Δίσκος της Φαιστού
 Η όψη Α του δίσκου | |
| Υλικό | Πηλός |
|---|---|
| Δημιουργήθηκε | 2η χιλιετία π.Χ. |
| Ανακαλύφθηκε | 3 Ιουλίου, 1908 στη Φαιστό, από τον Λουίτζι Περνιέ |
| Παρούσα θέση | Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Κρήτη, Ελλάδα |
Ο Δίσκος της Φαιστού είναι δίσκος ψημένου πηλού, που αποτελεί αρχαιολογικό εύρημα από τη Μινωική πόλη της Φαιστού στη νότια Κρήτη και χρονολογείται πιθανώς στην μέση ή ύστερη Μινωική Εποχή του Χαλκού (Δεύτερη π.Χ. χιλιετία). Αποτελεί ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού ο σκοπός της κατασκευής του παραμένει άγνωστος. Άγνωστο είναι μέχρι σήμερα και το νόημα των αναγραφόμενων σε αυτόν.
Ο δίσκος ανακαλύφθηκε στις 3 Ιουλίου 1908 από τον Ιταλό αρχαιολόγο Λουίτζι Περνιέ (Luigi Pernier) και φυλάσσεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Ανακάλυψη του Δίσκου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο δίσκος της Φαιστού ανακαλύφθηκε στο υπόγειο του δωματίου XL-101 του Μινωικού παλατιού της Φαιστού, κοντά στην Αγία Τριάδα, στη νότια Κρήτη.[1] Ο Ιταλός αρχαιολόγος Λουΐτζι Περνιέ ανάκτησε αυτό τον εντυπωσιακά άθικτο δίσκο, περίπου 15 εκατ. σε διάμετρο και ομοιόμορφα μόλις πάνω από 1 εκατ. σε πάχος, στις 3 Ιουλίου 1908.
Βρέθηκε στο κύριο κελί ενός υπόγειου "αποθετηρίου ναού". Αυτά τα βασικά κελιά, προσβάσιμα μόνο από πάνω, καλύπτονταν τακτοποιημένα με ένα στρώμα λεπτού σοβά. Το περιεχόμενό τους ήταν φτωχό σε πολύτιμα αντικείμενα, αλλά πλούσιο σε στάχτη, αναμεμειγμένα με καμένα οστά βοοειδών. Στο βόρειο τμήμα του κυρίου κελιού, στην ίδια μαύρη στρώση, λίγα εκατοστά νοτιοανατολικά του δίσκου και περίπου 20 εκατοστά (51 εκατοστά) πάνω από το δάπεδο, βρέθηκε επίσης ένα πλακίδιο σε Γραμμική Α', το οποίο αριθμήθηκε ως PH 1. Ο χώρος προφανώς κατέρρευσε ως αποτέλεσμα σεισμού, ενδεχομένως συνδεόμενου με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης που έπληξε μεγάλα τμήματα της περιοχής της Μεσογείου κατά τη διάρκεια της μέσης δεύτερης χιλιετίας π.Χ.
Αυθεντικότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Δίσκος της Φαιστού είναι γενικά αποδεκτός ως αυθεντικός από τους αρχαιολόγους.[2] Η υπόθεση της αυθεντικότητας βασίζεται στις ανασκαφικές εγγραφές του Περνιέ. Αυτή η υπόθεση υποστηρίζεται από την μεταγενέστερη ανακάλυψη του πέλεκυ του Αρκαλοχωρίου με παρόμοιους αλλά όχι ταυτόσημους χαρακτήρες.[3]
Η πιθανότητα ότι ο δίσκος είναι πλαστογραφία του 1908 ή φάρσα έχει εγερθεί από δύο μελετητές.[4][5][6] Σύμφωνα με μια αναφορά στην Times, η ημερομηνία κατασκευής ουδέποτε τεκμηριώθηκε με θερμοφωταύγεια. Στην επισκόπηση του για το 2008, ο Ρόμπινσον δεν υποστηρίζει τα επιχειρήματα της πλαστογραφίας, αλλά υποστηρίζει ότι «μια δοκιμή θερμοφωταύγειας για τον δίσκο της Φαιστού είναι επιτακτική ανάγκη είτε επιβεβαιώνει ότι τα νέα ευρήματα αξίζουν το κυνήγι είτε θα σταματήσουν οι λόγιοι να χάνουν την προσπάθειά τους».[7]
Ένα χρυσό δαχτυλίδι από την Κνωσό (το δαχτυλίδι του Μαύρου Σπηλιού), που βρέθηκε το 1926, περιέχει ένα κείμενο σε Γραμμική Α' που αναπτύχθηκε σε ένα πεδίο που
ορίζεται από μια σπείρα - παρόμοια με το δίσκο της Φαιστού. Μια σφραγίδα που βρέθηκε το 1955 δείχνει τη μόνη γνωστή παράλληλη προς το σύμβολο 21 (𐇤, την "χτένα") του δίσκου της Φαιστού.[8] Αυτό θεωρείται ως απόδειξη ότι ο δίσκος της Φαιστού είναι ένα γνήσιο μινωικό τεχνούργημα.[9]
Χρονολόγηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Υβ Ντου (1977) χρονολογεί το δίσκο μεταξύ 1850 π.Χ. και 1600 π.Χ. με βάση την έκθεση του Περνιέ, η οποία λέει ότι ο δίσκος ήταν σε ένα μεσομινωικό ανενόχλητο πλαίσιο. Ο Τζεπεσεν (1963) τον χρονολογεί από το 1400 π.Χ.. Αναφορικά με τη βιωσιμότητα της έκθεσης του Περνιέ, ο Λούις Γκονταρτ (1990) παραιτείται από την παραδοχή ότι, αρχαιολογικά, ο δίσκος μπορεί να χρονολογηθεί σε οπουδήποτε στη Μέση ή την Υστερομινωική εποχή (Που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.). Ο Υζ. Μπεστ προτείνει μια ημερομηνία στο πρώτο μισό του δέκατου τέταρτου αιώνα π.Χ. με βάση τη χρονολόγηση της ταμπλέτας PH 1.[10]
Τυπογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η επιγραφή έγινε φαινομενικά πατώντας ιερογλυφικές "σφραγίδες" μέσα στον μαλακό πηλό, με δεξιόστροφη σειρά που στρέφεται προς το κέντρο του δίσκου. Στη συνέχεια, ψήθηκε σε υψηλή θερμοκρασία. Ο μοναδικός χαρακτήρας του Δίσκου προέρχεται από το γεγονός ότι ολόκληρο το κείμενο γράφτηκε με αυτόν τον τρόπο, αναπαράγοντας ένα σώμα κειμένου με επαναχρησιμοποιούμενους χαρακτήρες.
Ο Γερμανός τυπογράφος και γλωσσολόγος Χέρμπερτ Μπρεκλ, στο άρθρο του "Η τυπογραφική αρχή" του Gutenberg-Jahrbuch, υποστηρίζει ότι ο δίσκος της Φαιστού είναι πρώιμο έγγραφο κινητής εκτύπωσης, δεδομένου ότι πληροί το ουσιώδες κριτήριο της τυπογραφικής εκτύπωσης.[11]
Ως μεσαιωνικό παράδειγμα για την ίδια τεχνική συνεχίζει να αναφέρει την αφιερωτική επιγραφή του Prüfening.[12][13]
Στο έργο του για την αποκρυπτογράφηση, ο Μπέντζαμιν Σβαρτζ αναφέρεται επίσης στον δίσκο της Φαιστού ως "τον πρώτο κινητό τύπο".[14]
Στο δημοφιλές επιστημονικό βιβλίο Guns, Germs and Steel, ο Τζάρεντ Ντάιμοντ περιγράφει τον δίσκο ως παράδειγμα τεχνολογικής εξέλιξης που δεν έγινε ευρέως διαδεδομένη επειδή έγινε σε λάθος χρόνο στην ιστορία και έρχεται σε αντίθεση με τον εκτυπωτικό τύπο του Γουτεμβέργιου.[15]
Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο δίσκος είναι φτιαγμένος από πηλό, ο οποίος ήταν από τα βασικότερα υλικά του Μινωικού κόσμου. Η μέση διάμετρός του είναι 15 εκατοστά και το μέσο πάχος του 1 εκατοστό. Στις δύο όψεις του βρίσκονται 45 διαφορετικά σύμβολα, πολλά από τα οποία αναπαριστούν εύκολα αναγνωρίσιμα αντικείμενα, όπως ανθρώπινες μορφές, ψάρια, πουλιά, έντομα, φυτά κ.α. Συνολικά υπάρχουν 241 σύμβολα, 122 στην 1η πλευρά και 119 στη 2η, τοποθετημένα σπειροειδώς. Τα σύμβολα είναι χωρισμένα σε ομάδες με τη χρήση μικρών γραμμών που κατευθύνονται προς το κέντρο του δίσκου.
