Αλεξάντρ Συνβέ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Αλ. Συνβέ)
Αλεξάντρ Συνβέ
Alexandre Synvet
Α. Συνβέ, φωτογραφία του Αλεξάντρ Κουινέ.
Γενικές πληροφορίες
ΓέννησηAlexandre Sinvet (Synvet)
Μέσα 19ου αιώνα.
Φινιστέρ, Βρετάνη
ΘάνατοςΜετά το 1886
Εθνικότητα Γαλλική
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓαλλικά
Πληροφορίες ασχολίας
ΙδιότηταΚαθηγητής γεωγραφίας, ακαδημαϊκός, ελληνιστής φιλόλογος, χαρτογράφος, εκδότης
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Εξώφυλλο του έργου του "Les Grecs de l’Empire Ottoman" που εξέδωσε το 1878.
Εθνολογικός χάρτης των Βαλκανίων του 1877 από τη μελέτη "Carte ethnographique de la Turquie d'Europe et dénombrement de la population grecque de l'Empire ottoman" του Α. Συνβέ

Ο Αλεξάντρ Συνβέ[1] (γαλλικά: Alexandre Synvet ή Sinvet, γνωστός στη βιβλιογραφία ως Α. Συνβέ (A. Synvet), terminus post quem 1886) ήταν Γάλλος[2][3][4] γεωγράφος και χαρτογράφος. Έμεινε στην ιστοριογραφία γνωστός για το εθνολογικό χάρτη των Βαλκανίων με τον τίτλο "Les Grecs de l’Empire Ottoman. Étude Statistique et Ethnographique" (μτφ. "Οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στατιστική και Εθνογραφική Μελέτη") που εξέδωσε το 1878, όταν ήταν ακόμα καθηγητής γεωγραφίας στο Αυτοκρατορικό Οθωμανικό Λύκειο του Γαλατά Σαράι (Lycée Impérial Ottoman de Galata-Sérai) στην Κωνσταντινούπολη.

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την ζωή του και για το πλήρες όνομά του. Αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως Α. Συνβέ, ενώ σπανιότερα αναφέρεται ως Αλ. Συνβέ (Al. Synvet).[5][6] Αναφέρεται ότι καταγόταν από τον νομό Φινιστέρ της Βρετάνης. Ενώ σπούδαζε στην Φυσική Σχολή του Ρεν (École Normale de Rennes), έλαβε υποτροφία (bourse départementale) στις 10 Οκτωβρίου 1866 για να σπουδάσει στην Ειδική Φυσική Σχολή του Κλυνύ (École Normale Spéciale de Cluny) της Βουργουνδίας και έπειτα διορίστηκε ως εκπαιδευόμενος στις 4 Ιουλίου 1868 και έπειτα ως διορισμένος εκπαιδευτικός (officier) της δημόσιας εκπαίδευσης (instruction publique) στο γαλλόφωνο Αυτοκρατορικό Οθωμανικό Λύκειο του Γαλατά Σαράι (Lycée Impérial Ottoman de Galata-Sérai) στην Κωνσταντινούπολη,[1][7][8] όπου ανέλαβε το μάθημα της Γεωγραφίας.[9][10]

Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Κωνσταντινούπολη, εκδίδει διάφορα έργα και γράφει στο τοπικό τύπο, επισκέπτεται περιοχές της αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα τη Μακεδονία και τη Θράκη, ενώ ενδιαφέρεται έντονα για τις προκλήσεις της εποχής του, που ήταν η καταγραφή των πληθυσμιακών ομάδων στην αυτοκρατορία.[11][12] Το 1872, δημοσιεύεται το "Traité de géographie générale de l`Empire Ottoman" (μτφ. "Πραμάτεια της γενικής γεωγραφίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας") και το 1874 το "Description succincte de l'Arabie: Pour servir d'appendice à la géographie générale de l'Empire ottoman" (μτφ. "Σύντομη περιγραφή της Αραβίας: Για να χρησιμεύσει ως παράρτημα στη γενική γεωγραφία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας"), που αποτελεί συμπλήρωμα του πρώτου του έργου. Την περίοδο από το 1874 με 1875, ιδρύει το γαλλικό περιοδικό "Univers" (μτφ. "Σύμπαν"), που αποτελεί σύμφωνα με την έκδοση μια «ανατολική, πολιτική, λογοτεχνική και επιστημονική ανασκόπηση» (revue orientale politique, littéraire et scientifique), ενώ άρθρα του δημοσιεύονται και στην αντίστοιχη τουρκική έκδοση του περιοδικού "Cihan"[13].

