Διακοινοτικές ταραχές του 1963-64

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Αυτό το λήμμα αποτελεί προσεγγιστική μετάφραση. Μπορεί να συντάχθηκε αυτόματα από υπολογιστή ή από μεταφραστή με περιορισμένη γνώση της ελληνικής ή της γλώσσας προέλευσης. Παρακαλούμε βοηθήστε στην βελτίωση της μετάφρασής του. Ενδεικτικά, το αρχικό λήμμα μπορεί να εμφανίζεται στη λίστα «άλλες γλώσσες».
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 07/04/2021.

Οι διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 (τουρκικά: Kanlı Noel‎‎) αναφέρεται στην επανέναρξη της ενδοκοινοτικής βίας μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων κατά τη διάρκεια της Κυπριακής κρίσης του 1963–64, το βράδυ της 20-21 Δεκεμβρίου 1963 και η επακόλουθη περίοδος βίας σε ολόκληρο το νησί που ισοδυναμεί με εμφύλιο πόλεμο. Η βία οδήγησε στο θάνατο 364 Τουρκοκυπρίων και 174 Ελληνοκυπρίων.[1] Περίπου 25.000 Τουρκοκύπριοι από 104 χωριά, που αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο του τουρκοκυπριακού πληθυσμού, εγκατέλειψαν τα χωριά τους και εκτοπίστηκαν σε θύλακες. Χιλιάδες τουρκοκυπριακά σπίτια που αφέθηκαν πίσω λεηλατήθηκαν ή καταστράφηκαν εντελώς. Περίπου 1.200 Αρμένιοι Κύπριοι και 500 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν επίσης. Η βία προκάλεσε το τέλος της τουρκοκυπριακής εκπροσώπησης στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Στην ελληνική ιστοριογραφία υπάρχει η άποψη που υποστηρίζει ότι το ξέσπασμα της βίας ήταν αποτέλεσμα τουρκοκυπριακής εξέγερσης εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ελληνική και τουρκική ιστοριογραφία έχει διαφορετικές απόψεις πάνω στο θέμα.

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε ως δικοινοτικό ενιαίο κράτος το 1960. Καμία από τις δύο κοινότητες δεν ήταν ικανοποιημένη με αυτήν την κατάσταση, καθώς οι Ελληνοκύπριοι θεώρησαν ότι ήταν δικαίωμά τους να ενώσουν την Κύπρο με την Ελλάδα (ένωση), ενώ οι Τουρκοκύπριοι αγωνιζόταν για διχοτόμηση (taksim). Μετά από δύο σχετικά ειρηνικά χρόνια, τον Νοέμβριο του 1963 οι εντάσεις αυξήθηκαν όταν ο Πρόεδρος και Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ πρότειναν 13 συνταγματικές αλλαγές που αντιμετώπισαν οργή από τους Τουρκοκύπριους.

Εκδηλώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

21 Δεκεμβρίου: έκρηξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το περιστατικό που πυροδότησε τα γεγονότα των αιματηρών Χριστουγέννων συνέβη τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Δεκεμβρίου 1963. Η ελληνοκυπριακή αστυνομία που λειτουργούσε στα παλιά Ενετικά τείχη της Λευκωσίας ζήτησε να δει τα έγγραφα ταυτότητας ορισμένων Τουρκοκυπρίων που επέστρεφαν στο σπίτι με ταξί από ένα βράδυ έξω. Όταν οι αστυνομικοί προσπάθησαν να ερευνήσουν τις γυναίκες στο αυτοκίνητο, ο οδηγός αντιτάχθηκε και ακολούθησε φιλονικία. Σύντομα συγκεντρώθηκε πλήθος και έπεσαν πυροβολισμοί. Μέχρι την αυγή, δύο Τουρκοκύπριοι είχαν σκοτωθεί και οκτώ άλλοι, τόσο Ελληνοκύπριοι όσο και Τουρκοκύπριοι, τραυματίστηκαν.