Κείμενο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
(A1)      
|
(A2)  
|
(A3)   
|
(A4) 
|
(A5)  
|
(A6) 
|
(A7)  
|
(A8)  [.]
|
(A9)   
|
(A10)  
|
(A11)
|
(A12)   
|
(A13)  
|
(A14)  
|
(A15) 
|
(A16)
|
(A17)  
|
(A18)
|
(A19)
|
(A20)
|
| (A21)
|
(A22)
|
(A23) 
|
(A24) 
|
| (A25)
|
(A26)
|
(A27)
|
(A28) 
|
| (A29)
|
(A30)
|
(A31)
|
|
(B1) 
|
(B2)
|
(B3) 
|
(B4)
|
(B5) 
|
(B6)  
|
(B7)
|
(B8) 
|
(B9) 
|
(B10)
|
(B11) 
|
(B12)
|
| (B13)
|
(B14)
|
(B15)
|
(B16)
|
(B17) 
|
(B18)
|
(B19)
|
(B20)
|
| (B21)
|
(B22)
|
(B23)
|
(B24)
|
| (B25)
|
(B26)
|
(B27) 
|
(B28)
|
| (B29)
|
(B30)
|
Σύμβολα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο δίσκος παρουσιάζει ίχνη διορθώσεων που έγιναν από τον γραμματέα σε διάφορα σημεία. Τα 45 σύμβολα αριθμήθηκαν από τον Arthur Evans από 01 έως 45, και αυτή η αρίθμηση έχει γίνει η συμβατική αναφορά που χρησιμοποιείται από τους περισσότερους ερευνητές. Ορισμένα σύμβολα έχουν συγκριθεί με χαρακτήρες της Γραμμικής A από τους Ναχμ,[16] Τιμ,[17] και άλλοι. Άλλοι λόγιοι (Τζ Μπεστ, Σ. Ντέιβις) επεσήμαναν παρόμοιες ομοιότητες με τα ιερογλυφικά της Ανατολίας ή με τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά (Α. Κάνι). Στον παρακάτω πίνακα, ο χαρακτήρας "ονόματα" όπως δόθηκε από τον Γκόνταρτ (1995) δίνεται με κεφαλαία. Όπου ισχύει άλλη περιγραφή ή επεξεργασία, δίδονται με μικρά γράμματα.
| Αρ. | Σύμβολο | UCS | Ονομασία | Περιγραφή | Συνολικός αριθμός | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 01 | 
|
𐇐 | ΠΕΖΟΣ | βαδίζουσα φιγούρα ενός ανθρώπου | 11 | |
| 02 | 
|
𐇑 | ΚΕΦΑΛΙ ΜΕ ΛΕΙΡΙ | Κεφαλή ανθρώπου με κράνος με λοφίο | 19 | το πιο συχνό σύμβολο, εμφανίζεται πάντα στις αρχές λέξων |
| 03 | 
|
𐇒 | ΚΕΦΑΛΙ ΜΕ ΤΑΤΟΥΑΖ | ένα φαλακρό ανθρώπινο κεφάλι με τατουάζ ή κόσμημα στο μάγουλο | 2 | Μόνο στην πλευρά Α' |
| 04 | 
|
𐇓 | ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ | μια όρθια ανθρώπινη φιγούρα με δεμένα τα χέρια | 1 | |
| 05 | 
|
𐇔 | ΠΑΙΔΙ | 1 | ||
| 06 | 
|
𐇕 | ΓΥΝΑΙΚΑ | 4 | ||
| 07 | 
|
𐇖 | ΚΡΑΝΟΣ | ένα σύμβολο σε σχήμα καμπάνας | 18 | |
| 08 | 
|
𐇗 | ΓΑΝΤΙ | γροθιά με cestus | 5 | |
| 09 | 
|