Το 1877, ολοκληρώνει και εκδίδει την μελέτη του "Carte ethnographique de la Turquie d'Europe et dénombrement de la population grecque de l'Empire ottoman" (μτφ. "Εθνογραφικός χάρτης της Ευρωπαϊκής Τουρκίας και απαρίθμηση του ελληνικού πληθυσμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας") και τον επόμενο χρόνο την δεύτερη έκδοση με τον τίτλο "Les grecs de l’Empire Ottoman. Étude statistique et ethnographique" (μτφ. "Οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στατιστική και Εθνογραφική Μελέτη"). Η έκδοση των δύο τελευταίων έργων, έγινε σε μια περίοδο έντονων ανταγωνισμών, σε συνδυασμό με τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, μεταξύ των βαλκανικών κρατών για την διεκδίκηση εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με χριστιανικό και μουσουλμανικό πληθυσμό.[14] Η αναστάτωση που προκάλεσε στην Αθήνα η απόσχιση της Βουλγαρικής Εξαρχίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1872 οδήγησε στην παραγωγή τριών χαρτών για την υποστήριξη των ελληνικών διεκδικήσεων στη Μακεδονία: του Έντουαρντ Στάνφορντ, του Φ. Μπιανκόνι και του Συνβέ, που διέκειτο ευνοϊκά απέναντι στις ελληνικές διεκδικήσεις.[15][16] Στο χάρτη του ο Συνβέ χρησιμοποιήσε στοιχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου[17] και υιοθετούσε την ελληνοτουρκική οπτική γωνία. Για να περιορίσει τις Σλαβικές διεκδικήσεις, εφάρμοσε μια νέα μέθοδο που έδινε έμφαση στην ετερογένεια των πληθυσμών που κατοικούσαν σε περιοχές των Βαλκανίων εκτός της Ρουμανίας και μέρους της Βουλγαρίας, όπου μόνο παρουσίασε συμπαγείς εθνοτικές ομάδες. Παρουσίασε ως Τούρκους όλους τους Μουσουλμάνους (που είχε παρουσιάσει ως Μουσουλμάνους στην αρχική έκδοση), επιλογή που αργότερα θα εξόργιζε Σλάβους λογίους, αλλά την εποχή εκείνη μπορούσε να δικαιολογηθεί από το ότι οι πολλοί Βόσνιοι, Σέρβοι, Αλβανοί και Βούλγαροι (Πομάκοι) που είχαν προσηλυτιστεί στο Ισλάμ βρίσκονταν εγγύτερα στους Τούρκους από κοινωνική άποψη και ήταν στενοί σύμμαχοι στις επιδιώξεις τους.[18] Όπως και στους άλλους δύο φιλελληνικούς χάρτες, όλοι οι σλαβόφωνοι και βλαχόφωνοι Πατριαρχικοί παρουσιαζόταν ως Έλληνες.[17] Κατηγοριοποιώντας τους Βλάχους ως Έλληνες και αναγνωρίζοντας Βουλγαρόφωνους Έλληνες στη Ρούμελη και τη Μακεδονία ο Συνβέ επεξέτεινε τα ελληνικά εθνογραφικά σύνορα, δίχως να έχει υιοθετήσει τις υπερβολές των χαρτών των Στάνφορντ και Μπιανκόνι.[19] Ο χάρτης του έγινε δεκτός ευνοϊκά από τους Έλληνες το 1877 και από τη Μεγάλη Βρετανία. Οι τρεις χάρτες που προωθούσαν τις ελληνικές διεκδικήσεις προσκομίστηκαν στο Συνέδριο του Βερολίνου. Έτυχαν, ωστόσο, άσχημης υποδοχής στην Ευρώπη πλην της Μεγάλης Βρετανίας, καθώς είχε πλέον διαδοθεί η πεποίθηση ότι τα Βαλκάνια ήταν σλαβική περιοχή. Πέτυχαν, πάντως, να θέσουν υπό αμφισβήτηση τη Βουλγαρική εθνοτική ηγεμονία.[17][20]

