Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών

Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών

Ψευδώνυμο	ΕΣΗΕΑ και Ε.Σ.Η.Ε.Α.
Είδη	συνδικάτο
Ίδρυση	1914
Έδρα	Αθήνα
Χώρα	Ελλάδα
Συντεταγμένες	37°58′41″N 23°44′14″E
Ιστότοπος	https://www.esiea.gr/
Ιστότοπος

Η Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ) είναι επαγγελματικό σωματείο των συντακτών των ημερησίων εφημερίδων και των ραδιοτηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης που έχουν έδρα την Αθήνα.

Ιστορία

Η ίδρυση και τα πρώτα χρόνια

Στις 14 Δεκεμβρίου 1914 συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα της Εταιρείας Φίλων του Λαού 34 δημοσιογράφοι αθηναϊκών εφημερίδων και συνυπέγραψαν το πρακτικό ιδρύσεως της «Ένωσις Συντακτών» Αθηναϊκών Εφημερίδων (ΕΣΑΕ). Στο πρακτικό της ίδρυσης προβλεπόταν και η ίδρυση του Ταμείου Αλληλοβοήθειας, με διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία από το επαγγελματικό σωματείο.

Το πρακτικό ίδρυσης κατατέθηκε στο Πρωτοδικείο Αθηνών την ίδια ημερομηνία και κατοχυρώθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1915 βάσει του Νόμου «Περί Σωματείων» του 1914 (Ν. 281/1914), ο οποίος εξασφάλιζε το δικαίωμα σύστασης σωματείων και παρείχε για πρώτη φορά τη δυνατότητα σύστασης μη μεικτών (εργοδοτών-εργατών) επαγγελματικών σωματείων.

Να σημειωθεί ότι προσπάθειες δημιουργίας σωματείων δημοσιογράφων είχαν υπάρξει και πριν την ίδρυση της ΕΣΑΕ, με πιο γνωστή τη δημιουργία του Συνδέσμου Συντακτών Ελληνικών Εφημερίδων τον Οκτώβριο του 1903, όμως αποδείχθηκαν βραχύβιες.

Πρώτος πρόεδρος της ΕΣΑΕ, αν και δεν ήταν μεταξύ των 34 δημοσιογράφων που υπέγραψαν το πρακτικό ιδρύσεώς της, εκλέχθηκε ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο οποίος εκείνη την περίοδο διατελούσε διευθυντής σύνταξης και χρονογράφος στην εφημερίδα Εμπρός. Στο πρώτο ΔΣ εκλέχθηκαν επίσης ο Γεώργιος Μαραγκόπουλος, στη θέση του αντιπροέδρου, ο Ριχάρδος Παρίσης ως γενικός γραμματέας, ο Κίμων Θεοδωρόπουλος ως ειδικός γραμματέας κ.ά.

Ανάμεσα στα πρώτα μέλη συγκαταλέγονταν δημοσιογράφοι-λογοτέχνες, όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και ο Κώστας Ουράνης. Το 1919 ο ζωγράφος Γεώργιος Ν. Ροϊλός φιλοτέχνησε 13 πορτρέτα που κοσμούν σήμερα τη Βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας», εκ των οποίων δύο απεικονίζουν τις μορφές του Κ. Παλαμά και του Γ. Ξενόπουλου.

Το αναθεωρημένο καταστατικό (1918) της ΕΣΑΕ που σώζεται στο ιστορικό Αρχείο της ΕΣΗΕΑ, αναφέρει ότι ως τακτικά μέλη της εγγράφονται οι οποιουδήποτε βαθμού και οποιασδήποτε ειδικότητας «πνευματικοί εργάτες» του Τύπου (διευθυντές, αρχισυντάκτες, αρθρογράφοι, χρονογράφοι κ.ά.), εξαιρουμένων των ιδιοκτητών-εκδοτών των εφημερίδων (Άρθρο 1). Σκοπός της είναι: α) η σύσφιξη των συναδελφικών δεσμών, β) η ηθική και πνευματική προαγωγή αυτών, γ) η προστασία και προαγωγή των οικονομικών και επαγγελματικών συμφερόντων των μελών και δ) η μεταξύ αυτών οικονομική αλληλοβοήθεια και ενίσχυση (Άρθρο 2).

Το 1918 ξεκίνησε να εκδίδεται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς το σατιρικό περιοδικό Φανός των Συντακτών, το οποίο συνόδευε τον ετήσιο Χορό της Ένωσης. Η έκδοση του συνεχίστηκε μέχρι το 1941, όταν και διακόπηκε λόγω του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Κατοχής ακολούθως. Το 1945 επανακυκλοφόρησε και η έκδοση του συνεχίστηκε μέχρι το 1948, όταν και σταμάτησε οριστικά η κυκλοφορία του.  

Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των μελών της ΕΣΑΕ αυξανόταν διαρκώς ‒το 1920 περιλάμβανε 104 μέλη‒, πολλοί δημοσιογράφοι δεν ήταν εγγεγραμμένοι στις τάξεις της για λόγους που δεν είχαν μόνο να κάνουν με τον κορεσμό του επαγγέλματος, αλλά και με τις αυστηρές διατάξεις που αφορούσαν την εγγραφή ενός επαγγελματία δημοσιογράφου σε αυτήν. Κατά συνέπεια ιδρύονταν άλλα δημοσιογραφικά σωματεία, όπως ο Γενικός Σύνδεσμος Συντακτών το 1921, για να προσχωρήσουν οι δημοσιογράφοι που είχαν αποκλειστεί από την Ένωση. Το 1924, τα δύο σωματεία αναγνωρίζοντας ότι η ταυτόχρονη παρουσία τους μόνο ζημιά θα προκαλούσε στον δημοσιογραφικό κλάδο, αποφάσισαν να συνενωθούν, με τον Γενικό Σύνδεσμο να διαλύεται και τα μέλη του να προσχωρούν στην Ένωση.

Το 1921 η Ένωση δημιούργησε το Ταμείο Περιθάλψεως, με σκοπό την παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης στα μέλη της. Το 1926 τη θέση του εν λόγω οργάνου πήρε το Ταμείο Πρόνοιας, το οποίο θα ήταν υπεύθυνο για την κάλυψη των ιατρικών και φαρμακευτικών αναγκών των μελών.

Το κτίριο της ΕΣΗΕΑ, επί των οδών Ακαδημίας 20 και Βουκουρεστίου στην Αθήνα

Το 1924 ήταν κομβικής σημασίας χρονιά για την Ένωση και για ένα ακόμα λόγο, πέραν της συνένωσής της με τον Γενικό Σύνδεσμο Συντακτών, καθώς δέκα χρόνια μετά την ίδρυσή της απέκτησε την πρώτη της στέγη. Συγκεκριμένα, επί προεδρίας Νικολάου Ζαρίφη ενοικιάστηκαν δύο δωμάτια στο Μέγαρο Εφεσίου στην οδό Σταδίου 28. Το 1927 η Ένωση μετακόμισε στην οδό Καραγιώργη Σερβίας. Το 1929 στεγάστηκε στο μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού και το 1930 σε ένα άλλο κτήριο της οδού Σταδίου, απέναντι από τον σημερινό αριθμό 7. Το 1935 η έδρα μεταφέρθηκε στην οδό Κολοκοτρώνη, δίπλα στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Το 1939 επί προεδρίας Τίμου Μωραϊτίνη, η Ένωση αγόρασε το ακίνητο της Δέσποινας Τρικούπη, στην οδό Ακαδημίας 20 και Βουκουρεστίου, καταβάλλοντας το αντίτιμο των 7.200.000 δραχμών.  

Το 1925 ιδρύθηκε η Δημοσιογραφική Σχολή, η οποία θα χρηματοδοτούνταν από το κράτος, όπως όριζε ο νόμος περί σωματείων, και το Ταμείο Πρόνοιας, που αποτελούσε το ταμείο περίθαλψης της Ένωσης. Ένα χρόνο αργότερα ιδρύθηκε και το Ταμείο Συντάξεων Προσωπικού Αθηναϊκών Εφημερίδων, υπεύθυνο για την παροχή συντάξεων και επιδομάτων ανεργίας στα μέλη (παρεμφερής ήταν ο σκοπός του Ταμείου Ασφαλίσεως που δημιουργήθηκε το 1933, με σύντομο ωστόσο βίο, για την εφάπαξ παροχή βοηθήματος σε περίπτωση συνταξιοδότησης στους δημοσιογράφους ή θανάτου τους στα μέλη της οικογένειάς τους). Τα έσοδα και των δύο οργάνων (Ταμείο Πρόνοιας και Ταμείο Συντάξεων) καλύπτονταν κατά κύριο λόγο από εισφορές των μελών, καθώς και από άλλους οικονομικούς πόρους της Ένωσης.