𐇘 | ΤΙΑΡΑ | 2 | Μόνο στην πλευρά Β' | |
| 10 | 
|
𐇙 | ΒΕΛΟΣ | 4 | Μόνο στην πλευρά Α' | |
| 11 | 
|
𐇚 | ΤΟΞΟ | 1 | ||
| 12 | 
|
𐇛 | ΑΣΠΙΔΑ | 17 | 12 φορές στην ομάδα 02-12 | |
| 13 | 
|
𐇜 | ΓΚΛΟΠ | 6 | ||
| 14 | 
|
𐇝 | ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ | οι επίπεδες κορυφές των δύο προεξοχών σε αυτό το σχήμα καθώς και οι εγκοπές στη βάση είναι χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά των χειροπεδών, οι σχισμές που προορίζονται για την προσάρτηση των λουριών | 2 | και στις δύο πλευρές |
| 15 | 
|
𐇞 | ΑΞΙΝΑ | 1 | ||
| 16 | 
|
𐇟 | ΠΡΙΟΝΙ | μαχαίρι | 2 | Μόνο στην πλευρά Β' |
| 17 | 
|
𐇠 | ΚΑΠΑΚΙ | εργαλείο για την κοπή δέρματος | 1 | |
| 18 | 
|
𐇡 | ΜΠΟΥΜΕΡΑΝΓΚ | γωνία ξυλουργού | 12 | |
| 19 | 
|
𐇢 | Σχήμα "Υ" | 3 | Μόνο στην πλευρά Α' | |
| 20 | 
|
𐇣 | βάζο | 2 | Μόνο στην πλευρά Β' | |
| 21 | 
|
𐇤 | ΧΤΕΝΑ | ενδεχομένως ένα σχέδιο παλατιού[18] | 2 | Μόνο στην πλευρά Α' |
| 22 | 
|
𐇥 | ΣΦΕΝΤΟΝΑ | Διπλός σωλήνας | 5 | Μόνο στην πλευρά Β' |
| 23 | 
|
𐇦 | ΣΤΗΛΗ | τετράγωνο σφυρί | 11 | |
| 24 | 
|
𐇧 | ΚΥΨΕΛΗ ΜΕΛΙΣΣΩΝ | κτήριο που θυμίζει παγόδα | 6 | |
| 25 | 
|
𐇨 | ΠΛΟΙΟ | ένα κάθετο σύμβολο πλοίου | 7 | |
| 26 | 
|
𐇩 | ΚΕΡΑΤΟ | ενός βοδιού | 6 | |
| 27 | 
|
𐇪 | ΤΟΜΑΡΙ | ενός ζώου, πιθανόν ενός βοδιού | 15 | |
| 28 | 
|
𐇫 | ΠΟΔΙ ΤΑΥΡΟΥ | πόδι βοδιού | 2 | Μόνο στην πλευρά Α' |
| 29 | 
|
𐇬 | ΓΑΤΑ | κεφαλή ζώου της οικογένειας των αιλουροειδών | 11 | |
| 30 | 
|
𐇭 | ΚΡΙΑΡΙ | κεφάλι προβάτου με κέρατα | 1 | |
| 31 | 
|
𐇮 | ΑΕΤΟΣ | πουλί που πετάει | 5 | Μόνο στην πλευρά Α' |
| 32 | 
|
𐇯 | ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ | καθιστό περιστέρι | 3 | |
| 33 | 
|
𐇰 | ΤΟΝΟΣ | ψάρι (σαυρίδι ή κοινός τόνος, Thunnus thynnus) | 6 | |
| 34 | 
|
𐇱 | ΜΕΛΙΣΣΑ | έντομο, πιθανώς μια μέλισσα | 3 | |
| 35 | 
|
𐇲 | φυτό ή δέντρο (πλάτανος) | 11 | ||
| 36 | 
|
𐇳 | ΑΜΠΕΛΟΣ | κλαδί ελιάς | 4 | Μόνο στην πλευρά Β' |
| 37 | 
|
𐇴 | ΠΑΠΥΡΟΣ | φυτό με λουλούδι σε σχήμα ανεμιστήρα | 4 | |
| 38 | 
|
𐇵 | ΡΟΣΣΕΤΑ | μαργαρίτα ή ανεμόνι, άνθος με 8 πέταλα | 4 | |
| 39 | 
|
𐇶 | ΚΡΙΝΟΣ | λουλούδι κρόκος, σχήμα Ψ | 4 | |
| 40 | 
|
𐇷 | ΠΛΑΤΗ ΒΟΔΟΥ | 6 | ||
