Βίος Απολλωνίου Τυανέως

Ένας περιπλανώμενος φιλόσοφος, που πιθανότατα αντιπροσωπεύει τον Απολλώνιο των Τυάνων, που έζησε ένα μέρος της ζωής του στην Κρήτη και πέθανε εκεί. Βρέθηκε στη Γόρτυνα (τέλη 2ου αι. μ.Χ.), σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης.

Το έργο Βίος Απολλώνιου Τυανέως (αρχ. ελλην.: Τὰ ἐς τὸν Τυανέα Ἀπολλώνιον), γνωστό και με τον λατινικό του τίτλο Vita Apollonii, είναι ένα κείμενο σε οκτώ βιβλία, γραμμένο στην Αρχαία Ελλάδα από τον Φιλόστρατο (π. 170 – π. 245 μ.Χ.). Αφηγείται την ιστορία του Απολλώνιου από τα Τύανα (π. 170 – π.. 245 μ.Χ.), ενός Νεοπυθαγόρειου φιλόσοφου και διδασκάλου.

Περιεχόμενα

Το βιβλίο περιγράφει εκτενώς τα υποτιθέμενα ταξίδια του Απολλώνιου στην Ιταλία, τη Ισπανία, τη Νουβία, τη Συρία, τη Μεσοποταμία και την Ινδία. Μερικοί μελετητές το θεωρούν φανταστικό, και υποστηρίζουν ότι ο Απολλώνιος πιθανότατα δεν έφτασε ποτέ σε κάποια από αυτές τις χώρες, αλλά πέρασε ολόκληρη τη ζωή του στην Ανατολή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Σύμφωνα με τον Φιλόστρατο, το βιβλίο του βασίζεται σε πολλές πηγές:

• Ένα βιβλίο για τη νεότητα του Απολλώνιου, γραμμένο από τον Μάξιμο των Αιγών
• Απομνημονεύματα που έγραψε ένας μαθητής του Απολλώνιου, ο Δάμις .
• Οι «Αναμνήσεις του Απολλώνιου από τα Τύανα, μάγου και φιλοσόφου», γραμμένα από έναν Μοιραγένη, αν και ο Φιλόστρατος θεωρεί αυτή την αφήγηση μάλλον αναξιόπιστη.
• Τοπικές γνώσεις από πόλεις, όπως η Έφεσος, τα Τύανα, οι Αιγές και η Αντιόχεια .

Το ταξίδι του Απολλώνιου προς τα ανατολικά περιγράφεται στο Βιβλίο α΄. Ο Απολλώνιος λαμβάνει από τον Πάρθο βασιλιά Βαρδάνη Α΄ (40–47) μια ασφαλή επικοινωνία προς τον Πάρθο ηγεμόνα Φραώτη στην Ινδία:

Και με αυτό, τους έδειξε ένα γράμμα, γραμμένο γι' αυτόν το σκοπό, και αυτό τους έδωσε την ευκαιρία να θαυμάσουν ξανά την ανθρωπιά και την προνοητικότητα του Βαρδάνη. Διότι είχε απευθύνει την εν λόγω επιστολή στον σατράπη του Ινδού, αν και δεν υπαγόταν στην κυριαρχία του. Και σε αυτό τού υπενθύμισε την καλή υπηρεσία που του είχε κάνει, αλλά δήλωσε ότι δεν θα ζητούσε ανταπόδοση για τον ίδιο, «διότι», είπε, «δεν είναι η συνήθειά μου να ζητώ ανταπόδοση χάρης». Αλλά είπε ότι θα ήταν πολύ ευγνώμων, αν μπορούσε να καλωσορίσει τον Απολλώνιο και να τον στείλει όπου ήθελε να πάει. Και είχε δώσει χρυσό στον οδηγό, ώστε σε περίπτωση που έβρισκε τον Απολλώνιο σε έλλειψη, να του το δώσει, και να τον σώσει από το να κοιτάξει τη γενναιοδωρία οποιουδήποτε άλλου. – Βιβλίο II:17

Η περιγραφή της επίσκεψης του Απολλώνιου στην Ινδία γίνεται στο Βιβλίο β', και ιδιαίτερα η επίσκεψη στην πόλη Τάξιλα, που περιγράφεται στα κεφάλαια 20 έως 24. Περιγράφει κατασκευές ελληνικού τύπου στα Τάξιλα, μάλλον αναφερόμενος στο Σίρκαπ:

Η Τάξιλα, μας λένε, είναι περίπου όσο η Νινευή και ήταν οχυρωμένη αρκετά καλά με τον τρόπο των ελληνικών πόλεων. Έχω ήδη περιγράψει τον τρόπο, με τον οποίο είναι τειχισμένη η πόλη, αλλά λένε ότι χωρίστηκε σε στενά δρομάκια με τον ίδιο ακανόνιστο τρόπο όπως στην Αθήνα, και ότι τα σπίτια ήταν κτισμένα με τέτοιο τρόπο, που αν τα δεις από έξω είχαν μόνο έναν όροφο, ενώ αν έμπαινες σε ένα από αυτά, αμέσως έβρισκες υπόγεια δωμάτια που εκτείνονται τόσο κάτω από το επίπεδο της γης, όσο και τα δωμάτια από πάνω. – Βιβλίο II:23

Εξηγεί επίσης ότι ο Ινδο-Πάρθιος βασιλιάς της Τάξιλα, ονόματι Φραώτης, μιλάει άπταιστα ελληνικά, μια γλώσσα στην οποία είχε εκπαιδευτεί ενώ ήταν εξόριστος στα ανατολικά, πέρα από τον ποταμό Ύφαση:

Πες μου, Βασιλιά, πώς απέκτησες τέτοια γνώση της ελληνικής γλώσσας, και από πού αντλήσατε όλα τα φιλοσοφικά σας επιτεύγματα σε αυτόν τον τόπο; – Βιβλίο β':29

Ο πατέρας μου, μετά από ελληνική εκπαίδευση, με έφερε στους σοφούς σε ηλικία κάπως πολύ νωρίς ίσως, γιατί ήμουν μόλις δώδεκα τότε, αλλά με μεγάλωσαν σαν δικό τους γιο. Για όποιον παραδέχεται ότι γνωρίζει την ελληνική γλώσσα τους αρέσει ιδιαίτερα, διότι θεωρούν ότι λόγω της ομοιότητας της διάθεσής του ανήκει ήδη στους εαυτούς τους. – Βιβλίο β':31

Εκδόσεις

• Φιλόστρατος: Ο βίος του Απολλώνιου των Τυάνων, μτφρ. FC Conybeare, τόμ. 1 (Books I-IV) and 2 (Books V-VIII), Harvard University Press, Cambridge (Mass.) 1911 (Loeb Classical Library αρ. 16 και αρ. 17),(ISBN 0-674-99018-8) και(ISBN 0-674-99019-6) (ελληνικό κείμενο και αγγλική μετάφραση)
• Φιλόστρατος: Ο Βίος του Απολλώνιου από τα Τύανα, εκδ. Christopher P. Jones, τόμ. 1 (Books I-IV) and 2 (Books V-VIII), Harvard University Press, Cambridge (Mass.) 2005 (Loeb Classical Library αρ. 16 και αρ. 17),(ISBN 0-674-99613-5) και(ISBN 0-674-99614-3) (ελληνικό κείμενο και αγγλική μετάφραση)
• Filostrat: Viața lui Apollonius din Tyana, μετάφραση Marius-Tiberiu Alexianu, Editura Polirom, Iași 1997,(ISBN 973-683-000-4) (Ρουμανική μετάφραση)

Περαιτέρω ανάγνωση

• Boter, Gerard (2023). Critical notes on philostratus' "Life of Apollonius of Tyana". Berlin: De Gruyter. ISBN 9783111243658. 
• Cerqueiro, Daniel (2005). El Taumaturgo (Apolonio de Tiana. Buenos Aires. Ed. Pequeña Venecia. ISBN 987-9239-15-6
• Jaap-Jan Flinterman: Power, Paideia and Pythagoreanism, Amsterdam 1995, (ISBN 90-5063-236-X)
• Maria Dzielska: Apollonius of Tyana in Legend and History, Rome 1986, (ISBN 88-7062-599-0)
• Graham Anderson: Philostratus. Biography and Belles Lettres in the Third Century A.D., London 1986, (ISBN 0-7099-0575-0)
• Theios Sophistès. Essays on Flavius Philostratus' Vita Apollonii. Edited by Kristoffel Demoen and Danny Praet. Leiden, Brill, 2008 (Mnemosyne, Supplements, 305), xvi, 405 pp.
• Dall'Asta, Matthias. Philosoph, Magier, Scharlatan und Antichrist: zur Rezeption von Philostrats Vita Apollonii in der Renaissance. (Kalliope - Studien zur griechischen und lateinischen Poesie, 8). Heidelberg, Winter, 2008. xii, 403 S.
• Flinterman, J.-J. "“The Ancestor of My Wisdom”: Pythagoras and Pythagoreanism in Life of Apollonius," in Philostratus. Ed. by E. Bowie and J. Elsner. Cambridge, 2009, 155–175.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Life of Apollonius, translated by F. C. Conybeare, 1912, Loeb Classical Library
• Kayser, Carl Ludwig (1870). «Philostratus the Athenian, Vita Apollonii». Perseus Digital Library. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2024. , full Greek text