Μια τέτοια σημαντική πηγή ενίσχυσης των Ταμείων της αποτέλεσε το Λαχείο των Συντακτών, με την πρώτη κλήρωση λαχνών του να διεξάγεται το 1928 στο πλαίσιο της διοργάνωσης του Χορού. Οι κληρώσεις μαζί με τις λαχειοφόρες αγορές συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια, ενώ από το 1932, χάρη στη μεγάλη του επιτυχία, το Λαχείο ξεκίνησε να κληρώνει σπίτια, οικόπεδα, αυτοκίνητα και αντικείμενα υψηλής αξίας. Το 1936, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου θέσπισε τα Κρατικά Λαχεία, όμως παρείχε στην Ένωση την «κατ’ εξαίρεσιν δυνατότητα διενέργειας λαχείου υπέρ του σκοπού της», δικαίωμα που κατοχυρώθηκε και με μετέπειτα νομοθετικές πράξεις (ΑΝ 1093/1938 και ΝΔ 3616/1956).

Η κυκλοφορία του Λαχείου συνεχίστηκε αδιαλείπτως για τα επόμενα τριάντα χρόνια, παρέχοντας τη δυνατότητα στην Ένωση να καλύπτει με πλήρη επάρκεια τις ανάγκες περίθαλψης των μελών της και επιπλέον να διαθέτει μεγάλα ποσά για κοινωφελείς σκοπούς. Ο θεσμός του Λαχείου τερματίστηκε άδοξα από τη στρατιωτική δικτατορία το 1967, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Ένωσης. Τελικά, μετά από διαπραγματεύσεις με το καθεστώς οι δύο πλευρές κατέληξαν στην έκδοση αναγκαστικού νόμου (ΑΝ 248/1967), ο οποίος προέβλεπε τη σύσταση του Ενιαίου Δημοσιογραφικού Οργανισμού Επικουρικής Ασφαλίσεως και Περιθάλψεως (ΕΔΟΕΑΠ) με σκοπό την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφάλεια των μελών και των οικείων τους ‒ πάγια επιδίωξη της Ένωσης από την ίδρυσή της.

Η δράση της στην Κατοχή

Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940 και στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-1944), έγινε αντιληπτό πόσο κεφαλαιώδους σημασία ήταν η παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από την Ένωση, που στο μεταξύ είχε μετονομαστεί σε ΕΣΗΕΑ (Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών). Επίσης, μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στην επισιτιστική δράση της προς τα μέλη και τις οικογένειές τους που δοκιμάζονταν από τον λιμό.

Τα δύο όργανα της ΕΣΗΕΑ τα οποία ανέλαβαν να φέρουν εις πέρας το επισιτιστικό της έργο ήταν ο Προμηθευτικός και Καταναλωτικός Συνεταιρισμός (ΠΚΣ) και η Εστία Τύπου. Ο πρώτος ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1941 και αποστολή του ήταν η προμήθεια τροφίμων και διανομή αυτών στα μέλη του. Στον Συνεταιρισμό εγγράφηκαν ως μέτοχοι πάνω από τετρακόσιοι δημοσιογράφοι οι οποίοι διέμεναν στην Αθήνα «αντιπροσωπεύοντες δισχίλια μέλη οικογενειών» πρόσφυγες από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (που αποτελούσαν τη βουλγαρική ζώνη κατοχής), διαχειριστές και υπάλληλοι των ημερήσιων αθηναϊκών εφημερίδων, καθώς και οι χήρες των δημοσιογράφων συνταξιούχων του Ταμείου Συντάξεως. Τον Οκτώβριο του 1941 ο ΠΚΣ αριθμούσε πάνω από 3.000 μέλη. Τέλος του ίδιου έτους δημιουργήθηκε και η Εστία Τύπου, η οποία λειτουργούσε ως ομπρέλα όλων των φορέων της Ένωσης (Ταμείου Πρόνοιας, Ταμείου Συντάξεων, ΠΚΣ κ.ά.) και ήταν υπεύθυνη για την οργάνωση των συσσιτίων προς του δικαιούχους-μέλη της, μεταξύ των οποίων ήταν σημαντικοί δημοσιογράφοι-λόγιοι της εποχής, όπως οι Κωστής Παλαμάς, Κώστας Ουράνης, Δημήτρης Ψαθάς και Αλέκος Σακελλάριος.

Το πόσο δραστήρια και υποστηρικτική για τα μέλη της ήταν η ΕΣΗΕΑ αντικατοπτρίζεται και από την ίδρυση δύο ακόμα οργάνων: του Οργανισμού Προστασίας Αργούντος Προσωπικού Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών (1941), με σκοπό την οικονομική αρωγή των αργούντων μελών της και των εργατών τύπου, και του Οργανισμού Υγιεινής και Περιθάλψεως (1943), ώστε να λειτουργήσει συμπληρωματικά με το Ταμείο Πρόνοιας, παρέχοντας ιατρική, φαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη στα μέλη.