| 41 | 
|
𐇸 | ΦΛΑΟΥΤΟ | 2 | Μόνο στην πλευρά Α' | |
| 42 | 
|
𐇹 | ΤΡΙΦΤΗΣ | 1 | ||
| 43 | 
|
𐇺 | ΣΟΥΡΩΤΗΡΙ | τρίγωνο με εσωτερική κοκκοποίηση | 1 | |
| 44 | 
|
𐇻 | ΜΙΚΡΟΣ ΠΕΛΕΚΥΣ | 1 | ||
| 45 | 
|
𐇼 | ΚΥΜΑΤΙΣΤΟΣ ΙΜΑΝΤΑΣ | νερό | 6 |
Μη-τυπογραφημένα σύμβολα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ορισμένα σύμβολα είναι χαραγμένα με γραφίδα, και συνδέονται με το πρώτο ή τελευταίο σύμβολο μιας "λέξης", ανάλογα με την επιλεγμένη κατεύθυνση ανάγνωσης. Η σημασία τους είναι θέμα συζήτησης. Μια υπόθεση, υποστηριζόμενη μεταξύ άλλων και από τον Άρθουρ Έβανς, είναι ότι χρησιμοποιούνταν για να υποδιαιρέσουν το κείμενο σε παραγράφους, αλλά έχουν προσφερθεί εναλλακτικές έννοιες από άλλους μελετητές.
Κατεύθυνση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Έβανς κάποια στιγμή, δημοσίευσε ένα ισχυρισμό ότι ο δίσκος είχε γραφτεί, και πρέπει να διαβαστεί, από το κέντρο προς τα έξω, γιατί θα ήταν πιο εύκολο να τοποθετήσετε πρώτα την επιγραφή και στη συνέχεια να το διαβάσετε ώστε να ταιριάζει στο κείμενο. Υπάρχει γενική συμφωνία ότι έκανε λάθος και ο ίδιος ο Έβανς άλλαξε γνώμη: η επιγραφή έγινε και πρέπει να διαβαστεί από έξω προς το κέντρο. Τα κέντρα των σπειρών δεν βρίσκονται στο κέντρο του δίσκου και μερικά από τα σύμβολα κοντά στο κέντρο είναι γεμάτα, σαν να ήταν περιορισμένος ο χώρος. Ένα ζευγάρι συμβόλων είναι τοποθετημένο από πάνω προς τα κάτω, οπότε είναι δύσκολο να προσδιοριστεί σε ποια σειρά θα πρέπει να είναι. Εκτός από το στενό τμήμα, όταν υπάρχουν υπερβολές, το εσωτερικό σύμβολο υπερκαλύπτει το εξωτερικό σύμβολο. Ο Ζαν Φωκονώ πρότεινε την ανασυγκρότηση των κινήσεων του γραμματέα, η οποία θα απαιτούσε επίσης μια προς τα έσω κατεύθυνση.
Προσπάθειες αποκρυπτογράφησης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο δίσκος έχει κεντρίσει τη φαντασία πολλών αρχαιολόγων, επαγγελματιών και μη, και έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες αποκρυπτογράφησής του. Έχουν προταθεί πάρα πολλές ερμηνείες του κειμένου του, όπως ότι πρόκειται για προσευχή, για τη διήγηση μίας ιστορίας, για ένα γεωμετρικό θεώρημα, για ημερολόγιο κ.ά..