Μετά τους πυροβολισμούς, πλήθη Τουρκοκυπρίων συγκεντρώθηκαν στο βόρειο τμήμα της Λευκωσίας, με επικεφαλής τον τουρκικό Οργανισμό Αντίστασης (TMT). Στις 22 Δεκεμβρίου, οι κηδείες των δύο Τουρκοκυπρίων που σκοτώθηκαν πραγματοποιήθηκαν χωρίς περιστατικό. Ωστόσο, πυροβολισμοί ξέσπασαν το απόγευμα της 22ης Δεκεμβρίου. Αυτοκίνητα γεμάτα ένοπλους Ελληνοκύπριους περιπλανήθηκαν στους δρόμους της Λευκωσίας και πυροβόλησαν αδιάκριτα και Τουρκοκύπριοι πυροβόλησαν σε περιπολικά αστυνομικά αυτοκίνητα. Τουρκοκύπριοι ελεύθεροι σκοπευτές πυροβόλησαν από μιναρέδες και την οροφή του ξενοδοχείου Saray στην πλατεία Sarayönü. Κάποιοι πυροβολισμοί ξαπλώθηκαν στα προάστια και στη Λάρνακα.[2] Η ελληνοκυπριακή διοίκηση έκοψε τηλεφωνικές και τηλεγραφικές γραμμές σε τουρκοκυπριακές συνοικίες της Λευκωσίας και η αστυνομία ανέλαβε τον έλεγχο του Διεθνούς Αερολιμένα Λευκωσίας. Ενεργοποιήθηκαν ελληνικές παραστρατιωτικές ομάδες με επικεφαλής τον Νίκο Σαμψών και τον Βάσο Λυσσαρίδη.

Στις 23 Δεκεμβρίου συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός από τον Μακάριο Γ' και την τουρκοκυπριακή ηγεσία. Ωστόσο, οι μάχες συνεχίστηκαν και εντατικοποιήθηκαν στη Λευκωσία και τη Λάρνακα. Πολυβόλα πυροβολούσαν από τζαμιά σε κατοικημένες από Τούρκους περιοχές. Αργότερα στις 23 Δεκεμβρίου, Ελληνοκύπριοι παραστρατιωτικοί με επικεφαλής τον Σαμψών διέπραξαν τη μάχη της Ομορφίτας: επιτέθηκαν στο προάστιο, το οποίο κατέλαβαν, με τους Τουρκοκύπριοι κάτοικους της συνοικίας να εκδιώχνονται αργότερα από τα σπίτια τους.

Αργότερα γεγονότα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένας αριθμός τουρκοκυπριακών τζαμιών, ιερών και άλλων τόπων λατρείας βεβηλώθηκαν.[3]

Ελληνοκύπριοι παραστρατιωτικοί επιτέθηκαν στους Τουρκοκύπριους στα μικτά χωριά του Μαθιάτη στις 23 Δεκεμβρίου και στον Άγιο Βασίλη στις 24 Δεκεμβρίου.[4] Ολόκληρος ο Τουρκοκύπριος πληθυσμός Μαθιάτης, 208 άτομα, κατέφυγε σε κοντινά τουρκοκυπριακά χωριά.

Ο Χάρι Σκοτ Γκίμπονς, δημοσιογράφος στην Κύπρο τότε, ανέφερε τη δολοφονία 21 Τουρκοκυπρίων ασθενών από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας την Παραμονή των Χριστουγέννων. Αυτό θεωρείται ως γεγονός στην τουρκοκυπριακή αφήγηση, αλλά αμφισβητείται στην ελληνοκυπριακή αφήγηση. Μια έρευνα για το περιστατικό από μια «εξαιρετικά αξιόπιστη» ελληνοκυπριακή πηγή διαπίστωσε ότι τρεις Τουρκοκύπριοι πέθαναν, εκ των οποίων ο ένας πέθανε από καρδιακή προσβολή και οι άλλοι δύο πυροβολήθηκαν από έναν «μοναχικό ψυχοπαθή».