Προκειμένου να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες ανάγκες επισιτισμού των μελών της και στις διαρκείς ανατιμήσεις των βασικών ειδών διατροφής, η Ένωση έλαβε τρία δάνεια από το Δημόσιο, συνολικού ύψους 500 εκατομμυρίων δραχμών, παραχωρώντας ως υποθήκη το κτήριο στην οδό Βουκουρεστίου και Ακαδημίας 20, το οποίο είχε επιταχθεί το 1941 από τους Ιταλούς. Το 1943, μάλιστα, η Ένωση επιχείρησε να πουλήσει το κτήριο στο Δημόσιο, με τον όρο μελλοντικά να έχει τη δυνατότητα να το ανακτήσει.

Παράλληλα με τις επισιτιστικές-προνοιακές της ενέργειες, η Ένωση Συντακτών χορηγούσε δάνεια σε μέλη της (ΝΔ 641/1941) και εξέδιδε εφημερίδα κάθε Κυριακή και Δευτέρα για την ενίσχυση των «αργούντων» δημοσιογράφων. Κατά την περίοδο της Κατοχής θεσπίστηκε και το αγγελιόσημο (Ν. 165/1941 και 1151/1942), με σκοπό να ενισχυθεί το Ταμείο Ανεργίας, το οποίο είχε επιβαρυνθεί από την υποχρεωτική διακοπή πολλών εφημερίδων από τις δυνάμεις κατοχής.

Σημαντική ήταν και η αντιστασιακή δράση της ΕΣΗΕΑ τη διετία 1943-1944, επί προεδρίας Γεωργίου Καράντζα. Μεταξύ των πιο αξιομνημόνευτων ενεργειών της η κήρυξη απεργίας των εφημερίδων για τα αιματηρά γεγονότα στο Υπουργείο Εργασίας στις 5 Μαρτίου, ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου στα γραφεία της Ένωσης, καθώς και η συμμετοχή της στην προσπάθεια διάσωσης των Εβραίων της Αθήνας, εφοδιάζοντας τους διωκόμενους με πλαστές ταυτότητες, τις οποίες εξέδιδε ο αρχηγός της Αστυνομίας Άγγελος Έβερτ.

Αγώνες για την ελευθεροτυπία και τα εργασιακά

Την επαύριον της Απελευθέρωσης το πρώτο μέλημα της ΕΣΗΕΑ ήταν να επιστρέψει η έδρα της στην οδό Ακαδημίας 20, κάτι που τελικά πραγματοποιήθηκε το 1947, επί προεδρίας Νικολάου Κρανιωτάκη. Το ίδιο έτος η Ένωση προχώρησε στην αναθεώρηση του καταστατικού της, του οποίου η τελευταία αναθεώρηση χρονολογούνταν από το 1924.

Στο νέο καταστατικό αναγραφόταν ως πρωταρχική επιδίωξη της η προάσπιση της ελευθεροτυπίας (άρθρο 10), η οποία τόσο είχε πληγεί κατά την περίοδο της Κατοχής και ακόμα δεν ήταν παγιωμένη, λαμβάνοντας υπόψιν τον εμφύλιο που μάστιζε τη χώρα. Ένα από τα θύματα του νέου διχασμού και της λογοκρισίας ο δημοσιογράφος και μέλος της ΕΣΗΕΑ Κώστας Βιδάλης, ο οποίος βρήκε φριχτό θάνατο από τη συμμορία του Γρηγόρη Σούρλα στη Θεσσαλία, όπου είχε ταξιδέψει τον Αύγουστο του 1946 για να καλύψει τα εγκλήματα παραστρατιωτικών οργανώσεων στην περιοχή.

Τα επόμενα χρόνια η ΕΣΗΕΑ πρωτοστάτησε σε αγώνες για την ελευθερία του Τύπου, η οποία καταστρατηγήθηκε εκ νέου κατά την περίοδο της δικτατορίας (1967-1974), καθώς και για εργασιακά ζητήματα του κλάδου. Στην ιστορία έχει μείνει η μεγαλειώδης απεργία των συντακτών το 1975, όταν για 15 μέρες δεν κυκλοφορούσε καμία εφημερίδα ως ένδειξη διαμαρτυρίας στην άρνηση των εκδοτών να  υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις.

Στην πρώτη γραμμή αυτού του αγώνα στάθηκαν προσωπικότητες της δημοσιογραφίας όπως οι Κώστας Νίτσος, Δημήτρης Ψαθάς, Παύλος Παλαιολόγος, Σπύρος Μελάς, Μάριος Πλωρίτης, Χρήστος Πασαλάρης, Απόστολος Μαγγανάρης, Νίκος Καραντηνός κ.ά. Μάλιστα, υπό τη διεύθυνση του Κ. Νίτσου εκδόθηκε στις 13 Μαΐου 1975 από την ΕΣΗΕΑ, σε συνεργασία με την Ένωση Τυπογράφων και τους εφημεριδοπώλες της Αθήνας, απεργιακό φύλλο με τον τίτλο Αδέσμευτη Γνώμη. Δεύτερο φύλλο δεν κυκλοφόρησε, καθώς αυθημερόν της έκδοσης του πρώτου, οι εκδότες αποδέχθηκαν τα αιτήματα των δημοσιογράφων.