Παρόλα αυτά η επιστημονική κοινότητα δεν έχει αποδεχθεί καμία από τις προτεινόμενες αποκρυπτογραφήσεις και ο δίσκος παραμένει ένα άλυτο μυστήριο. Αν και δεν είναι σαφές ότι πρόκειται για γραφή, οι περισσότερες απόπειρες αποκρυπτογράφησης υποθέτουν ότι είναι. Οι περισσότεροι υποθέτουν ότι πρόκειται για συλλαβάριο, άλλοι για ένα αλφάβητο ή λογογραφία. Οι προσπάθειες αποκρυπτογράφησης θεωρούνται γενικά απίθανο να πετύχουν εάν δεν βρεθούν περισσότερα παραδείγματα γλυφών, καθώς γενικά συμφωνείται ότι δεν υπάρχει αρκετό πλαίσιο για μια ουσιαστική ανάλυση.
Αν και ο Δίσκος της Φαιστού είναι γενικά αποδεκτός ως αυθεντικός από τους αρχαιολόγους, μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι ο δίσκος είναι πλαστογραφία ή φάρσα.
Εικόνες του Δίσκου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
 |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ C.Michael Hogan, Phaistos fieldnotes, The Modern Antiquarian, 2007
- ↑ Campbell-Dunn, Graham (2006). Who Were the Minoans?. AuthorHouse. σελ. 207. ISBN 978-1-4259-2007-4.
- ↑ Timm, Torsten (2004). «Der Diskos von Phaistos - Anmerkungen zur Deutung und Textstruktur». Indogermanische Forschungen (109): 204–231. http://www.kereti.de/arkalochoriEngl.html.
- ↑ Robinson:2008
- ↑ Eisenberg, Jerome M. (2008). «The Phaistos Disk: one hundred year old hoax?». Minerva (July/August): 9–24.
- ↑ Eisenberg, Jerome M. (2008). «Phaistos Disk: A 100-Year-Old Hoax? Addenda, Corrigenda, and Comments». Minerva (September/October): 15–16. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-10-19. https://web.archive.org/web/20121019150713/http://www.utexas.edu/research/pasp/publications/pdf/disk1.pdf.
- ↑ Robinson:2008
- ↑ Notes on the Autheticity of the Phaistos disc
- ↑ Seal of the month - 2013 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-22 στο Wayback Machine. Heidelberg University
- ↑ Winfried Achterberg· Dutch Archaeological and Historical Society (2004). The Phaistos disc: a Luwian letter to Nestor. Dutch Archaeological and Historical Society. ISBN 978-90-72067-11-1.
- ↑ Brekle, Herbert E. (1997): "Das typographische Prinzip. Versuch einer Begriffsklärung" Αρχειοθετήθηκε 2011-07-16 στο Wayback Machine., Gutenberg-Jahrbuch, Vol. 72, pp. 58–63 (60f.)
- ↑ Brekle, Herbert E. (1997): "Das typographische Prinzip. Versuch einer Begriffsklärung" Αρχειοθετήθηκε 2011-07-16 στο Wayback Machine., Gutenberg-Jahrbuch, Vol. 72, pp. 58–63 (62f.)
- ↑ Brekle, Herbert E. (2005): Die Prüfeninger Weiheinschrift von 1119. Eine paläographisch-typographische Untersuchung (brief summary Αρχειοθετήθηκε 2011-10-01 στο Wayback Machine.), Scriptorium Verlag für Kultur und Wissenschaft, Regensburg, (ISBN 3-937527-06-0)
- ↑ Schwartz, Benjamin (1959). «The Phaistos disk». Journal of Near Eastern Studies 18 (2): 105–112 (107). doi:.
- ↑ Diamond, Jared (1997). «13: Necessity's Mother: The evolution of technology». Guns, Germs and Steel: The Fates of Human Society. ISBN 978-0-393-03891-0.
- ↑ Nahm, Werner. «Vergleich von Zeichen des Diskos von Phaistos mit Linear A». Kadmos (Vol. 14, No. 2. (1975)): 97–101.
- ↑ Timm, Torsten (2004). «Der Diskos von Phaistos - Anmerkungen zur Deutung und Textstruktur». Indogermanische Forschungen (109): 204–231.
- ↑ Ancient-Greece.org. «Knossos Plan». Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2012.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ο Δίσκος της Φαιστού είναι το έμβλημα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ)
- Πληροφορίες για το Δίσκο στην πύλη Οδυσσέας Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
|