Τον πρώτο χρόνο του Ρωσοτουρκικού Πολέμου, ο Α. Συνβέ κατηγορήθηκε ότι διετέλεσε συνωμοσία με τον δραγουμάνο της ρωσικής πρεσβείας και απομακρύνθηκε από το εκπαιδευτικό προσωπικό της σχολής με απόφαση του νέου της διευθυντή, Αλί Σουαβί (Ali Suavi). Όταν του αποδόθηκαν κατηγορίες από τον Υπουργό της Αστυνομίας, έμαθε ότι τον κατέδωσε ο νέος διευθυντής της σχολής και έσπευσε να τον καταγγείλει. Στην υπόθεση παρενέβη ο Υπουργός Δημόσιας Παιδείας Μυνίφ Πασάς (Münif Pacha) που έτρεφε συμπάθεια για τον Γάλλο γεωγράφο, και προσπάθησε να μεταπείσει τον διευθυντή της σχολής ώστε να επαναφέρει τον Α. Συνβέ στα διδακτικά του καθήκοντα.[11]

Ήταν απεσταλμένος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε πολλά συνέδρια γεωγραφίας στην Ευρώπη τουλάχιστον μέχρι το 1880.[21] Υπήρξε επίτροπος της Υψηλής Πύλης στο Παγκόσμιο Συνέδριο των Γεωγραφικών Επιστημών στο Παρίσι και αντιπρόσωπος στην Κωνσταντινούπολη του Ινστιτούτου Εθνογραφίας της Γαλλίας.[22][23] Ήταν διαρκές μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου της Κωνσταντινούπολης,[5] που ήταν υπεύθυνη για την εξέταση των επιστημονικών συγγραμμάτων που υποβάλλονται στην τακτική συνεδρίαση του συλλόγου,[24] και τακτικό μέλος του συλλόγου από το 1875.[25] Την έκδοση της μελέτης του 1878 που τον καθιέρωσε, αλλά και της πρώτης ένα χρόνο νωρίτερα με τον τίτλο "Carte ethnographique de la Turquie d'Europe et dénombrement de la population grecque de l'Empire ottoman" (μτφ. "Εθνογραφικός χάρτης της ευρωπαϊκής Τουρκίας και απαρίθμηση του ελληνικού πληθυσμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας"), έγινε με την συνδρομή των μελών της Επιστημονικής Επιτροπής, του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των φιλεκπαιδευτικών συλλόγων της ελληνικής ομογένειας της αυτοκρατορίας.[26] Έπειτα εγκαταλείπει την Κωνσταντινούπολη και στις 21 Οκτωβρίου 1881, ανέλαβε καθηγητής στο Λύκειο της Νίκαιας (Lycée de Nice) με εντολή του Υπουργείου Δημόσιας Παιδείας της Γαλλίας,[27] θέση την οποία διατήρησε μέχρι το 1884 ως «ειδικός διδάσκων» (professeur d'enseignement spécialisé) στα μαθήματα της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της γραμματικής.[28][29] Έπειτα φαίνεται να διορίστηκε στο Λύκειο του Σαν-Ετιέν (Lycée de Saint-Étienne), όπου ανέλαβε ως «ειδικός διδάσκων» τα μαθήματα της ιστορίας και γεωγραφίας, λογοτεχνίας και γραμματικής.[30] Στα τέλη του 1884, φέρεται να αιτήθηκε αργίας μέχρι το τέλος του σχολικού έτους του 1884-1885.[31] Αιτήθηκε επίσης μακροχρόνιας αργίας και το επόμενο σχολικό έτος.[32]

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρακάτω παρουσιάζεται ενδεικτικά η εργογραφία του, η οποία συνήθως διασώζεται με την μορφή παραπομπών από άλλα κείμενα.[33]

  • "Traité de géographie générale de l`Empire Ottoman", Librairie internationale Lorentz et Keil, Κωνσταντινούπολη, 1872[34][35]
  • "Description succincte de l'Arabie: Pour servir d'appendice à la géographie générale de l'Empire ottoman", Κωνσταντινούπολη: L'Orient Illustré, 1874.