Η Βιβλιοθήκη των πέντε αιώνων

Το 1915 ο νεαρός δημοσιογράφος Γρηγόρης Βασιλάς, λίγο προτού πεθάνει από φυματίωση, δώρισε τη μικρή του βιβλιοθήκη στην Ένωση Συντακτών, συντάσσοντας σύντομο γράμμα προς τον πρόεδρο της Ένωσης Ιωάννη Κονδυλάκη, στο οποίο έγραφε: «Την βιβλιοθήκην μου την οποία απέκτησα με αίμα, στερηθείς για την αγοράν ενός βιβλίου και αυτού του ψωμιού, αφιερώνω εις την ένωσιν των συντακτών διά να αποτελέση την βάσιν της μελλούσης βιβλιοθήκης της».

Κατά τη διάρκεια του 1930 ουσιαστικά ξεκινά η συγκρότηση της Βιβλιοθήκης της Ένωσης χάρη σε δωρεές βιβλίων και αρχειακού υλικού μελών της. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει η δωρεά το 1938 από τον Ιωάννη Δαμβέργη, δημοσιογράφο και στενό συνεργάτη του Ελευθέριου Βενιζέλου, της προσωπικής του βιβλιοθήκης, καθώς και ένα χρόνο αργότερα βιβλίων, αρχειακού υλικού άλλων αντικειμένων του δημοσιογράφου και συγγραφέα Ντόλη Νίκβα (Απόστολου Βασιλειάδη).

Την περίοδο της Κατοχής το κτήριο της ΕΣΗΕΑ επιτάσσεται από τους κατακτητές, με αποτέλεσμα πολλά από τα βιβλία να καταστραφούν. Η φθορά του υλικού συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια λόγω των κακών συνθηκών αποθήκευσης του.

Το 1966 έμελλε να είναι η χρονιά επανεκκίνησης των προσπαθειών ανασυγκρότησης της Βιβλιοθήκης, εξαιτίας της παρουσία του δημοσιογράφου Παναγιώτη Πατρίκιου. Ο Πατρίκιος ανέλαβε να οργανώσει τη Βιβλιοθήκη και το Μουσείο Τύπου στον δεύτερο όροφο του εκσυγχρονισμένου κτηρίου της ΕΣΗΕΑ στην οδό Ακαδημίας 20 και Βουκουρεστίου, το οποίο είχε ολοκληρωθεί το 1964.

Η μαγιά από βιβλία της Βιβλιοθήκης ήταν πολύ μικρή (μόλις 147 τόμοι είχαν διασωθεί από την αρχική συλλογή), όμως με πρωτοβουλίες του Πατρίκιου και την στήριξη του ΔΣ και του πρόεδρου της ΕΣΗΕΑ Λεωνίδα Πετρομανιάτη ξεκίνησαν να προστίθενται μικρότερες και μεγαλύτερες δωρεές προερχόμενες από μέλη της Ένωσης. Εκτός από τα βιβλία, ο Πατρίκιος επιχείρησε να περισώσει το ιστορικό Αρχείο της Ένωσης. «Πολλά είναι βέβαια τα υπάρχοντα κενά εις το Αρχείον. Πάντως τα διασωθέντα έγγραφα είναι, εκ προχείρου ερεύνης, πολύτιμα όχι μόνο δια την ιστορίαν της Ενώσεώς μας αλλά και διά την καθόλου πολιτικήν, πνευματικήν και πολιτιστικήν ιστορίαν», ανέφερε σε σημείωμα του προς το ΔΣ το 1969.

Κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 ο εμπλουτισμός της Βιβλιοθήκης και των αρχειακών συλλογών συνεχίστηκαν αμείωτα. Τα βιβλία και τα έγγραφα προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από δωρεές, αφού οι προσκτήσεις από έξοδα της Ένωσης ήταν ελάχιστες. Μεταξύ των δεκάδων δωρεών βιβλίων και αρχειακού υλικού ήταν οι συλλογές του Χάρη Σταματίου, του Γιώργου Φτέρη (Τσιμπιδάρου), του Αλέξανδρου Παραδείση, του Φώτου Γιοφύλλη, του Γεράσιμου Λύχνου, του Απόστολου Δασκαλάκη, του Ηρακλή Ν. Πετιμεζά κ.ά.

