Πρόπους
 |
Αυτό το λήμμα χρειάζεται μορφοποίηση ώστε να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές μορφοποίησης της Βικιπαίδειας. |
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Πρόπους (η Διδύμων) | ||
|---|---|---|
| Αστερισμός: | Δίδυμοι | |
| Συντεταγμένες (εποχή 2000.0): | α = 6h:14m:53s , δ = +22o.30′.24″ | |
| Φαινόμενο μέγεθος: | +3,15 ως +3,9 (ο συνοδός 8,8) | |
| Φασματικός τύπος: | M3 IIIab (ο συνοδός G0) | |
| Απόσταση από τη Γη: | 350±70 έτη φωτός | |
Στην αστρονομία με το ιδιαίτερο όνομα Πρόπους είναι γνωστός ο αστέρας η (ήτα) Διδύμων (η Gem). Στην πραγματικότητα είναι ένα τριπλό σύστημα αστέρων, δηλαδή τρεις αστέρες που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από το κοινό τους κέντρο μάζας.
Ονομασίες και ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα Πρόπους απαντάται στον Ίππαρχο και τον Πτολεμαίο, και οφείλεται στη θέση του στον αστερισμό Δίδυμοι, στο μπροστινό μέρος της άκρης του αριστερού ποδιού του Κάστορα. Το λατινικό Praepes είναι ισοδύναμο (απλή μετάφραση του ελληνικού). Ο Ριτσιόλι τον γράφει ως Πρόπος, ενώ ο Φλάμστηντ δίνει και τη μεταγραφή Propus στο λατινικό αλφάβητο. Αλλά ο Τύχων είχε δώσει το όνομα Propus σε έναν άλλο αστέρα, τον σημερινό 1 Διδύμων.
Παρόμοιας σημασίας όνομα έδωσαν στον αστέρα και οι αρχαίοι Πέρσες, από τη θέση του στον αστερισμό: Pish Pai. Οι Βάσσος και Υγίνος τον αποκάλεσαν Tropus από το ελληνικό τροπή = στροφή, αναφερόμενοι στη φαινομενική στροφή της πορείας του Ηλίου από βορρά προς νότο κατά το θερινό ηλιοστάσιο, που συνέβαινε όταν αυτός περνούσε κοντά από τον η Διδύμων, ονομασία που μεταφέρει στην ελληνική γραφή ο Φλάμστηντ ως Τρόπος.
Το άλλο σημαντικό όνομα του αστέρα είναι Tejat prior, από το αραβικό Al Tahayi, ανατομικό όρο που υποδήλωνε αρχικώς τον αστέρα, αλλά και κάποιους αστέρες στην κεφαλή του Ωρίωνα. Επιπλέον, οι Άραβες συμπεριλάμβαναν τον ήτα μαζί με τους γ και μ Διδύμων στον μικρό αστερισμό τους Nuhatai. Για τους Κινέζους ο αστέρας μας ήταν ο Yue, ένας πολεμικός πέλεκυς, ενώ στη Βαβυλώνα σημείωνε τον όγδοο εκλειπτικό αστερισμό των Βαβυλωνίων, τον Maru-sha-pu-u-mash-mashu (= «Πρόσθιο του Στόματος των Διδύμων»), και προμήνυε εξέχουσες ζωές σε όσους είχαν γεννηθεί υπό την επίδρασή του.
Νεότερες ονομασίες του αστέρα με βάση τη θέση του σε καταλόγους είναι 7 Διδύμων ή 7 Gem (ο «αριθμός Φλάμστηντ»), HD 42995, HR 2216, BD+22°1241, HIP 29655, SAO 78135, ADS 4841A/B.
Ο Πρόπους είναι μεταβλητός αστέρας, πράγμα που ανακαλύφθηκε από τον Ιούλιο Σμιντ στο Αστεροσκοπείο Αθηνών το έτος 1865.
- Κοντά στον η Διδύμων ο Ουίλιαμ Χέρσελ ανακάλυψε το 1781 τον πλανήτη Ουρανό, νομίζοντας αρχικά ότι ήταν κομήτης.
Αστροφυσικά δεδομένα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο η Διδύμων διαχωρίζεται αρχικά σε Α (κύριο αστέρα) και Β (συνοδό) με γωνιακή απόσταση μεταξύ τους 1΄΄. Ο η Διδύμων Α είναι με τη σειρά του φασματοσκοπικώς διπλός αστέρας και ο λαμπρότερος αυτού του δεύτερου ζεύγους είναι ταυτόχρονα ημιπεριοδικός μεταβλητός αστέρας του τύπου SRA, με λαμπρότητα που μεταβάλλεται με μέση περίοδο 234 ημέρες μεταξύ των μεγεθών +3,15 και +3,9. Πρόκειται για έναν ερυθρό γίγαντα φασματικού τύπου M3. Ο άλλος αστέρας του η Gem Α είναι πιθανώς φασματικού τύπου B και περιφέρεται περί το κοινό τους κέντρο μάζας με περίοδο 8,2 γήινα έτη, όπως γίνεται φανερό από εκλείψεις που συμβαίνουν ανά τετραετία (επόμενη έκλειψη το έτος 2012).
Ο η Διδύμων B, είναι κίτρινος νάνος όπως και ο `Ηλιος, αλλά με απόλυτο μέγεθος 3,6 (δηλαδή εκπέμπει τρεις φορές περισσότερο φως από τον `Ηλιο). Περιφέρεται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας της τριάδας με περίοδο περιφοράς τουλάχιστον 700 χρόνια. Η μέση ιδία κίνηση του όλου συστήματος είναι 6,9΄΄ ανά αιώνα.
Ο Πρόπους βρίσκεται κοντά στο επίπεδο της εκλειπτικής και έτσι υφίσταται επιπροσθήσεις από τη Σελήνη και, πολύ σπάνια, από τους πλανήτες. Η τελευταία του επιπρόσθηση από πλανήτη έγινε στις 27 Ιουλίου 1910 από την Αφροδίτη και η προτελευταία στις 11 Ιουλίου 1837 από τον Ερμή.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Allen, R.H.: Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Publ. 1963, σελ. 235