  • "Traité de géographie générale de l'Empire Ottoman", Κωνσταντινούπολη: Typographie centrale, 1872.
  • "Carte ethnographique de la Turquie d'Europe et dénombrement de la population grecque de l'Empire ottoman", Α' έκδοση, Κωνσταντινούπολη: L'Orient Illustré, 1877.
  • "Les Grecs de l’Empire Ottoman: Étude statistique et ethnographique", Β' έκδοση, Κωνσταντινούπολη: L'Orient Illustré, 1878 [Αποτελεί συνέχεια της πρώτης μελέτης του 1877].

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Σύμφωνα με αναφορά του Βούλγαρου μελετητή Νικόλαο Γεννάδιεφ (Nicolas Chennadieff), καθηγητή Πολιτικών και Διοικητικών Ἐπιστημών, σε συνέδριο της Βελγικής Βασιλικής Εταιρίας της Γεωγραφίας (Société Royale Belge de Géographie) στις 25 Νοεμβρίου 1890, ο Α. Συνβέ εξέδωσε το έργο με τίτλο "Γενική Γεωγραφία" το 1872 στην Αθήνα κατά διαταγήν του Οικουμενικού Πατριαρχείου.[36] Την αναφορά αυτή του Βούλγαρου μελετητή, προσπάθησε να διαψεύσει ο γιατρός Σωκράτης Λαγουδάκης σε επιστολή του, που αναδημοσιεύτηκε αργότερα στην εφημερίδα «Ελευθερία» στις 11 Μαρτίου 1893, όπου ισχυρίστηκε ότι δεν εξεδώθηκε στην Αθήνα αλλά στην Κωνσταντινούπολη, ενώ αναφέρεται στην έκδοση ότι τα στοιχεία βασίστηκαν σε αναφορές «Τούρκων μουχτάριδων».[37]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 Recueil des lois et actes de l'instruction publique: instruction supérieure, instruction secondaire, instruction primaire (στα Γαλλικά). Paris: Delalain. 1868. σελ. 231. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2014. 
  2. John Freely (2010). Children of Achilles: The Greeks in Asia Minor Since the Days of Troy (στα Αγγλικά). I.B.Tauris. σελ. 204. ISBN 184511941X. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  3. Στέργιος Γυαλιστράς (1945). Hellenism and its Balkan neighbours during recent years (στα Αγγλικά). Εστία. σελ. 41. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  4. Hellenic committee (1880). Bulgarians in European Turkey. σελ. 5. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  5. 5,0 5,1 Σύγγραμμα περιοδικόν του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου (1876-1877). IA'. Κωνσταντινούπολη: Βουτυρά και Σία. 1878, σελ. κδ'. http://books.google.gr/books?id=0awAAAAAYAAJ&pg=PA4&vq=Synvet&hl=fr&output=html_text. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  6. August Petermann (1876) (στα Γερμανικά). Mittheilungen Aus Justus Perthes' Geographischer Anstalt Über Wichtige Neue Erforschungen Auf Dem Gesammtgebiete Der Geographie. 22. H. Haack, σελ. 28. http://books.google.ca/books?id=CYUn-amsarsC&lpg=PA28&ots=w9ZGrUgEgy&dq=%22effendi%22%20%22synvet%22&pg=PA28#v=onepage&q=%22effendi%22%20%22synvet%22&f=true. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2014. 