Η ιδέα μιας συγκροτημένης Βιβλιοθήκης και ενός Μουσείο Τύπου, στο οποίο θα παρουσιάζονταν τα σπουδαιότερα-παλαιοτέρα τεκμήρια, είχε αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά. Η αύξηση ωστόσο των βιβλίων της αναδείκνυε την έλλειψη χώρου και προσωπικού, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη της Βιβλιοθήκης να μην μπορούσε να γίνει σύμφωνα με τους βιβλιοθηκονομικούς κανόνες. Παρ’ όλα αυτά, εκμεταλλευόμενη το αξιοπρόσεκτο υλικό της, όπως και αυτό του Αρχείου, η Ένωση πραγματοποίησε σειρά εκδηλώσεων. Ορισμένες εξ αυτών: «Έκθεσις Τύπου και χειρογράφων 1821-1831» (1971-1972), «Ο Τύπος και οι δημοσιογράφοι της Εθνικής Αντίστασης» (1976), Εκδήλωση προς τιμήν του Ιωάννη-Ιακώβου Μάγερ και της εφημερίδας Ελληνικά Χρονικά [πολλά φύλλα της οποίας βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη] (1976), «Η συμβολή της δημοσιογραφίας στον πόλεμο 1940-1941 (1980), «137 χρόνια Ελληνική Γελοιογραφία 1844-1981» (1982).

Το 1998 με την απόφαση του ΔΣ της ΕΣΗΕΑ, επί προεδρίας Αριστείδη Μανωλάκου, ιδρύθηκε το Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης, με σκοπό  την «ανάπτυξη δραστηριοτήτων που αφορούν, την εν γένει προαγωγή του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου της ελληνικής κοινωνίας και ειδικότερα των δημοσιογράφων», αλλά και τη «στέγαση της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου Τύπου και τη συγκέντρωση, αξιοποίηση και προβολή του υλικού τους, της Ιστορίας του Τύπου και των άλλων μέσων ενημέρωσης και γενικότερα της δημοσιογραφίας».

Η προχωρημένη ηλικία του Πατρίκιου έφερνε το Μορφωτικό στη θέση του μπροστάρη για τη δημιουργία της «Βιβλιοθήκης των πέντε αιώνων», όπως την αποκαλούσε ο οραματιστής της, καθώς τα βιβλία της χρονολογούνταν από τον 16ο έως τον 20ο αιώνα. Οι όποιες προσπάθειες όμως παρέμεναν άκαρπες. Το 2007 ο Πατρίκιος έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας ορφανό το δημιούργημά του και μαζί ένα μεγάλο κενό στο έργο συγκρότησης της Βιβλιοθήκης.

Το 2018, περίπου δέκα χρόνια μετά το θάνατό του, το όραμα του Πατρίκιου έμελλε να γίνει πραγματικότητα. Η Ελένη Καρκαζή-Πουρνάρα και ο Νίκος Πουρνάρας, παιδιά του δημοσιογράφου, συγγραφέα, πολιτικού και προέδρου της ΕΣΗΕΑ (1945-1946) Δημήτρη Ι. Πουρνάρα αποφάσισαν να χρηματοδοτήσουν την αποκατάσταση της υποδομής και επίπλωσης της Βιβλιοθήκης, ύστερα από πρόταση της προέδρου της Ένωσης Μαρίας Θ. Αντωνιάδου. Την περαίωση του έργου ανέλαβε ο αρχιτέκτονας και ιστορικός του βιβλίου Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος, ενώ υπεύθυνος για τη βιβλιολογική επιμέλεια ήταν ο Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, ιστορικός, ομότιμος διευθυντής ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Τα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου Τύπου της ΕΣΗΕΑ, υπό την ονομασία «Βιβλιοθήκη Δημήτρη Ι. Πουρνάρα», παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου και του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου, έλαβαν χώρα στις 2 Δεκεμβρίου 2018, ανοίγοντας τις πόρτες της Βιβλιοθήκης στο κοινό.

Όσον αφορά το Αρχείο και τις Αρχειακές Συλλογές της ΕΣΗΕΑ, το 2019-2020, πάλι με χορηγία της οικογένειας Πουρνάρα, πραγματοποιήθηκε η ταξινόμηση και ηλεκτρονική καταλογοράφηση της από την Ευτυχία Δ. Λιάτα, ιστορικό και ομότιμη διευθύντρια ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, και τον ιστορικό Δημήτρη Σκλαβενίτη.

Διοίκηση ΕΣΗΕΑ

Την ΕΣΗΕΑ διοικεί Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) που αποτελείται από 11 μέλη και εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία από τη Γενική Συνέλευση (ΓΣ). Η θητεία του ΔΣ είναι διετής.

