
+*** [[Απόλυτη μοναρχία]]
-***[[Συνταγματική μοναρχία]]
+*** [[Συνταγματική μοναρχία]]
-***[[Πριγκηπάτο]]
+*** [[Πριγκηπάτο]]
-***[[Δεσποτάτο]]
+*** [[Δεσποτάτο]]
-***[[Δουκάτο]]
+*** [[Δουκάτο]]
-****[[Μέγα Δουκάτο]]
+**** [[Μέγα Δουκάτο]]
-***[[Εμιράτο]]
+*** [[Εμιράτο]]
-***[[Αιρετή μοναρχία]]
+*** [[Αιρετή μοναρχία]]
-***[[Κληρονομική μοναρχία]]
+*** [[Κληρονομική μοναρχία]]
-***[[Λαϊκή μοναρχία]]
+*** [[Λαϊκή μοναρχία]]
-***[[Αντιβασιλεία]]
+*** [[Αντιβασιλεία]]
-**[[Πατριαρχία]]
+** [[Πατριαρχία]]
-***[[Πατρογονισμός]]
+*** [[Πατρογονισμός]]
-**[[Τυραννίδα]]
+** [[Τυραννίδα]]
-*[[Δημοκρατία]] (το κράτος κυβερνάται με βάση τις αποφάσεις της πλειοψηφίας της κοινωνίας)
+* [[Δημοκρατία]] (το κράτος κυβερνάται με βάση τις αποφάσεις της πλειοψηφίας της κοινωνίας)
-**[[Άμεση δημοκρατία]]
+** [[Άμεση δημοκρατία]]
-**[[Συμμετοχική δημοκρατία]]
+** [[Συμμετοχική δημοκρατία]]
-**[[Αντιπροσωπευτική δημοκρατία]]
+** [[Αντιπροσωπευτική δημοκρατία]]
-***[[Φιλελεύθερη δημοκρατία]]
+*** [[Φιλελεύθερη δημοκρατία]]
-****[[Βασιλευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία]]
+**** [[Βασιλευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία]]
-****[[Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία]]
+**** [[Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία]]
-****[[Σύστημα Γουεστμίνστερ]]
+**** [[Σύστημα Γουεστμίνστερ]]
-****[[Προεδρική δημοκρατία]]
+**** [[Προεδρική δημοκρατία]]
-****[[Ημιπροεδρικό σύστημα]]
+**** [[Ημιπροεδρικό σύστημα]]
-***[[Λαϊκή δημοκρατία]]
+*** [[Λαϊκή δημοκρατία]]
-*[[Ολιγαρχία]] (το κράτος κυβερνάται από μία μικρή ομάδα ατόμων)
+* [[Ολιγαρχία]] (το κράτος κυβερνάται από μία μικρή ομάδα ατόμων)
-**[[Αριστοκρατία]]
+** [[Αριστοκρατία]]
-**[[Κορπορατισμός]]
+** [[Κορπορατισμός]]
-**[[Γεροντοκρατία]]
+** [[Γεροντοκρατία]]
-**[[Κλεπτοκρατία]]
+** [[Κλεπτοκρατία]]
-**[[Αξιοκρατία]]
+** [[Αξιοκρατία]]
-**[[Πλουτοκρατία]]
+** [[Πλουτοκρατία]]
-**[[Τεχνοκρατία]]
+** [[Τεχνοκρατία]]
-*[[Ρεπουμπλικανισμός]] (το κράτος δεν κυβερνάται αυταρχικά και μία μερίδα της κοινωνίας επηρεάζει τις λειτουργίες του)
+* [[Ρεπουμπλικανισμός]] (το κράτος δεν κυβερνάται αυταρχικά και μία μερίδα της κοινωνίας επηρεάζει τις λειτουργίες του)
-**[[Ομοσπονδιακή πολιτεία]]
+** [[Ομοσπονδιακή πολιτεία]]
-**[[Συνταγματική πολιτεία]]
+** [[Συνταγματική πολιτεία]]
-**[[Κοινοπολιτεία]]
+** [[Κοινοπολιτεία]]
-**[[Σοσιαλιστική πολιτεία]]
+** [[Σοσιαλιστική πολιτεία]]
-*[[Θεοκρατία]] ([[Ιεροκρατία]]) (το κράτος αντλεί άμεσα και ρητά τη νομιμοποίησή του από κάποια [[θρησκεία]])
+* [[Θεοκρατία]] ([[Ιεροκρατία]]) (το κράτος αντλεί άμεσα και ρητά τη νομιμοποίησή του από κάποια [[θρησκεία]])
-**[[Χαλιφάτο]]
+** [[Χαλιφάτο]]
-**[[Ισλαμική δημοκρατία]]
+** [[Ισλαμική δημοκρατία]]
-**[[Σουλτανάτο]]
+** [[Σουλτανάτο]]
-*[[Φυλετισμός]] (το κράτος είναι οργανωμένο κατά φυλές)
+* [[Φυλετισμός]] (το κράτος είναι οργανωμένο κατά φυλές)
-==Βιβλιογραφία==
+== Βιβλιογραφία ==
-*Αριστοτέλους, ''Πολιτικά'' Δ.
+* Αριστοτέλους, ''Πολιτικά'' Δ.
-*Σγουρίτσας Χ. Γ. «Πολίτευμα», στο ''Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια'', Τομ. 20ος, Φοίνιξ (Αθήνα χ.χ.)
+* Σγουρίτσας Χ. Γ. «Πολίτευμα», στο ''Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια'', Τομ. 20ος, Φοίνιξ (Αθήνα χ.χ.)
-==Δικτυακοί τόποι==
+== Δικτυακοί τόποι ==
-*[http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14574&m=B61&aa=2 Πλουτοκρατική ολιγαρχία] Κριτική του Μάριου Πλωρίτη
+* [http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14574&m=B61&aa=2 Πλουτοκρατική ολιγαρχία] Κριτική του Μάριου Πλωρίτη
-*[http://www.hri.org/Samizdat/97-11-05.dir/art9.htm H εμπέδωση της δημοκρατίας στην Kεντρική και Aνατολική Eυρώπη] της Bιργινίας Tσουδερού
+* [http://www.hri.org/Samizdat/97-11-05.dir/art9.htm H εμπέδωση της δημοκρατίας στην Kεντρική και Aνατολική Eυρώπη] της Bιργινίας Tσουδερού
-*[http://www.mikrosapoplous.gr/herodotus/herod-mar2m.html Ηρόδοτου ''Η καταδίκη της τυραννίδας''(Ε 91-93)], σε μτφρ. Δ. Ν. Μαρωνίτη
+* [http://www.mikrosapoplous.gr/herodotus/herod-mar2m.html Ηρόδοτου ''Η καταδίκη της τυραννίδας''(Ε 91-93)], σε μτφρ. Δ. Ν. Μαρωνίτη
 [[Κατηγορία:Πολιτική]]
@@ Γραμμή 117: / Γραμμή 117: @@
 [[bs:Upravni oblik]]
 [[ca:Forma de govern]]
+[[ckb:شێوەی حکوومەت]]
 [[de:Regierungsform]]
 [[en:Form of government]]