Μια κοινή πρόσκληση για ηρεμία εκδόθηκε στις 24 Δεκεμβρίου από τις κυβερνήσεις της Τουρκίας, της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Καθώς η Κύπρος έπεφτε σε όλεθρο, η Ελλάδα, η Τουρκία και η Βρετανία, με την έγκριση του Μακάριου, δημιούργησαν μια Κοινή Εκεχειρία υπό την ηγεσία του Στρατηγού Peter Young, του οποίου στόχος ήταν η διατήρηση, ή μάλλον η αποκατάσταση, του νόμου, της τάξης και της ειρήνης στην Κύπρο. Έως τις 31 Δεκεμβρίου, 49 Τουρκοκύπριοι και 20 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν και 30 και 4, Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι αντίστοιχα, έλειπαν. Επιπλέον, ορισμένοι Τουρκοκύπριοι που είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους για να αποφύγουν τις θανατηφόρες ελληνοκυπριακές παραστρατιωτικές συμμορίες και βρήκαν καταφύγιο σε αμιγή τουρκικά χωριά της βόρειας πλευράς της Κύπρου – ένα από τα πρώτα βήματα προς την διχοτόμηση.

Ένα συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Ιανουάριο μεταξύ των πρωταγωνιστών των εκδηλώσεων, απέτυχε λόγω των μαξιμαλιστικών θέσεων της ηγεσίας των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων.[5]

Η Κυπριακή Δημοκρατία δηλώνει ότι μεταξύ 21 Δεκεμβρίου 1963 και 10 Αυγούστου 1964, 191 Τουρκοκύπριοι σκοτώθηκαν και 173 ήταν αγνοούμενοι, θεωρούμενοι σκοτωμένοι, ενώ οι Ελληνοκύπριοι υπέστησαν 133 νεκρούς και 41 αγνοούμενους, θεωρούμενους σκοτωμένους. Συνολικά, 364 Τουρκοκύπριοι και 174 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν στη σύγκρουση του 1963-64. Περίπου 25.000 Τουρκοκύπριοι από 104 διαφορετικά χωριά εγκατέλειψαν τα σπίτια τους. Αυτά αποτελούσαν 72 μεικτά και 24 τουρκοκυπριακά χωριά που εκκενώθηκαν πλήρως και 8 μεικτά χωριά που μερικώς εκκενώθηκαν. Ο εκτοπισμός ανήλθε στο ένα τέταρτο του τουρκοκυπριακού πληθυσμού. Περίπου 1.200 Αρμένιοι Κύπριοι και 500 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν επίσης.

Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας που εγκαταλείφθηκε από τους Τουρκοκύπριους λεηλατήθηκε, υπέστη ζημιά, κάηκε ή καταστράφηκε από Ελληνοκύπριους. Μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών του 1964 που χρησιμοποίησε αεροφωτογραφίες έδειξε ότι τουλάχιστον 977 Τουρκοκυπριακές κατοικίες είχαν καταστραφεί και ότι 2.000 Τουρκοκύπριοι είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές και λεηλασίες. Η έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στις 10 Σεπτεμβρίου 1964 αναφέρει τον αριθμό των κατεστραμμένων σπιτιών ως 527 και τον αριθμό των λεηλατημένων σπιτιών 2.000. Αυτό περιελάμβανε 50 πλήρως καταστρμέναί και 240 μερικώς καταστραμμένα στην Ομορφίτα και τα γύρω προάστια, και 38 πλήρως και 122 μερικώς καταστραμμένα σπίτια και καταστήματα στην πόλη της Πάφου.

Μαζικός τάφος του Αγίου Βασιλείου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένας μαζικός τάφος εκταφιάστηκε στον Άγιο Βασίλη στις 12 Ιανουαρίου 1964 παρουσία ξένων δημοσιογράφων, αξιωματικών του Βρετανικού Στρατού και αξιωματούχων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Τα πτώματα 21 Τουρκοκυπρίων βρέθηκαν σε αυτόν τον τάφο. Υποτίθεται ότι είχαν σκοτωθεί στον Άγιο Βασίλη ή κοντά στις 24 Δεκεμβρίου 1963. Οι παρατηρητές επαληθεύτηκαν ότι ορισμένα θύματα φάνηκαν να βασανίζονται και να πυροβολήθηκαν με τα χέρια και τα πόδια τους δεμένα.[6]