Στα 110 χρόνια της ΕΣΗΕΑ (1914-2024) στην κεφαλή του ΔΣ αναδείχθηκαν οι ακόλουθοι 31 πρόεδροι: Ιωάννης Κονδυλάκης, Σπύρος Μελάς, Άριστος Καμπάνης, Ευάγγελος Λαχανοκάρδης, Χρήστος Δαραλέξης, Ανδρέας Μεταξάς, Δημήτρης Αρνέλλος, Ηλίας Βουτιερίδης, Δημήτρης Καραχάλιος, Δ. Καραπαύλος, Ανδρέας Κωνσταντινίδης, Νικόλαος Ζαρίφης, Νικόλαος Κρανιωτάκης, Τίμος Μωραϊτίνης, Γεώργιος Καράντζας, Δημήτρης Πουρνάρας, Αλέξανδρος Θεοδοσόπουλος, Λεωνίδας Πετρομανιάτης, Πάνος Τρουμπούνης, Σπύρος Γιαννάτος, Γεώργιος Ν. Αναστασόπουλος, Βασίλης Κοραχάης, Δημήτρης Μαθιόπουλος, Δημήτρης Γκλαβάς, Αριστείδης Μανωλάκος, Νίκος Κιάος, Μανώλης Μαθιουδάκης, Πάνος Σόμπολος, Δημήτρης Τρίμης, Σταμάτης Νικολόπουλος, Μαρία Θ. Αντωνιάδου.

Το ΔΣ, όπως προέκυψε από τις εκλογές της 6ης, 7ης, 8ης, και 9ης Φεβρουαρίου 2024, αποτελείται από τους:

• Πρόεδρος: Μαρία Αντωνιάδου
• Α΄ Αντιπρόεδρος: Αριάδνη (Άρια) Αγάτσα
• B΄ Αντιπρόεδρος: Γιώργος Γαβαλάς
• Γενικός Γραμματέας: Σταύρος Καπάκος
• Ταμίας: Ευθύμιος (Μάκης) Διόγος
• Ειδική Γραμματέας: Ανδρομάχη (Μάχη) Νικολάρα
• Μέλη: Γιώργος Βότσκαρης, Κώστας Κορέλλης, Θεοχάρης (Χάρης) Μπόλκας, Δημήτρης Τσαλαπάτης, Μαρία Ψαρά.

Εκτός από το ΔΣ και τη ΓΣ, τα καταστατικά όργανα της Ένωσης απαρτίζονται από τις Επιτροπές (Εξελεγκτική, Εφορευτική και Απεργιακή), τα Πειθαρχικά Συμβούλια (Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο, Ενιαίο Πειθαρχικό, Εποπτικό Όργανο Δεοντολογίας) και το Μεικτό Συμβούλιο.

Η ΕΣΗΕΑ είναι ιδρυτικό μέλος μαζί με τις υπόλοιπες τέσσερις δημοσιογραφικές ενώσεις ‒Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ), Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Πελοποννήσου, Ηπείρου και Νήσων (ΕΣΗΕΠΗΝ), Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Θεσσαλίας, Στερεάς Ελλάδος και Ευβοίας (ΕΣΗΕΘΣτΕΕ), Ένωση Συντακτών Περιοδικού και Ηλεκτρονικού Τύπου (ΕΣΠΗΤ)– της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ), το 1994, με πρώτο πρόεδρο τον Δημήτρη Γκλαβά, πρόεδρο και της ΕΣΗΕΑ.

Επίσης, είναι μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων.

Μέλη

Τα μέλη της ΕΣΗΕΑ ‒εν ενεργεία δημοσιογράφοι και συνταξιούχοι‒ κατά τον μήνα Οκτώβριο του 2023 ανέρχονταν συνολικά σε 6.178, σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας.

Οι υποψήφιοι για εγγραφή στην ΕΣΗΕΑ πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος και να μην έχουν υπερβεί το 40ο. Θα πρέπει να εργάζονται σε ημερήσιες εφημερίδες των Αθηνών, δελτία ειδήσεων και αμιγώς δημοσιογραφικές εκπομπές των ραδιοτηλεοπτικών μέσων ή σε ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, σε εβδομαδιαίες εφημερίδες με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ή με άλλη σχέση που υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας.

Ανάλογα με το επίπεδο σπουδών τους, θα πρέπει να έχουν αναγνωρισμένη δημοσιογραφική προϋπηρεσία 2 ετών με πτυχίο ανώτατης σχολής ή 3 ετών με απολυτήριο λυκείου. Οι κάτοχοι πτυχίων ΙΕΚ Δημοσιογραφίας ή άλλων σχολών μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να έχουν αναγνωρισμένη προϋπηρεσία τριών (3) ετών.

