Αχινός
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Αχινός | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Αχινοί του είδους Sterechinus neumayeri
| ||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||
| ||||||||
| Subclasses | ||||||||
| ||||||||
Οι αχινοί είναι μικρά, θαλάσσια ζώα με ασβεστολιθικό σφαιρικό κέλυφος που φέρουν αγκάθια. Ανήκουν στην υπο-συνομοταξία των Εχινοζώων (ή Ελευθεροζώων), της συνομοταξίας των Εχινοδέρμων, στην οποία ανήκουν και οι αστερίες. Τα ζώα αυτά σχηματίζουν την ομοταξία των Εχινοειδών (Echinoidea).
Απαντώνται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Ειδικότερα, ζουν στη λάσπη του βυθού ή σε μέρη με φύκια ή επάνω σε βράχους, σε μικρό σχετικά βάθος. Χαρακτηριστικό τους είναι τα μακριά τους αγκάθια, με τα οποία κινούνται, ενώ για την κίνησή τους χρησιμοποιούν και βαδιστικούς ποδίσκους, που έχουν σχήμα σωλήνα. Με τους ποδίσκους προσκολλώνται σε στέρεα υποστηρίγματα και επίσης αναπνέουν. Το κέλυφός τους σχηματίζει κάψα, η διάμετρος της οποίας τυπικά κυμαίνεται από 3 ως 10 εκατοστά. Τα γνωστότερα χρώματα περιλαμβάνουν το μαύρο και το σκούρο πράσινο, λαδί, καφέ, μωβ και κόκκινο. Τρέφονται κυρίως με Άλγες αλλά και με μύδια και άλλα ασπόνδυλα και κινούνται αργά. Εχθροί τους είναι οι αστερίες, τα χέλια και άλλα ζώα για τα οποία αποτελούν τροφή. Υπάρχουν γύρω στα 700 είδη αχινών, από τα οποία αρκετά είναι εδώδιμα και αποτελούν αλιεύματα.
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα ζώα αυτά έχουν πενταμερή συμμετρία. Το κέλυφός τους αποτελείται από πινάκια με ασβεστολιθική σύσταση, τα οποία ενώνονται με ραφή σχηματίζοντας κλειστή κάψα (γνωστή και ως «λύχνος του Αριστοτέλη»), που περιβάλλεται από αγκάθια, είναι πλατιά στην κοιλιά και θολωτή στη ράχη. Στη μέση της κοιλιάς βρίσκεται το στόμα, όπου το ζώο φέρει μασητική συσκευή, με πέντε δόντια, ώστε να τεμαχίζει την τροφή του. Τα μάτια και οι ποδίσκοι του δε φαίνονται. Από τους πόρους της κοιλιάς του προβάλλουν και οι ποδολαβίδες, τα οποία είναι εξαρτήματα που μοιάζουν με κλωστές, τα οποία χρησιμεύουν στον καθαρισμό του κελύφους και στην άμυνα του ζώου. Κυριότεροι εχθροί των αχινών είναι οι αστερίες, διάφορα σαρκοφάγα ψάρια και ζώα της θάλασσας.
Αναπαραγωγή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα αρσενικά με τα θηλυκά διαφέρουν. Τα θηλυκά χαρακτηρίζονται από μικρότερα αγκάθια καθώς και από κάποιο ιδιαίτερο χρώμα εκτός του μαύρου. Επίσης τα θηλυκά συνήθως φέρουν πάνω στα αγκάθια τους κάποιο μικρό κοχυλάκι η φύκι. Τα αρσενικά έχουν μικρότερο σώμα και μεγαλύτερα αγκάθια, και το χρώμα τους είναι καθαρό μαύρο. Η γονιμοποίηση του θηλυκού γίνεται από τα γεννητικά προϊόντα που βγάζει μέσα στο νερό το αρσενικό. Τα αυγά επίσης τα γεννούν μέσα στο νερό. Το μέρος του αχινού που τρώγεται είναι οι γεννητικοί αδένες του, όπου βρίσκονται και τα αυγά του, οι οποίοι αποτελούν και αφροδισιακό φαγητό (χαβιάρι).
Αλιεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι αχινοί αλιεύονται κυρίως σε βραχώδεις ακτές, είτε με βάρκα είτε από την ακτή, με ειδικό αλιευτικό εργαλείο, το λεγόμενο "μπράγκα" ή με απόχη, ή μ΄ ένα καλάμι σχιστό στην άκρη σαν διχάλα, ή και με το χέρι.
"Αχινιοί φεγγαρόφωτοι": η δημώδης αυτή έκφραση λέγεται επειδή φαίνεται πως το φεγγάρι επιδρά πολύ στους αχινούς. Έτσι "με γεμάτο το φεγγάρι (πανσέληνο) είναι κι αυτοί γιομάτοι αυγά, (αυγωμένοι), ενώ αντίθετα, στη χάση του φεγγαριού είναι σχεδόν άδειοι".
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από τους κολυμβητές να μην τους πατήσουν γιατί τότε άκρες από τα αγκάθια τους εισχωρούν στο δέρμα του πέλματος. Σε τέτοια περίπτωση μια επάλειψη με λίγο ζεστό λάδι προλαβαίνει τυχόν κακοφόρμισμα και η αφαίρεσή τους είναι κάπως πιο εύκολη. Αφαίρεση μπορεί να γίνει και με κάποιο τσιμπιδάκι.
Αχινοί που είναι προσκολλημένοι σε μεταλλικά αντικείμενα π.χ. άγκυρες, ύφαλα πλοίων, μεταλλικές αποβάθρες κ.λπ. χαρακτηρίζονται επικίνδυνοι δηλητηρίασης και η αλιεία τους πρέπει ν΄ αποφεύγεται.
Κατανάλωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι αχινοί τρώγονται κυρίως ωμοί ή βραστοί (αχινόσουπα), κατατάσσονται στα θαλασσινά και θεωρούνται νηστίσιμοι. Τα αυγά των αχινών αποτελούν αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης ιδίως στην Ινδία αλλά και στην Ιταλία. Κρατώντας με προσοχή τον αχινό και ξύνοντας με ένα μαχαίρι το κέλυφος, στη θάλασσα ή σε τρεχούμενο νερό, αφαιρούμε τ΄ αγκάθια του και στη συνέχεια ανοίγουμε το κέλυφος από το στόμα του και αδειάζουμε το περιεχόμενο σε πιάτο.
Ο αχινός δεν θα πρέπει να είναι νεκρός, διότι η αποσύνθεσή του δημιουργεί δηλητήριο. Το ότι ο αχινός είναι ζωντανός επιβεβαιώνεται προηγουμένως από το αν κινεί τα αγκάθια του. Απαραίτητα όταν σερβίρεται αχινός ωμός θα πρέπει να συνοδεύεται με λεμόνι ή ξύδι.
Καλύτεροι αχινοί για κατανάλωση είναι οι κόκκινοι, σε αντίθεση με τους μαύρους που είναι σχετικά άγευστοι. Ο αχινός θεωρείται προστατευόμενο είδος και για την αλίευσή του απαιτείται σχετική άδεια.[1] Αρχειοθετήθηκε 2020-07-20 στο Wayback Machine.
Είδη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το γένος των αχινών περιλαμβάνει περί τα 14 είδη, εκ των οποίων σπουδαιότερα είναι οι:
- Αχινός ο εδώδιμος: απαντάται κυρίως στη Βόρεια θάλασσα και αποτελεί σπουδαίο έδεσμα.
- Αχινός ο οπλισμένος: απαντάται επίσης στη Βόρεια θάλασσα.
- Αχινός ο οξύς: απαντάται στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού και στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Νέα Εγκυκλοπαίδεια, Μαλλιάρης – Παιδεία, εκδ. 2006, τ. 4, σελ. 441.
- Smith, Andrew B. (1984), Echinoid Palaeobiology (Special topics in palaeontology). London: Allen & Unwin. ISBN 0-04-563001-1
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Συστηματική ταξινόμηση Εχινοειδών
- 70% of Sea Urchin Genes Have a Human Counterpart -- Sequencing confirms that sea urchins are more closely related to humans than fruit flies (LiveScience.com, November 2006).
- Spiny creature's genome insight
- lantern.jpg Διάγραμμα του λύχνου του Αριστοτέλη, που βρίσκεται στον αχινό.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τ.8ος, σ.623
- Θ. Μαρσέλλου "Τα ψάρια και το ψάρεμα" - Αθήναι 1973, σ.296