  7. Bulletin officiel du Ministère de l'éducation nationale. 10. Paris: Imprimerie nationale. 1869. σελ. 5. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2014. 
  8. Nikola V. Mikhov (1918). La Bulgarie et son peuple d'après les témoignages étrangers...(Σειρά: Bibliothèque des peuples balkaniques) (στα Γαλλικά). 6. Librairie centrale des nationalités. σελ. 88. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  9. Engin Deniz Akarli (1972). Ottoman population in Europe in the 19th century: its territorial, racial, and religious composition (στα Αγγλικά). Madison: University of Wisconsin. σελ. 147. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  10. Nikola V. Mikhov (1915). Naselenieto na Turtsiis i Bulgariia priez XVIII i XIX v.; bibliografsko-statistichni izsliedovaniia (στα Γαλλικά). 1. Tsaarska Pridvorna Pechatnitsa. σελ. 319. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  11. 11,0 11,1 Johann Strauss (Σεπτέμβριος 1999) (στα Γαλλικά). Le livre français d'Istanbul (1730-1908). 87-88. Revue des mondes musulmans et de la Méditerranée. http://remmm.revues.org/307. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2013. 
  12. "...bien connu par ses recherches scientifiques et par ses missions en Orient, surtout en Thrace et en Macédoine."Nikola V. Mikhov (1918). La Bulgarie et son peuple: d'après les témoignages étrangers (στα Γαλλικά). Βουλγαρία: Librairie centrale des nationalités. σελ. 88. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2013. 
  13. Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy, Elisabeth Özdalga, Εκδ. Routledge, 2005, σελ. 240
  14. Peckham, Robert Shannan (January 2000). «Map mania: nationalism and the politics of place in Greece, 1870–1922» (στα Αγγλικά). Political Geography 19 (1): 77–95. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0962629899000360. 
  15. Γούναρης 2010, σελ. 31
  16. Peckham, Robert Shannan (January 2000). «Map mania: nationalism and the politics of place in Greece, 1870–1922» (στα Αγγλικά). Political Geography 19 (1): 80. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0962629899000360. 
  17. 17,0 17,1 17,2 Γούναρης 2010, σελ. 32
  18. Wilkinson 1951, σελ. 72-4
  19. Wilkinson 1951, σελ. 73
  20. Wilkinson 1951, σελ. 74
  21. Paul Tournafond, επιμ. (Δεύτερο εξάμηνο 1880) (στα Γαλλικά). L'exploration. Journal des conquêtes de la civilisation sur tous les points du globe. 10. Παρίσι: Imprimerie F. Lévé, σελ. 686. http://books.google.ca/books?id=JtUuAAAAYAAJ&dq=%22synvet%22%20%22lyc%C3%A9e%22&pg=PA686#v=onepage&q=%22synvet%22%20%22lyc%C3%A9e%22&f=false. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  22. Congrès international de sciences géographiques tenu à Paris du 1er au 11 août 1875. Compte rendu des séances, Tome premier, Paris, Imprimerie de E. Martinet, Rue Mignon, 1875, σελ. 407-408 (417-418 του pdf) Ο Synvet ήταν μέλος της επιτροπής της 4ης και της 6ης ομάδας, εκ μέρους της Τουρκίας, τα πρακτικά της οποίας παρουσιάζονται στις σελίδες 333 - 344. Εκεί, μόνη αναφορά στην Τουρκία γίνεται στις σελίδες 341, στο βιβλίο "Costumes populaires de l'Empire Ottoman" του Hamdy Bey και 343, στα έργα του El-Chark για το Βυζάντιο και του M. Grate
  23. Madier de Montjau, επιμ. (1785). Éthnographie. Bulletin de la société d`ethnographie (στα Γαλλικά). 8. Société d`ethnographie. σελ. 423. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  24. Σύγγραμμα περιοδικόν του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου (1876-1877): Η ιστορία του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου και της επιδράσεως αυτού. IΒ'. Κωνσταντινούπολη: Βουτυρά και Σία. 1878, σελ. 6. https://play.google.com/books/reader?id=0awAAAAAYAAJ&printsec=frontcover&output=reader&authuser=0&hl=fr&pg=GBS.PP20. 