Κληροδοτήματα – Υποτροφίες

Η ΕΣΗΕΑ, ως κληρονόμος της ακίνητης περιουσίας του δημοσιογράφου Γεράσιμου Λύχνου και της Αικατερίνης Βιδάλη, συζύγου του Κώστα Βιδάλη, χορηγεί κάθε χρόνο υποτροφίες σε δημοσιογράφους, σύμφωνα με την επιθυμία των διαθετών και με τους όρους που προβλέπονται από τις διατάξεις του Α.Ν. 2039 της 10/24.10.1939.

Συγκεκριμένα, το κληροδότημα Λύχνου παρέχει 5 υποτροφίες, διάρκειας 12 μηνών, για φοίτηση σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα ή σε ισότιμη αναγνωρισμένη Δημοσιογραφική Σχολή οποιασδήποτε χώρας του εξωτερικού. Βασικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό των υποτροφιών είναι η ηλικία των υποψηφίων να μην ξεπερνά τα 40 έτη, να έχουν συνεχή επαγγελματική δημοσιογραφική απασχόληση, τουλάχιστον 3 ετών, σε ημερήσιες εφημερίδες ή σε άλλα ΜΜΕ, και να μην έχουν ξαναπάρει υποτροφίες από οποιοδήποτε άλλο ίδρυμα.

Αντιστοίχως, το κληροδότημα Βιδάλη χρηματοδοτεί τις σπουδές 2 υποτρόφων, φοιτητών Τμημάτων Δημοσιογραφίας/Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και συγκεκριμένα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών , του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Παντείου Πανεπιστημίου. Για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό οι υποψήφιοι πρέπει να μην έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 25 ετών και να μην έχουν ολοκληρώσει τη φοίτησή τους. Επιπλέον, πρέπει να μην έχουν ξαναλάβει υποτροφία για δημοσιογραφικές σπουδές.

Τέλος, η ΕΣΗΕΑ, ως διαχειρίστρια του κληροδοτήματος «Ασημάκης Δρακόπουλος», απονέμει χρηματικό βραβείο σε αριστεύσαντες των τριών Πανεπιστημιακών Τμημάτων ΜΜΕ: Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ (ΕΚΠΑ), Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (ΑΠΘ).

Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος ΕΣΗΕΑ

Οι εκδόσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ χρονολογούνται από το 2002 και έχουν ως σκοπό την προαγωγή θεμάτων ιστορικού, πολιτιστικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Όλα τα βιβλία διανέμονται δωρεάν σε ιδιώτες, σχολεία, εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς φορείς κ.λπ.

Εκδεικτικά ορισμένες από τις εκδόσεις των τελευταίων χρόνων:

• 1940-1944. Η Αντίσταση και ο αγώνας των δημοσιογράφων για την ελευθερία, Μέλισσα, Αθήνα 2023 (συνέκδοση με Εκπαιδευτήρια Ελληνογερμανικής Αγωγής).
• 1922. Με ξιφολόγχη και γραφίδα στο Μικρασιατικό Μέτωπο, Μέλισσα, Αθήνα 2022.
• 1821/2021. Ένας δημοσιογραφικός διάλογος 200 ετών ‒ «Όταν ο Τύπος έγραφε την Ιστορία του 1821» ‒ Οι Ξενοφώντες της επανάστασης, 2021 (συνέκδοση με Εκπαιδευτήρια Ελληνογερμανικής Αγωγής).
• Ιωάννης Κονδυλάκης. Πρώτος πρόεδρος ΕΣΗΕΑ. Ο «διαβάτης» της δημοσιογραφίας. Για τα 100 χρόνια από τον θάνατό του (1920-2020), 2020.
• Democrisis. Δημοκρατία σε κρίση, 2019.
• Σαριόγλου, Ειρήνη, Η μικρασιατική εκστρατεία του Κώστα Μισαηλίδη. Οι ανταποκρίσεις του από το μέτωπο (1919-1922), 2019 [συνέκδοση με Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ)].
• Εθνικά θέματα, εξωτερική πολιτική και τύπος, πρακτικά ημερίδας 2018, 2019.
• Νίκος Καζαντζάκης. Ο ταξιδευτής, επ. Νίκος Μαθιουδάκης, 2019.
• Η Βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας», επιμέλεια έκδοσης Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος – Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, 2018.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών
• Μορφωτικό Ίδρυμα ΕΣΗΕΑ
• Βιβλιοθήκη ΕΣΗΕΑ "Δημήτρης Ι. Πουρνάρας"