Μια ερευνητική επιτροπή με επικεφαλής ανεξάρτητους Βρετανούς ερευνητές συνέδεσε το περιστατικό με μια φαινομενικά εξαφάνιση Τουρκοκυπρίων ασθενών στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, αλλά δεν καθορίστηκε πριν από δεκαετίες ότι πολλά από τα πτώματα είχαν δολοφονηθεί αλλού, αποθηκευμένα στο νοσοκομείο και μετά θάφτηκαν στον Άγιο Βασίλη [7] Ωστόσο, αρκετοί από τους κατοίκους του χωριού ήταν επίσης μεταξύ εκείνων που σκοτώθηκαν από Ελληνοκύπριους.[8] Τα τουρκικά σώματα εκταφιάστηκαν από τις τουρκοκυπριακές αρχές στην αυλή του Μεβλεβί Τεκκέ στη Λευκωσία. Τα πτώματα εκταφιάστηκαν το 2010 από την Επιτροπή Αγνοουμένων και οι οκτώ χωρικοί του Αγίου Βασιλείου ταυτοποιήθηκαν και θάφτηκαν μεμονωμένα.[9]

Εορτασμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι γενικά αποδεκτό και από τις δύο πλευρές του νησιού ότι η εκδήλωση δεν είναι σαφώς μια ευκαιρία για εορτασμό, και ακόμα λιγότερο σε σχέση με το ζήτημα της διακοινοτικής βίας και σε αυτό που οδήγησε αυτή και κυρίως από τη δική της σειρά τραγικών γεγονότων.[10] Συχνά θεωρείται επίσης ότι συμβάλλει στις σκέψεις ότι το νησί της Κύπρου εξακολουθεί να είναι διχοτομημένο για περισσότερο από 50 χρόνια αργότερα, γεγονός που αποτελεί διαρκή υπενθύμιση και στις δύο πλευρές ότι από τότε δεν υπήρξε σχεδόν κοινό κοινοτικό επίτευγμα, και ως εκ τούτου θεωρείται από πολλούς ως καιρός για προβληματισμό και προσπάθεια να βρεθεί μια λύση για τις μελλοντικές γενιές.

Οι Τουρκοκύπριοι κάθε χρόνο επίσημα, εορτάζουν το 1963 ως «Kanlı Noel» (ματωμένα Χριστούγεννα) στις 21 Δεκεμβρίου, ως συλλογική τραγωδία, για την οποία όμως οι Ελληνοκύπριοι δεν έχουν επίσημο εορτασμό. Η επέτειος εορτάζεται από τους Τουρκοκύπριους ως «εβδομάδα μνήμης» και «αγώνας μαρτύρων του 1963–1974», και ακολουθεί την Ημέρα Ανεξαρτησίας της ΤΔΒΚ, η οποία είναι στις 15 Νοεμβρίου και χαρακτηρίζεται από διαμαρτυρίες στο Νότο.

Υπάρχουν κάποιοι και στις δύο πλευρές που θεωρούν αυτές τις εορταστικές εκδηλώσεις ή την έλλειψή τους ως ζητήματα διαμάχης κατά τις ειρηνευτικές συνομιλίες της Κύπρου. Συχνά συμβαίνει, ότι οι λίγες δημόσιες κινήσεις των Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων αξιωματούχων, που σηματοδοτούν πιθανή επανένωση, συχνά έρχονται σε αντίθεση με αυτά τα στοιχεία που έχουν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της νοοτροπίας των συγκρούσεων.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Mathiatis». PRIO Cyprus Displacement Centre. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2017. 
  2. ↑ Richter 2010, σελ. 120.
  3. ↑ «Mathiatis». PRIO Cyprus Displacement Centre. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2017. 
  4. ↑ The incident at Ayios Vasilios is described in the Special News Bulletin, issues 6, 19, 20, 21, 25 and 38. Secondary sources include H.S. Gibbons, 1969, pp. 114–117, 137–140; and K.D. Purcell, 1969, p. 327.
  5. ↑ Richter 2010, σελ. 122.
  6. ↑ The incident at Ayios Vasilios is described in the Special News Bulletin, issues 6, 19, 20, 21, 25 and 38. Secondary sources include H.S. Gibbons, 1969, pp. 114–117, 137–140; and K.D. Purcell, 1969, p. 327.
  7. ↑ O'Malley & Craig 1999, σελ. 93.
  8. ↑ «AGIOS VASILEIOS». PRIO Displacement Centre. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  9. ↑ «AGIOS VASILEIOS». PRIO Displacement Centre. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  10. ↑ Keser 2013.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Διακοινοτικές_ταραχές_του_1963-64&oldid=10524081"