  25. Σύγγραμμα περιοδικόν του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου (1876-1877). IA'. Κωνσταντινούπολη: Βουτυρά και Σία. 1878, σελ. ιδ'. https://play.google.com/books/reader?id=0awAAAAAYAAJ&printsec=frontcover&output=reader&authuser=0&hl=fr&pg=GBS.PP20. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  26. Σύγγραμμα περιοδικόν του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου (1876-1877). IΒ'. Κωνσταντινούπολη: Βουτυρά και Σία. 1878, σελ. 180. https://play.google.com/books/reader?id=0awAAAAAYAAJ&printsec=frontcover&output=reader&authuser=0&hl=fr&pg=GBS.RA2-PA180. 
  27. (στα Γαλλικά) Journal général de l'Instruction publique: enseignement supérieur, enseignement secondaire, enseignement primaire. 44. Ministère de l'Instruction publique. 29 Οκτωβρίου 1881, σελ. 724. http://books.google.ca/books?id=Ulv_NN55n7sC&dq=%22synvet%22%20%22lyc%C3%A9e%22&pg=PA724#v=onepage&q=%22synvet%22%20&f=false. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  28. Jules Delalain (Auguste Henri Jules), επιμ. (1883). Annuaire de l'instruction publique et des beaux-arts (στα Γαλλικά). σελ. 149. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  29. Almanach national: annuaire officiel de la République française (στα Γαλλικά). Berger-Levrault et cie. 1884. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  30. Jules Delalain, επιμ. (1884). Annuaire de l'instruction publique et des beaux-arts (στα Γαλλικά). Librairie de Delalain frères. σελ. 345. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  31. (στα Γαλλικά) Bulletin officiel du Ministère de l'éducation nationale. Ministère des universités et du Ministère de la jeunesse, des sports et des loisirs. 29 Νοεμβρίου 1884, σελ. 359. http://books.google.ca/books?id=wMc_MDeO9Q4C&dq=%22synvet%22%20%22lyc%C3%A9e%22&pg=PA359#v=onepage&q=%22synvet%22%20%22lyc%C3%A9e%22&f=false. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  32. (στα Γαλλικά) Bulletin officiel du Ministère de l'éducation nationale. 680. Imprimerie nationale. 26 Δεκεμβρίου 1885, σελ. 1208. 
  33. Engin Deniz Akarli (1972). Ottoman population in Europe in the 19th century: its territorial, racial, and religious composition. Madison: University of Wisconsin. σελ. 147. 
  34. Compte-rendu des travaux du Congrès (στα Γαλλικά). Παρίσι: Secrétariat général du Congrès. 1876. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  35. Journal général de l'imprimerie et de la librarie (Feuilleton commercial. IIIe partie) (στα Γαλλικά). XX (2 έκδοση). Παρίσι: Impremerie Pillet et Dumoulin. 1876. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013. 
  36. Bulletin (Κεφάλαιο: La Macédoine). 14. Société royale belge de géographie. 1890. σελ. 654. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2013. 
  37. Σωκράτης Λαγουδάκης (11 Μαρτίου 1893). Η Μακεδονία του Γενναδιέφ. Ελευθερία, σελ. 2. http://invenio.lib.auth.gr/record/121924/files/a23762.pdf. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2013. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • (Αγγλικά) Wilkinson, Henry Robert (1951). Maps and politics: a review of the ethnographic cartography of Macedonia. Liverpool studies in geography. Λίβερπουλ: Liverpool University Press. 
  • Γούναρης, Βασίλης Κ. (2010). Το Μακεδονικό Ζήτημα από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα. Ιστοριογραφικές προσεγγίσεις. Θέματα Ιστορίας. 1. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]